x
Mémoires
van
Oma Soesman
VII
„NEVER SAY DIE"
1001
AVONTUREN MET
DE SOET1L
Opa
Samson
vertelt
Na het schitterende succes van de eerste aanplant
en het gewettigd verwachten van een rooskleurige
toekomst komt plotseling de grote ramp: de koffie
blijkt ziek alles gaat verloren. Maar het Indië
van toen zei altijd „never say die Hier verneemt
de lezer hoe de Soesmans het roer moedig om
gooiden naar een nieuw bestaan.
Er werden experts bij gehaald en toen bleek, dat
de oeret, een soort boorder, het hart van de jonge
stammetjes leegzoog, waardoor de boompjes abso
luut verloren waren. Bij de dag zagen we de mooie
boompjes wegkwijnen, de bladeren werden geel en
vielen af. Het is ongelooflijk en onbegrijpelijk, dat
deze kleine beesten in de kortst mogelijke tijd enige
ares grond totaal kunnen ruïneren. De Java-koffie-
boom is er niet tegen bestand, ook niet tegen te
drassige grond, zoals bij ons, maar de Liberia en
Robusta, die groot van boon en grof van groei is,
die had op ons land wel kunnen gedijen.
Toen we langzamerhand tuin na tuin zagen af
sterven, moesten we wel maatregelen nemen, want
het kapitaal was zó geslonken en de inkomsten
waren zo goed als nihil. Mijn man stak zijn voel
horens overal uit en ging in op het advies van een
groot tabaksconcern, dat ons hypotheek zou geven
om de dure tabaksloodsen te bouwen. We moesten
beginnen alle koffie uit te roeien, de gronden te
draineren door vele sloten te graven, en zaadbed
den aan te leggen. Toen de zaadbedden gereed
waren besloten wij om eerst een proefaanplant te
maken ter voorkoming van een tweede debacle.
De plantjes waren sterk en heel mooi van kleur,
ze werden op de velden uitgeplant, stonden schit
terend, grote gave bladeren, zo gezien geschikt
voor eerste soort, n.l. dekblad. Hoewel wij geen
verstand hadden van tabak verblijdde het ons toch,
dat de planten zo mooi en fris stonden.
Toen onze tabak droog was, werden de nodige
brandproeven genomen en alweer pech: de prach
tige, grote bladeren waren te dik, vatten geen
vlam, waren ongeschikt voor dekblad, wel voor
snit. Dekblad moet n.l. erg fijn, sterk, vlug brand
baar en mooi van kleur zijn, omdat deze bladen
dienen om de duurste sigaren in te wikkelen (te
dekken), terwijl snit slechts gekorven tabak is, die
in de sigaar wordt gerold, dus onzichtbaar is. Het
resultaat was dus: alle tabak als 2de en 3de soort
verkopen voor zo'n lage prijs, dat men er de kos
ten nauwelijks voor terug kreeg. Wij waren de
wanhoop nabij, ons gezin bestond nu uit ons bei
den en zes kinderen, waarvan de jongste pas 9
maanden was. Toch gaven we de moed niet op.
De twee oudsten, nu 8 en 9 jaar, waren in huis
bij een zekere Barones de Villeneuve te Malang.
Ze wist van onze moeilijkheden, wilde de kinde
ren bij zich houden, wat de eerste tijd financieel
nog wel ging, maar later
Tenslotte besloten we het land te verkopen. Er
stonden pl.m. 25 werkmanswoningen, 2 loodsen,
duizenden sadengs, die pracht bouwmateriaal wa
ren, onze koeien, kippen, varkens, ons huis, een
pracht boomgaard en veel gewas als mais, rijst,
groenten, aardappelen, enz. Natuurlijk ging het niet
zo gemakkelijk, vooral omdat het zo geïsoleerd
lag. Mijn man kreeg diverse aanbiedingen, maar
hij kon het land niet verlaten, anders zouden de
vaste opgezetenen ook vertrekken, dan zou het
land zeker niet te verkopen zijn, werkvolk is het
voornaamste op een geïsoleerd land, dus we ble
ven en pakten aan wat we maar konden om verder
te kunnen boeren.
Nu is de tijd aangebroken voor een eenvoudige
tjap tjai. Daarbij kan verkedel goreng gegeten
worden (krokante gehaktballen) of iets anders.
Maar voor tjap tjai het volgende:
Tjap tjai.
Men neme spitskool (een kleintje) 2 ons peultjes,
daon bawang (slaui), en wat selderij, een half
ons gehakt, een ons varkensvlees, knoflook en
bawang merah.
In reuzel twee sioong knoflook en een ui fruiten,
zijn ze verflenst (sedep) dan een ons varkens
vlees toevoegen die vooraf is gekookt in kira-kira
een kwart liter water en wat zout. Dan een half
ons gehakt, gekruid met wat noot en peper, in
kleine frikadellen er in koken.
In de tussentijd de spitskool in stukjes snijden, de
peultjes doormidden breken, selderij en daon ba
wang ook aan stukjes snijden. Alles wassen en
tegelijk in de pan doen, even laten doorkoken,
maar niet te lang, de groenten moeten knappend
zijn. U kunt er vlak voor het opdienen bawang
goreng op strooien
Fricadcl.
Een half pond gehakt met vier of vijf grote aard
appelen kneden, zout, peper, noot naar smaak
toevoegen, een ei kloppen en er bij doen. Dan in
kleine ballen bakken Heel eenvoudig dus.
TANTE D,
Empal daging.
Twee ons braadvlees gesneden in stukken van
een vinger dikte. Koken in ongeveer een kwart
liter water en een halve lepel asam zonder pitten.
Zout en een theelepel laos toevoegen. Net zolang
koken tot het water verdampt is en dan af laten
koelen. Even voor het eten in boter of olie bruin
bakken. KOKKIE,
BEGRAFENIS MET GYMNASIALE EER.
Ik was nauwelijks twee maanden op het Gym.
toen één van ons, van mijn lichting, Frans Netscher,
aan typhus in het Tjikini-ziekenhuis op Raden
Saleh Laan overleed. In de loop van de school
tijd dus niet in het laatste lesuur, ging het „order
boekje" rond, waarin het sterfgeval werd bekend
gemaakt, met vermelding, dat de begrafenis om 4
uur in de namiddag zou plaats vinden vanuit het
Ziekenhuis op Raden Salehlaan en de order aan
alle leerlingen van de school zonder onderscheid,
om uiterlijk half vier aanwezig te zijn op Parapat-
tan hoek Kebon Sirih. Daar stond in het midden
de Centrale van het toen nog Particuliere Tele
foonnet.
Kleding zwart zoveel mogelijk. Petten op.
De order ging niet uit van de Directeur, maar
van de 5de klassers. Het trof ons new-comers zo,
dat het ging om één van ons en die; order kwam
van de hoogste klasse. Het was geen bevel, waar
aan wij ons hadden te onderwerpen, maar een
oproep, waaraan ieder gehoor gaf, omdat hij of zij
voor zichzelf niet wilde gerekend worden buiten de
linie te staan. Wij vormden tezamen één geheel.
Teamgeest.
Op tijd waren wij op de vastgesteld plaats. In
structies omtrent de opstelling. Eerste klassers
eerst en zo hoger. Vooraan de slippendragers,
klasgenoten w.o. een meisje.
Toen van ver de stoet zichtbaar was, hadden wij
Om uit te knippen en te presenteren aan onze Hol
landse vrienden om aan te tonen hoe wij in Indië
leefden na overmaking van de „baten naar het
vaderlandOok in te lijsten als moderne foto-
studic onder de titel „De Bril en het Polshorloge"
Of als illustratie voor een keukenrecept: Lemper
Blanda ls.imewa.
ons in twee rijen opgesteld op een afstand tegen
over elkaar ruim genoeg om de lijkwagen door
gang te geven.
Het commando: „Geeft acht!" en het vaandel ;n
de kleuren groen-oranje en zilveren franjes in
rouwfloers, liep met de vaandel-wacht de hele rij
langs van achteren naar voren en wij stram in
de houding met de hand aan de pet brachten het
saluut.
Het was een ontroerend moment, de jeugd in hun
onbezorgdheid en uitgelatenheid te worden gecon
fronteerd met Z.M de DOOD. Daar ging één van
ons. Dat had net zo goed ieder ander van ons
kunnen zijn. HEDEN IK MORGEN GIJ.
Ons werd toen als hei ware voorgehouden, dat
het „Memento Mori" (Gedenk te sterven) ook
voor de jongeren gold en ons jeugdige leeftijd geen
geruststellende waarborg was, dat de eindpaal nog
ver verwijderd was. Het was dan ook een aan
grijpend gezicht de lijkwagen met aan weerszijden
drie jongens en een meisje als slippendragers, het
vaandel in schuine richting gehouden, de lange rij
van jongens en meisjes, petten en baretten op de
hoofden me. de emblemen, dat een ieder eerbiedig
bleef staan.
Op het kerkhof Tanah-Abang was de haag door
gedrongen tot in het kerkhof om de kist met daar
op de pet gedragen door vrienden door te laten
met daarachter de ouders, broers en zus, naast
dezen het vaandel, en wij onmiddellijk aansluitend.
Huis en school waren de dode het meest nabij.
Bloemen werden gestrooid door de direceur, ook
uit naam van de leraren, die allen waren meege
komen, door een 5de klasser uit naam van de
school, door een klasgenoot uit naam va zijn klas
se en door een meisje uit naam van de meisjes als
zovele groeten aan één, die was heengegaan van
ons die achterbleven.
Na afloop in dezelfde rij terug weer het leven in.
vaandel ontdaan van de rouwfloers in het midden,
naar het schoolgebouw op Salemba, waar de stan
daard moest worden afgegeven en opgeborgen. Een
afstand van ruim 7 km. De meisjes konden met
de tram naar huis, doch wilden niet. Wij waren
partners met dezelfde rechten en plichten. Op
het schoolerf werd de stoet ontbonden.
Als ik zo terugdenk, dan vraag ik mijzelf af, wat
na het tijdsverloop van meer dan 60 jaar van die
lange rij is overgebleven Velen zijn dezelfde weg
opgegaan. V/ij vallen uit, anderen nemen' het van
ons over.
De garde sterft, maar versaagt nimmer.
