'Dit jaar is het precies vierhonderd jaar geleden dat Coen Batavia
stichtte, de stad die eeuwen later onder de naam Jakarta zou uitgroeien
tot een van de grootste metropolen van Azië
VIRTUAL REALITY
genoemd, naar zijn geboorteplaats, maar dat
ging de VOC toch wat te ver. Batavia werd het
dus, vernoemd naar de Bataven.
Inmiddels had Coen het stokje overgedragen
aan Pieter de Carpentier, die in 1627 besloot
om zijn stad, pas acht jaar oud maar toen al de
hoofdstad van de VOC in Azië, eens goed in
kaart te laten brengen. Landmeter Frans Floris
van Berckenrode kreeg de opdracht om een
enorme, gedetailleerde kaart te schilderen van
Batavia. De kaart is daarna waarschijnlijk met
De Carpentier mee gereisd, helemaal vanuit
Indië terug naar Nederland, en is jarenlang een
pronkstuk van het Oost-Indisch Huis in Amster
dam geweest.
Je sleutels kan je kwijtraken, je pinpas, je mo
biele telefoon, je trouwring. Maar een schilde
rij? Een doek van drie bij twee meter? Hoe het
kan is een raadsel, maar de kaart van Batavia
verdween, en zoals dat gaat met verloren
voorwerpen raakte de prachtige kaart in de
vergetelheid. Pas in 1918 duikt hij weer op, op
de zolder van het gemeentehuis van Hoorn.
Slordig opgevouwen, gescheurd en zwaar
beschadigd. Valt er nog iets te redden? Het
Rijksmuseum denkt van wel, maakt de kaart
schoon en geeft hem een nieuw doek. Het is
de oudste geschilderde kaart van Batavia, dus
dat verdient hij. Vergane glorie, maar glorie
niettemin.
Sinds 1919 hangt de kaart in het Westfries
Museum in Hoorn, de geboorteplaats van Jan
Pieterszoon Coen. Zijn beroemde en bekriti
seerde standbeeld staat op het plein voor het
museum; vanuit zijn ooghoeken zou hij het
doek misschien kunnen zien hangen. Dit jaar
is het precies vierhonderd jaar geleden dat
hij Batavia stichtte, de stad die eeuwen later
onder de naam Jakarta zou uitgroeien tot een
van de grootste metropolen van Azië. Voor de
en levendig knooppunt van culturen, pro
ducten en mensen, maar wel eentje met een
donker verleden. Dat begint al bij de stichting
van Batavia: op de brandende resten van een
verwoeste stad. In zijn zoektocht naar een
handelscentrum voor de VOC had gouver
neur-generaal Jan Pieterszoon Coen zijn oog
laten vallen op het havenstadje Jayacatra.
Daar bouwde hij een fort, maar zonder daar
voor toestemming te vragen aan de plaatse
lijke vorst van Mataram, sultan Agung. Deze
sloot daarop een verbond met de Engelsen, de
grote concurrenten van de VOC. Tevergeefs:
de schepen en het leger van Coen waren
te sterk en Jayacatra werd volledig in de as
gelegd. Op 30 mei 1619 stichtte Coen er zijn
nieuwe stad. Het liefst had hij die Nieuw Hoorn
JUNI 41
