FOTOGRAFIE
IN 2015 KRIJGT KAZUMA OBARA
'EEN MOEDIGE GENERATIE,
VIND IK, VOOR HET
LEVEN GETEKEND, MAAR
VASTBESLOTEN HUN
TRAUMA'S NIET DOOR TE
GEVEN AAN VOLGENDE
GENERATIES'
(1985) een beurs om in Londen een master fotojournalis-
tiek en documentaire fotografie te volgen. Hij is dan al een
gerenommeerde fotograaf met twee bekroonde projecten
op zijn naam: één waarin hij na de nucleaire ramp van bin
nenuit de Fukushima kerncentrale fotografeerde, en een
controversiële fotoreportage over Japanse slachtoffers van
de atoombommen die compensatie eisen van hun eigen
regering. Daar, in London, vertelt een Britse studiegenoot
over zijn vader die dwangarbeider was aan de Birma-Siam
spoorweg. Kazuma weet niet wat hij hoort.
Kazuma: 'De vader van mijn studiegenoot was gevangen
genomen in Hong Kong. Waarom Hong Kong?! Ik wist
niet eens dat er Japanse krijgsgevangenen waren, laat
staan in Hong Kong. In Japan wordt op school de Tweede
Wereldoorlog neergezet als een conflict tussen Amerika
en Japan. De Japanse geschiedenisboeken wijden er
hooguit een paar pagina's aan. Alleen maar tijdlijnen,
geen verhaal. Zuidoost-Azië komt niet aan bod. Onze
buurlanden China en
Korea vormen een groot
deel van onze geschie
denis, maar over twee
grote historische diepte
punten, de "troostmeis
jes" en het bloedbad van
Nanking, krijg je niets
te horen op school of
op tv.'
In 2016 was Kazuma in Singapore voor een presentatie.
'Daar werd ik aangesproken op de Chinezenmoord in
Singapore. Weer moest ik het antwoord schuldig blijven.
Ik schaamde me diep. In oorlogsmusea in Singapore
staat de wreedheid van Japanners centraal. Ik was
shocked en dacht: wie ben ik? Stapje voor stapje kwam
ik steeds meer te weten via mijn Aziatische vrienden en
toen besloot ik het project Silent Histories te gaan doen:
over generaties slachtoffers van de Japanse bezetting
van Zuidoost-Azië.'
Rond diezelfde tijd werd het oorlogsmuseum in Osaka
heropend na een renovatie. 'Het museum ziet er prachtig
uit,' oordeelt Kazuma, 'elegant en fashionable. Maar de
visuals zijn weggehaald. Je ziet de bombardementen
met Japanse oorlogsslachtoffers, niets over de rest van
de oorlog. Dankzij de bom op Hiroshima kan Japan nu
zeggen: wij zijn slachtoffers, en is het makkelijk om de
Japanse rol van agressor te verwaarlozen. Er is een sterke
beweging binnen de Japanse regering om de geschiede
nis te vervalsen. Er is alleen ruimte voor één kant van de
oorlog. Very bad.'
'Ik voel me schuldig, nee, verantwoordelijk,' verbetert Ka
zuma zichzelf. 'Iedere tweede dinsdag van de maand pro
testeren mensen hier in Den Haag tegenover de Japanse
ambassade. In Maleisië ontmoette ik overlevenden van
een slachtpartij onder Chinezen en ook zij zijn zeventig
jaar later nog altijd heel boos op de Japanse regering. Ja,
ik voel me verantwoordelijk. Tegen mij zijn deze mensen
doorgaans vriendelijk. Soms kunnen ze hun boosheid
niet onderdrukken, maar dan hoor ik altijd: het is niet
tegen jou persoonlijk, maar tegen de Japanse regering.
Een moedige generatie, vind ik, voor het leven getekend,
maar vastbesloten hun trauma's niet door te geven aan
volgende generaties. Duitsland heeft na de oorlog een
volledig andere houding aangenomen dan Japan; daarom
heeft Duitsland nu een mooie rol in Europa. Tussen Japan
en de rest van Azië zijn relaties veel breekbaarder. Als
Japan die relaties wil verstevigen, zal het land echt eerst
excuses moeten aanbieden, een nieuwe houding moeten
aannemen.'
'Er is wel discussie in Japan,' relativeert Kazuma, 'er wordt
heus wel opgeroepen tot meer openheid als het gaat om
Korea, China, de "troostmeisjes", maar het huidige kabinet
is zeer rechts. Probeer dan het officiële standpunt maar
eens te beïnvloeden. Bovendien ontbreekt het zelfs aan
de meest basale informatie. Wat een verschil met als ik
terugdenk aan mijn tijd in Engeland in 2015 en hoeveel
documentaires en tv-programma's daar aan de Paci-
ficoorlog waren gewijd. En toch, ook in Groot-Brittannië
kent het gezichtspunt op de Tweede Wereldoorlog in Azië
beperkingen. Behalve Japanners kwam er amper een an
dere Aziaat in voor. Hoe kan dat nou? Er waren toch 200
duizend Aziatische dwangarbeiders aan de Birma-Siam
spoorlijn? Ook hier is sprake van een eenzijdig beeld.'
In Nederland, zeg ik tegen Kazuma, ontbraken buitenkam
pers tot diep in de jaren negentig in het nationale verhaal,
want bruin. Ook weten veel mensen niet dat twee miljoen
Indonesiërs zijn gestorven tijdens de Japanse bezetting.
'Zo komen Indiërs niet voor in de geschiedschrijving
van de Tweede Wereldoorlog in Maleisië', gaat Kazuma
verder. 'En wil men in Korea niets weten van de Japanse
hulpsoldaten. Die eisten pas hun geschiedenis op in 2006.
Ieder land heeft zijn officiële en onofficiële geschied
schrijving. Elk land heeft zijn blinde vlekken. En vanuit de
Japanse kant is echt alles onzichtbaar.'
In Spanje maakte Kazuma deel uit van een drukbezochte
FEBRUARI 41
