DOMINIQUE WILHELM BERRETTY
Eenvoudige Indische jongen heerste over Pers inN*-L
mm
D. W. Berretty
Het was Catalan., destijds werkzaam bij het hoofdpostkantoor te Weltevreden, die Berretty
Dominique Wilhelm Berretty - hoe kwam deze jongeman uit een heel bescheiden Indo-milieu in
Jogja aan deze kombinatic van voornamen? - kwam volgens de offictie standaard alleen in aan
merking voor een zeer ondergeschikte past in de ambtelijke hiërarchie. H.) zou het op de duur
wel tot de middelbare rangen brengen, en dan, tenslotte tot een pensioentje, als zovele Indo s. D.
levensprogram kan voor de jonge intelligente en van dadendrang overvloeiende Berretty met veel
aantrekkelijks gehad hebben. Catalani, die behalve goed vriend van Berretty ook een groot mem
senkenner was, moet dit gezien hebben en hij zei tot zijn vriend Zaalberg van het Balav.aasch
Nieuwsblad: Ik h b hier een jonge vent, waar wat in zit. Hij is te goed voor de post
Zo begon de carrière in het boeiende en avontuur
lijke vak van de journalistiek van een der boeiend
ste en avontuurlijkste figuren in het Indië tussen
twee oorlogen. Berretty kwam in 1934 om het
leven bij het verongelukken van het Kerst-post
vliegtuig de Uiver: toen was hij een zó bekende
figuur dat de spraakmakende gemeente om dit on
geval legenden weefde van de meest bizarre en
morbide aard. Hij ligt begraven in het verre land,
waar hij de dood vond.
Ook het Bataviaasch Nieuwsblad was te klein
voor Berretty en zijn ambities. Hij trok er op uit,
na een korte periode van werkzaamheid die hem
vertrouwd maakte met de eerste beginselen van
het vak. Hij ging naar Amerika en maakte van
daar uit reportages. Het geluk is met de stout-
moedigen. Hij was juist op tijd terug om in te
grijpen in een ontwikkeling die zich geleidelijk
had voltrokken. De berichtgeving van en naar
Indië was in die jaren een heel primitieve zaak.
Stichting van ANETA.
De eerste wereldoorlog had de noodzaak doen
gevoelen deze te organiseren en te verbeteren, en
vooral haar minder afhankelijk te maken van bui
tenlandse bronnen. De buitenlandse berichtgeving
was n 1. practisch geheel in handen van Reuter.
In Nederland en in Indië vond men het nodig, aan
deze toestand een eind te maken. Men zond vanuit
Nederland een bekende figuur naar Indië om een
georganiseerde berichtgeving op touw te zetten.
Maar Berretty, met zijn scherpe blik op de
eisen van het ogenblik, was inmiddels bezig
met eigen plannen in dezelfde richting. Er
ontbrandde een felle strijd binnenskamers,
die Beretty won. Het persbureau ANETA
werd opgericht en aanvaardde officieel 1 april
1918 zijn taak de berichtgeving van en naar
Indië te verzorgen. Berretty was nog geen
30 jaar.
Tevoren al werkte Berretty op volle kracht aan
die berichtgeving, met een ontstuitbare energie en
ongekende werkkracht, alles eisend van zichzelf
en van zijn aanvankelijk nog vrij kleine staf, maar
op die datum werd het bekende gebouw tegen
over het postkantoor, waar hij zijn eerste jaren
als volwassen man had gesleten, geopend en met
die datum kan men de geschiedenis van ANETA
het best laten beginnen.
Zijn eerste schreden op het pad der internationale
nieuwsgaring en distributie gaven blijk van zijn
intelligentie en zijn vermogen om schijnbaar onop
losbare problemen als het ware spelenderwijs uit
de weg te ruimen. De telegraafkabels die de ver
binding tussen Europa en het Verre Oosten ver
zorgden waren overbelast. Toen de wapenstilstand
die een eind maakte aan Wereldoorlog I was ge
sloten, werden aan deze geheel door de Britten
beheerste verbinding nog hoger eisen gesteld. De
honger naar tropische produkten was ongekend:
de voorraden in Indië waren groot. De herleving
van het handelsverkeer over de gehele wereld met
een nooit gekende intensiteit leidde ertoe dat de
overbelasting van het telegrafisch verkeer een
catastrofale omvang aannam.
Nieuwe „Nieuwswegen" ontdekt.
De verbinding tussen Nederland en Indonesië, via
Londen en Singapore was onderhevig aan vertra
gingen die soms tot een week aanliepen, tot grote
schade van de handel en andere economische be
langen, en tot groot ongerief zowel van „het
Plein" als van de landvoogd. In betrekkelijk korte
tijd slaagde nochtans Berretty erin in Batavia
beurskoersen, productenprijzen en politiek nieuws
uit Europa aan zijn cliënten te leveren op zeer
korte termijn. Hij was daarmee allen die gebruik
maakten van de geijkte kanalen, dagen vóór. Hij
was niet alleen een schitterend organisator, maar
ook een goed zakenman en liet zich zijn diensten
aan de handel, de scheepvaart en de makelaardij
goed betalen. In deze periode legt Berretty de
Als er namen genoemd ivorden van In
dische jongens van formaat, dan komen
het snelst namen als Berenschot en
Berretty voor de dag. Het is echter
opmerkelijk dat de meesten wel weten
hoe zulke grote figuren aan hun eind
kwamen, maar niet wat ze werkelijk
waard waren. Dit is vooral met Ber
retty het geval en wel om heel begrij
pelijke redenen: de Indische samenle
ving heeft nooit enig benul gehad van
het perswezen. Hoewel ettelijke Indi
sche jongens het zeer ver brachten in
de journalistiek, heeft de Indische sa
menleving nooit de behoefte gehad aan
het stichten van een eigen dag-, week
of maandblad (zoals elke andere volks
groep ter ivereld) en heeft men nooit
idee gehad van de grote invloed van
de pers op de sociale, economische, cul
turele en politieke ontwikkelingen in
een maatschappij, zowel voor de groep
zelf als voor het stempel van de groep
op de maatschappijDe Indo-Europese
samenleving bracht slechts verenigin
gen en verenigingsblaadjes voort, nooit
een vrij blad in het openbare arbeids
veld.
Om die reden alleen al is een man als
Berretty van een toerkelyk verbijste
rende grootheid. Niet alleen won hij
een superieure positie in de nieuws
voorziening boven blank en bruin in
Ned. Indië, maar hij schiep een bureau
dat de hele wereld van nieuws voorzag.
Misschien was hij ook daarom in zijn
oorspronkelijke Indische milieu weinig
bekend. Hoe kunnen mensen, die alleen
denken aan eind-Mulo en eind-HBS,
idee hebben van werk dat ver uitgaat
boven alle beperkte beroepsvorming
Dit artikel belicht speciaal Berretty's
grote betekenis als nieuwsman. Geen
ander kon het beter schrijven dan een
pers-veteraan par excellence: J. H. Rit-
man, oud-hoofdredacteur van het Ba
taviaasch Nieuwsblad" en de „Nieuws
gier", die Berretty van zeer nabij heeft
gekend en hem als persman van inter
nationaal caliber het best kan beoor
delen. Voor dit speciaal voor TONG
TONG geschreven artikel betuigen wij
„Paatje Ritman" onze hartelijke dank.
grondslag zowel voor zijn prestige als voor zijn
fortuin. De oplossing van het raadsel, hoe het
mogelijk was dat Berretty zijn afnemers kon voor
zien van nieuws en zo o.a. de landvoogd vele
dagen voor deze officieel bericht ontving kon
mededelen wie zijn opvolger zou worden! waarop
niemand anders de hand scheen te kunnen leggen,
is als die van het ei van Columbus. Indien de
gebruikelijke route overbelast was, zei Berretty,
dan nemen wij een ongebruikelijke. Hij instrueer
de zijn vertegenwoordigers in Nederland om het
nieuws door te geven aan een vertrouwensman
in Zuid-Afrika, die het op zijn beurt doorseinde
naar Perth in Australië, vanwaar het naar Batavia
werd doorgegeven. Een kostbare omweg, en een
die óók vertraging opleverde maar heel wat
minder dan de verstopte „normale" kanalen. Het
zorgvuldig bewaarde geheim van de duivelskun
stenaar Berretty is eerst jaren later geopenbaard
aan de vakbroeders die daar toen nog belang in
stelden.
De Amerikaan overtroefd.
Dit voorval karakteriseert de man: het zou met
een reeks anderen zijn aan te vullen. Niet lang
voor zijn dood trachte hij vaste voet te krijgen
in het geheel door de Amerikaanse persbureaus
beheerste gebied noord van Indië, in de eerste
plaats in de Filippijnen. Wanneer hij in Manilla
is en men hem zegt, dat hij toch nooit in staat
zal zijn in actualiteit te wedijveren met de Ame
rikanen in dit gebied, bewijst hij dat ANETA dat
wèl kan.
Hij nodigt krantendirecteuren en andere figu
ren op een termijn van enige uren uit tot een
partij. Hij leent links en rechts het benodigde
radio-materiaal van Nederlandse schepen.
Als zijn gasten zijn verschenen klinkt uit de
loudspeaker allereerst de aankondiging: Hier
is ANETA te BataviaVervolgens worden
de gasten vanuit de hoofdstad van Neder-
lands-Indïé met naam en toenaam begroet, en
dan rolt door het vertrek een newscast met
verser nieuws dan waarover men in Manilla
op dat ogenblik beschikttot stomme ver
bazing van de aanwezigen!
Nog méér expansie!
Het Bataviaasch Nieuwsblad was de jonge Berretty
te klein. Het Indië van die dagen werd de ouder
wordende, maar nog altijd even eerzuchtige, al
spoedig evenzeer te klein. Hij zou, met een ruimer
arbeidsterrein, een figuur geworden zijn die in de
historie van de wereldpers een grote rol zou heb
ben gespeeld. Deze expansiedrift en zijn met het
stijgen van de macht en invloed eveneens toege-
