LIFESTYLE
Loges van de Orde van
Vrijmetselaren onder het
Grootoosten der Nederlanden,
opgericht voor 1940
gecombineerd (tempels, kantoren en soci
ëteit). Na 1900 groeide het aantal Javaan
se leden snel, evenals de voorstanders
van een nieuwe koloniale politiek. Nieuwe
tempels werden gebouwd in de strakke
belijning van de moderne architectuur. De
coraties werden sober en symboliek werd
verwerkt in de geometrische lijnen van de
plattegrond. Door zaalverhuur overdag en
het openstellen van hun bibliotheken voor
de lokale bevolking kregen logegebouwen
steeds meer de rol van community cen
ters. Het werden hot spots van activiteit
en kennisuitwisseling binnen de handels
posten, waar allerlei maatschappelijke
groepen elkaar ontmoetten.
Gedeeld erfgoed
De Tweede Wereldoorlog maakte een
abrupt einde aan de bloei van de vrijmet
selarij. In Japans interneringskamp Tjimahi
trotseerden Broeders gevaar om toch
stiekem logebijeenkomsten te houden.
Na de onafhankelijkheid van Indonesië
werden in de jaren vijftig Indonesische
loges opgericht; in 1955 gevolgd door
de zelfstandige Grootloge Timur Agung
Indonesia. De rituelen werden vrij vertaald
in Bahasa Indonesia, waarin ook de Koran
een rol kreeg. In 1960 werden de banden
met Nederland verbroken en de vrijmetse
larij verboden. De meeste loges 'doofden
de lichten', anderen verhuisden naar Ne
derland, waaronder De Vriendschap, Sint
Jan en De Ster in het Oosten (allen nog
steeds actief). In 2000 deed een groep
Broeders nog een poging om de rituelen
aan te passen aan de Indonesische cultuur,
onder meer door de Borobudur de rol van
de Tempel te geven. Succes bleef echter
uit.
De vrijmetselarij heeft een rol gespeeld
in de culturele uitwisseling tussen oost
en west. De logegebouwen in Indone
sië zijn prachtige voorbeelden van die
kruisbestuiving. Een aantal panden heeft
inmiddels de functie van kantoor of hotel
gekregen, zoals het gebouw van loge De
Vriendschap in Surabaya uit 1811. Andere
zijn gesloopt, zoals het gebouw van loge
Sint Jan in Bandung. Het is niet duidelijk
hoeveel logegebouwen nog bewaard zijn
gebleven en in welke staat de bijzondere
architectuur of historische interieure
lementen verkeren. Een pleidooi voor
inventarisatie en restauratie is hier op
zijn plaats. Logegebouwen in Indonesië
zijn belangrijke vertegenwoordigers van
gedeeld erfgoed.
JAVA
Bandoeng
Batavia
Blitar
Buitenzorg
Djember
Djokjakarta
Kediri
Malang
Mangelang
Meester Cornelis
Poerwokerto
Probolingo
Rembang
Salatiga
Semarang
Soekaboemi
Soerabaja
Soerakarta
Tegal
1895-1960 Sint Jan,
verhuisd naar Nederland
1931-1942 Broedertrouw
1763-1767 La Choisie
1767-1837 La Fidèle Sincérité
1767-1837 La Vertueuse
1837-1960 De Ster in het Oosten,
verhuisd naar Nederland
1919-1955 De Broederketen
1906-1960 Blitar
1813-1815 Virtutis et Artis Amici
1891-1955 Excelsior
1926-1942 De Driehoek
1870-1942 Mataram
1918-1942 De Dageraad
1899-1960 Malang
1896-1960 Tidar
1918-1960 Het Zuiderkruis,
verhuisd naar Nederland,
gefuseerd met De Vriendschap
1933-1942 Serajoedal
1882-1942 Veritas
1871-1892 Princes Frederik
der Nederlanden
1873-1891 De Vooruitgang
1896-1940 Fraternitas
1801-1960 La Constante et Fidèle
1932-1942 De Hoeksteen
1809-1959 De Vriendschap,
verhuisd naar Nederland
1872-1942 L'Union Frédéric Royal
1898-1960 Humanitas
SUMATRA
Medan
Padang
Palembang
1888-1960 Deli
1858-1942 Mata Hari
1932-1958 Palembang
LOMBOK
Kota Radja
1880-1942 Prins Frederik
De expositie Avontuur in Azië is nog tot en met 13 oktober te zien in het Vrijmetselarij Museum, CELEBES
Javastraat 2B te Den Haag. Info: www.vrijmetselarijmuseum.nl of 070 - 346 16 76. De expositie is ge- Makassar 1883-1940 Arbeid Adelt
baseerd op het proefschrift van Andréa Kroon: Masonic networks, material culture international trade.
MAART 31
