'IK MOET ME LEREN INLEVEN IN
ULTIEME KWAADHEID, IN IEMAND
DIE ZO FYSIEK WORDT DAT HIJ
ZIJN ZONEN MET DE KOPPEN
TEGEN ELKAAR KLETST'
INTERVIEW
afgelopen jaren bijvoorbeeld ook geen castingbureaus
plat gelopen om te zeggen: cast mij, ik ben nu een inte
ressante oude man.'
Hoe voelt het om nu terug te zijn in het theater?
'Ik vind het spannend, vooral om persoonlijke redenen.
Ik zag mezelf nooit echt als een goede acteur en dacht:
ik ben nu met pensioen, het gaat niet meer gebeuren.
Nu heb ik toch opeens een rol waarin ik mijn tanden kan
zetten - moet zetten zelfs. Ik wil er graag iets goeds van
maken en niemand teleurstellen, vooral mezelf niet. Deze
rol dwingt me ook om de harde kanten van mezelf te on
derzoeken die ik in het dagelijks leven nooit hoef te laten
zien. Ik moet me leren inleven in ultieme kwaadheid, in
iemand die zo fysiek wordt dat hij zijn zonen met de
koppen tegen elkaar kletst. Dat is een enorme uitdaging
als acteur en al helemaal voor mij. Vroeger kon ik nooit
boos worden, ik paste me altijd aan.'
Had je De Tolk van Java al gelezen voordat je auditie
deed voor de toneelbewerking?
'Nee, ik had er slechts stukken uit gelezen. Ik vond het
moeilijk om doorheen te komen, vooral het middenstuk
met de memoires van de vader. Het is een opeensta
peling van ellende en mijn inziens slecht geschreven.
Alfred Birney heeft er wel een mooie vorm voor weten te
vinden, vooral omdat het boek ook een zoektocht naar
hemzelf is geworden met de vraag: wie ben ik eigenlijk
en waarom is mijn vader geworden zoals hij is?'
Vond je het verhaal van De Tolk van Java te confronte
rend om door te kunnen lezen?
'Ik denk bij veel Nederlandse schrijvers die schrijven over
de Tweede Wereldoorlog in Indonesië vaak: Pff... Wat
een ellende! Ook wat Van Dis schrijft bijvoorbeeld in
Indische Duinen of Familieziek. De persoonlijke verhalen
die hij daarin vertelt - dat is niet niks. Ik vind het taaie
boeken, maar ik probeer meestal toch verder te lezen
omdat het verhalen zijn over de Tweede Wereldoorlog
die ik niet ken, maar die ik wel wil leren kennen. Ze zijn
onderdeel van onze geschiedenis, maar in Nederland
leren we er nauwelijks iets over. Hier zeiden ze tegen de
mensen uit Indië: Het is vervelend wat u heeft meege
maakt, maar de joden hadden het veel zwaarder.
Leed moet je niet vergelijken. Bovendien was het een
WERELDoorlog, dus waarom hebben we het al die tijd
zo weinig over de Indische zaak gehad? Volgens mij
komt daar pas de laatste jaren verandering in. De kracht
van De Tolk van Java is ook dat het een verhaal vertelt
vanuit een perspectief dat we nog nauwelijks hebben
gehoord. Ik heb het boek uiteraard wel helemaal gelezen
toen ik hoorde dat ik de rol van de vader in de toneelbe
werking kreeg.'
Het lijkt me een heftig personage om te spelen. Is het
lastig om je in te leven in het personage van Arto Nolan?
'Uiteindelijk is hij ook maar een man die in een oorlogs
situatie terecht is gekomen en door bepaalde omstan
digheden een keuze heeft gemaakt om voor Koningin en
Vaderland het land te verdedigen. Ik begrijp die keuze
wel, mijn Molukse grootvader - die ik helaas nooit heb
gekend - was ook een ongelofelijke Oranjeklant. Hij is
zelfs in een boek ooit 'de aarts reaktionair Apituley'
genoemd. Als ik naar het leven van mijn grootvader kijk,
snap ik waarom hij voor Nederland was.'
Hoe zat dat dan precies met de familie Apituley? Hebben
jouw grootvader en vader ook een achtergrond in het
KNIL?
'Mijn grootvader had dankzij de Nederlanders een medi
sche opleiding kunnen doen en kon daarom als arts aan
het werk in het KNIL. Hij behoorde tot de elite en kon
zijn zoon, mijn vader, laten studeren in Nederland voor
oogarts. Mijn familie was daarom in Nederland toen de
oorlog uitbrak en is na afloop van de oorlog nooit meer
teruggekeerd naar Indonesië. Die verhalen over kampen,
maar ook over tempo doeloe, die speelden geen rol in
mijn opvoeding. Bovendien was mijn grootvader een
pacifist. Ik begreep van mijn vader dat hij als kind zelfs
14 MOESSON
