Elk jaar organiseert de Nederlandse
Kastelenstichting (NKS) de Dag van het
Kasteel, waarop tientallen buitenplaatsen,
landgoederen en kastelen hun deuren
openen voor het publiek.
INTERVIEW
Voor de twaalfde editie is gekozen voor het thema
'over de grens', met daarbinnen een programma over
koloniale banden. Een deel van de geschiedenis van
kastelen ligt namelijk niet binnen de muren, maar ver, ver
daarbuiten. En een stuk van de koloniale geschiedenis
ligt juist weer hier in Nederland; kunst, planten, bouwstij
len, gebruiken, maar ook mensen werden meegenomen
uit de koloniën. Sommige kasteelbewoners hadden
plantages in Nederlands-Indië of Guyana, waar ze ver
volgens hun huis naar vernoemden. Voor de Dag van het
Kasteel ging de Nederlandse Kastelenstichting op zoek
naar sporen van koloniale banden met buitenplaatsen en
kastelen.
Koloniale connectie
Heidi van Limburg Stirum, directeur van de NKS en pro
jectleider van Dag van het Kasteel, legt uit waarom deze
dag zo uniek is in Nederland: 'Ooit waren er hier vijf- a
zesduizend kastelen, nu zijn daar nog maar ongeveer
duizend van over. Daar zitten ook ruïnes tussen, maar
ruim driehonderd kastelen en buitenplaatsen zijn nog
steeds bewoond. Het Muiderslot, Kasteel de Haar, Paleis
't Loo; daar kun je 360 dagen per jaar heen. Dat is niet
zo bij deze plekken van lévend erfgoed, waar dus nog
gewoond en gewerkt wordt. Het is bijzonder dat je daar
op deze dag een kijkje kan nemen. Wat betekent het om
in de 21ste eeuw op een kasteel te leven? De bewoners
willen heel graag hun verhaal delen, maar niet hun huis
in een museum omtoveren. Op de Dag van het Kasteel
doen veel eigenaren daarom zelf de rondleidingen. Je
kan alles aan ze vragen. Die gelegenheid was er niet
altijd. Vroeger was de afstand tussen mensen wat groter,
maar die grenzen zijn nu veel diffuser, en dat is ook
goed.'
Op de Dag van het Kasteel 2019 zijn er in totaal zeven
locaties te bezichtigen die op een of andere manier een
koloniale connectie hebben met Indië, Suriname of Cu
rasao. Programmamaker en onderzoeker Ineke Mok is in
de geschiedenis gedoken van al deze kastelen en heeft
aan de hand van kunstvoorwerpen, archieven, studies
en registers bijzondere verhalen gevonden. Op basis
14 MOESSON
daarvan is op elke locatie een programma samengesteld
in samenwerking met performers, vertellers en deskundi
gen van onder andere Antilliaans-Nederlandse, Indische,
Belgisch-Namibische en Surinaams-Nederlands-Chinese
afkomst.
Zo was baron Van der Capellen, bewoner van landgoed
Vollenhoven, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië
in het begin van de negentiende eeuw. Op een van zijn
reizen nam hij een jong meisje mee terug uit Papua,
naar zijn landgoed in Nederland. Haar naam was Ourika
Jacoba Elisabeth Salawatta. Wat weten we nu nog over
haar en hoe zag haar leven hier eruit? Singer-songwriter
Shishani schreef een ode aan dit meisje, zodat zij ook
eens in de spotlights staat.
Pijnlijke verhalen
Dit is de rode draad in het programma van de zeven kas
telen met een koloniale connectie: verhalen brengen die
tot nu toe verborgen zijn gebleven. Heidi wil via de Dag
van het Kasteel meer kleur geven aan de witte geschie
denis van dit erfgoed. 'Verhalen van kastelen en buiten
plaatsen worden eigenlijk vaak nog vanuit de geschiede
nis van de elite of adel verteld. Het zijn mooie verhalen,
maar dat is maar één aspect van het totaalplaatje. Er
zijn ook nog mensen die er werken, er zijn pachters, heel
veel vrijwilligers, tuinlieden, hulpen in huis, mensen die
in de keuken werken; zij hebben ook allemaal verhalen.
Niet alleen de geschiedenis van de adellijke bewoners is
verbonden aan zo'n plek, maar van veel meer mensen,
soms hele dorpen of buurtschappen. Het maakt echt
deel uit van onze huidige cultuurhistorie.'
'Het gaat niet alleen maar om het VOC-verhaal, maar
ook om andere betrokkenen die daar een rol in spe
len, van wie het verhaal eigenlijk nog nooit verteld is',
vindt ook Chrissy Flohr, die de marketing verzorgt voor
de Dag van het Kasteel en verschillende programma's
coördineert. 'Voor mij is het heel belangrijk om meer
stemmigheid te bewerkstelligen in de geschiedenis van
kastelen en buitenplaatsen. We proberen mensen te be
reiken die eerst dachten: kastelen, dat is toch alleen voor
de witte elite? Door verhalen van erfgoed te vertellen
die normaal gesproken nooit belicht worden, kun je echt
impact op mensen maken.'
Deze verhalen zijn soms mooi, maar vaker pijnlijk, schok
kend of treurig. Heidi woont zelf op buitenplaats Spijker-
