DE HUIDIGE GENERATIE KUNSTENAARS GEEFT
KRITISCH COMMENTAAR OP HET MASSATOERISME.
RIJSTVELDEN VOLGEBOUWD MET HOTELS EN RESORTS,
STRANDEN OVERSPOELD MET PLASTIC AFVAL
van de Nederlandse regering en het schadelij
ke imago als gevolg daarvan. De negatieve be
richtgeving werd in het parlement besproken.
Nederland zat met het gewelddadig optreden
op Bali in zijn maag; er werd immers net een
Ethische Politiek gevoerd waarbij Nederland
een beschavingsmissie had te vervullen. Toen
de slavernij ook nog eens werd afgeschaft
moest er een andere manier bedacht worden
om van Bali een wingewest te maken. De
oorspronkelijke cultuur werd verheerlijkt en
beschermd, het toerisme bevorderd.
De Koninklijke Paketvaart Maatschappij bracht
boeken uit met idyllische foto's om kolonialen
uit Batavia en Bandoeng te verleiden om naar
Bali te komen. De KPM vervoerde de eerste
toeristen met de zogeheten varkensboten, die
ook wel de babi-expres werd genoemd, omdat
daarin varkens werden vervoerd.
Later zouden schilders als de Duitser Walter
Spies en de Nederlander Rudolf Bonnet, die
zich in de jaren dertig in Ubud vestigden,
met hun schilderijen een belangrijke bijdrage
leveren aan de creatie van Bali als paradijs.
Ze richtten een kunstkring op en openden
ateliers waar lokale kunstenaars schilderijen
en beeldjes maakten met de toeristen als
afzetmarkt. Het eiland raakte geliefd onder
kunstenaars van over de hele wereld, onder
wie Charlie Chaplin, die in de jaren dertig een
bezoek aan Bali bracht. In de jaren zestig van
de vorige eeuw werd Bali een geliefd oord
onder hippies.
Het massatoerisme kwam pas echt op gang
in de jaren negentig van de vorige eeuw. De
luchthaven Ngurah Rai bestaat sinds 1969,
maar sinds de verlenging van de start- en
landingsbaan in 1992 groeide het aantal
toeristen explosief. Grote investeerders en
projectontwikkelaars uit Java, Singapore en
Hongkong kochten stukken land om er hotels
te bouwen, waardoor rijstvelden verdwenen. In
de tentoonstelling is ook aandacht voor deze
schaduwzijde van het oprukkende toerisme.
Massatoerisme als moderne vorm van ko
lonialisme. 'Je zou de projectontwikkelaars
inderdaad als kolonisator kunnen zien', zegt
Francine Brinkgreve. 'Zij gebruiken Bali als
een soort wingewest om daar zoveel mogelijk
inkomsten uit te halen. De gewone Balinese
boer heeft daar helemaal niks aan.'
In BALI - Welcome to Paradise is ook te zien
hoe de huidige generatie kunstenaars naar
deze ontwikkeling kijkt. Hun werk vormt het
kritische commentaar op de impact van het
massatoerisme op de Balinese samenleving.
Rijstvelden volgebouwd met hotels en resorts,
stranden overspoeld met plastic afval.
Het schilderij Bali not for sale van Artis
Sarmanta is zo'n kritisch commentaar. Zijn
schilderij is een protest tegen de megalomane
plannen voor het 'Reclamation-project'. Dat
behelst de inpoldering van de baai van Benoa
aan de zuidkant van Bali, waar een pretpark,
een Formule-1-circuit, hotels en ander vermaak
zouden moeten komen.
Toch realiseren de Balinezen zich dat ze niet
meer zonder toerisme kunnen, inmiddels hun
grootste inkomstenbron. Waar de inkomsten
uit de landbouw al jaren dalen, stijgen de
inkomsten uit het toerisme jaarlijks. Toen de
vulkaan Gunung Agung deze zomer uitbarstte
en het vliegveld werd gesloten, hadden veel
Balinezen geen inkomsten meer omdat de toe
risten wegbleven. 'We moeten samenwerken
en ervoor zorgen dat het eiland leefbaar blijft',
aldus kunstenaar en activist Made Bayak.
Tijdens de opening in Museum Volkenkunde
deed hij een performance waar hij op een
grote kaart van Bali met een kwast tientallen
keren het woord 'Uitverkocht' schreef.
Ondanks het massatoerisme zijn de Balinese
cultuur en de kunsten nog altijd springlevend.
Tempelfeesten worden steeds groter gevierd,
merkte Francine Brinkgreve, die in de jaren
tachtig en negentig jarenlang op Bali woonde,
bij haar laatste bezoek eerder dit jaar. 'Door
het toerisme zijn de Balinezen welvarender
geworden. Onder dorpen is er een competitie
wie het mooiste tempelfeest kan organiseren.
En Balinezen blijven genereus. Heb je eenmaal
contact gelegd met een Balinese familie, dan
ben je altijd welkom. Ook op hun religieuze
feesten.'
Hoe welkom de toeristen zijn op Bali liet ook
de ambassadeur van Indonesië in Nederland I
Gusti Agung Wesaka Puja blijken. Pak Puja is
een Balinees. Tijdens de opening nodigde hij
alle aanwezigen uit om naar het paradijselijke
Bali te komen door te verwijzen naar het boek
Eat Pray Love. De bestseller van de Amerikaan
se schrijfster Elizabeth Gilbert werd verfilmd
met Julia Roberts in de hoofdrol. Velen van
jullie zullen de film vast hebben gezien, sprak
de ambassadeur. Om te leren eten ging Julia
Roberts naar Italië, om te leren bidden naar
India en om te leren lief te hebben naar Bali.
Maar dat was nergens voor nodig. Op Bali kan
het allemaal.
BALI - Welcome to Paradise
www.volkenkunde.nl t/m 26 mei 2019
DECEMBER 23
