f
HOMMAGE AU THEATRE ETERNITE
TJITJAK-REEKS
4
I *3l
4e en 9e Bat.
Binnenkort verschijnen in de
Pocket- Uitgave)
1Piekerans van een Straatslijper I
2. De Schoonste Triomf van een
Indo-detective.
Prijs f 2.50
Inschrijvingen^ bij de Redactie^
Een bijzonder sfeervolle tekening van ons geweldige Theatre Eternite van de hand van Peter van
Drimmelen. Het theater heette popalair ook wel ,.,,Eet-er-niet"maar waar aten wij tawanans nu
niet! Er werd dus tijdens alle voorstellingen ook lekker geknabbeld! De tekening roept opeens ook
een andere „feature" in het geheugen: het haastig voort gefluisterd „Rood voor!" als er onverwachts
Jappen de voorstelling kwamen bijwonen en de acteurs gewaarschuwd moesten worden! Het was
een klein theatertje in een kleine samenleving, maar de Kunst met een héél grote K was er regel
matig te gastl
Ieder gevangenkamp had zijn eigen voorvechters
voor het hooghouden van onze eigen onderdrukte
cultuur. Zo ooit, dan bleek de positieve kracht van
een hoog moreel en een onverwoestbaar idealisme
in omstandigheden als deze, waar het Indisch-
Europese leven overeenkomstig de nobele Bushido-
gelofte verminkt was tot een peil lager dan da;
van de minste koelie. Niemand van ons kan dat
verblind worden door uitingen van een schijn-be
schaving die in de tijden voor de oorlog bij velen
een vals gevoel van superioriteit hadden opgewekt.
Hier werd ieder van ons, totok of indo, gecon
fronteerd met zijn eigen innerlijke waarde; wat aan
saamhorigheid en opofferingsgezindheid tot uiting
kwam moest bevochten op Nipponse wantrouwen
de naijver, op eigen angst voor represailles, op
collectieve apathie en indolentie, op individueel
egoïsme.
Reeds in het naar bevolking steeds dunnende
K.K.K. in Tjimahi was het bescheiden funda
ment gelegd voor de herbouw van een eigen be
schavingswereld binnen de wurgende kawat: er
was een speelkaartenfabriek, er waren zondag
morgenconcerten na de Kerkdiensten, er was een
openluchttheater (en dat in de regentijd!), er wa
ren colleges, openbare cursussen en studiekringen
op elk denkbaar gebied. Gelijk ook in andere lam
pen kwamen merkwaardigerwijs de initiatieven tot
dergelijk practisch idealisme nooit voort uit de
grote massa, zelden uit de kringen van topfiguren
en leidinggevenden, maar vrijwel uitsluitend uit dc
middengroep der intelligentsia.
Toen wij eind 1942 in het 4e en 9e met vele van
onze vroegere kampgenoten werden herenigd, von
den wij ook hier een soortgelijk streven, zij het op
bescheidener schaal, want niet unaniem gedragen
door het hele kamp. Na enig wederzijds aftasten
ontstond een soort culturele fusie, die voor wat be
treft de kunstzinnige kant naast een Academie en
een Studio zijn hoogtepunt vond in het intieme,
onwaarschijnlijk luxueus aandoende Theatre Eter
nite.
Het voornaamste doel ervan was de kampbevol
king voor enkele uren te ontrukken aan een uit
zichtloos heden en zoveel, zoveel mogelijk te sti
muleren tot opgewekte volharding en vertrouwen
in de eigen mogelijkheden.
Om te beginnen was het een verrukkende erva
ring voor ontwerpers en voor uitvoerders om na
het vele vernietigen de aandacht te kunnen bepa
len bij het opbouwen. Tijdens de bouw die, voor
zover kon worden nagegaan, volkomen buiten me
de weten van de Japanners plaatsvond werden
troost-voorstellingen gegeven in de toenmalige
gymnastiekzaal (hij metamorfoseerde later tot
R.K.-kerk) waar de ziel van het kamptheaterleven
Edi Swagemakers op 5 december, na een onmo
gelijk korte tijd van voorbereiding, zijn St. Nico-
Iaas-surprise presenteerde: „het Circus Carré" com
pleet met acrobaten, jongleurs, clowns, exotische
danseressen, opzwepende fanfare-muziek en pro
gramma-, katjang-, sigaretten- en tijgermelk verko
pende meisjes. En als pièce-de-milieu het optra
den van monsieur Carré in hoogst eigen persoon
(frak en zwepen) met zijn 12 hogeschool-gedres
seerde witte, briesende volbloed schimmels, om
zweefd door ter-plaatse-gebakken-pannekoeken-geu-
ren en ontelbare „touches in F".
Inmiddels werd koortsachtig gezwoegd aan het
eigenlijke object: een toneelzaal voor 350 toeschou
wers met een goede accoustiek, een goed geven-
tilleerde spectacle, een complete orkestbak, kleed
kamers, werkplaatsen en repetitieruimten. Niemand
wist of deze schouwburg een lang leven beschcreD
zou zijn, maar ieder was bereid hem te bouwen, te
bespelen en te bezoeken, desnoods als schuilthea-
ter. Zijn naam dankte hij aan de grote hoeveelheid
eternietplaten, die samen met de kasso's uit het
plafond waren gesloopt, in de eerste plaats om
accoustiek en indeling van de pijpenla-zaal te ver
beteren, ten tweede om als constructie- en decora
tiemateriaal te dienen. Er heerste tijdens de bouw
een geest van, aan heilige ijver grenzende, saam
horigheid, vindingrijkheid en doorzettingskracht bij
allen die er bij betrokken waren.
De Jappen moeten zich vele malen afgevraagd
hebben waar toch al die gloeilampen, snoeren, stek
kers, weerstanden, transformators, bussen verf,
textiel, gereedschappen en bouwmaterialen bleven
die ze zelf met zoveel zorgvuldige wellust hadden
vergaard.
Als aandenken aan deze unieke periode werd ach
ter het toneel een „gedenkplaat" aangebracht, die
voor insiders nog wel zal spreken.
THEATRE ETERNITE.
Ontwerp en directie: Igor Petrowitch Drimmlinoff
Minstrofsk.
Financiering: Schoenmakers' very, very Ltd. Bank
Kaap-stad.
Uitvoering spectacle: Aann. Mij. Sligcher, Kiste-
maker 6 Zn. Tjimahi.
Etrée, bar, escaliers: Ing. Bureau Broerse 6 Ane-
maat Johannesburg, Curasao.
Meubilair: Meubelfabriek K. A. L. Maan 's-Gra-
venhage.
Stoffering: Studio Swagemakers Bovendorp
Den Helder.
Fresco's: Admiraal Schippers, Huis- en Dec.
schilders Tg. Priok.
Electrische installatie: Techn. Bur. Kok Barkav-
Luyks Homann Bandoeng.
Indirecte effecten; Association Hoebink Lau
rens Anvers.
Coulissen: Volgens octrooi Rikken en Feldbrugge
No. 18238 121, B.W.-B.B.
Ornamenten: United Beatsers (Dir. Kappelhof)
Passar Tjoeri.
Accoustiek: Systeem Alg. Proefstation v.h. Ver
maak Merauke.
Adviseurs: Ir. Raadt, Prof. v. Veen, Dr. 't Kamp
Zwammerdam.
in opdracht van het
Bamboe Hoet Veem
Avenue des Artistes
4e en 9e Arrondissement.
Vlak voor de officiële opening kwam onaange
kondigd en dus onverwacht een Japans generalis
simus op inspectie, die met de dat slag lieden aan
geboren zin voor opsporen van onregelmatigheden,
tot ieders afgrijzen linea recta afstevende op ba
rak 19. Japse en Nederlande kampcommandant
moeten bij het binnentreden door de schuifdeuren
en bij het aanschouwen van de schemerdonkere
ruimte, waar enkele eternieten lichtornamenten
vaag de contouren onthulden van een uitnodigen
de bar, enige honderden zitplaatsen en de zilver
wit glinsterende parachute als gordijn, een ver
lokkende wereld vol kleur en fantasie belovend,
verwacht hebben dat alleen een ijlings te plegen
harakiri hen nog kon redden van een executie.
Maar met de altijd weer verbijsterende onbereken
baarheid Jappen en in 't bijzonder generaals eigen,
draaide deze zich welwillend achter zijn bril grijn
zend, naar de beide commandanten, hen sissend
complimenterend met de zichtbare uitingen van
Nipponse generositeit ten opzichte van overigens
verachtelijke krijgsgevangenen.
Vanaf dit ogenblik was het Theatre Eternite anak
mas van het 4e en 9e en derzelve bewakers. Bijna
een jaar lang zou er een even intensief als illu
soir leven bloeien in de vorm van revue, cabaret,
sketch, toneel, muziek, voordracht en zelfs gods
dienstoefening. Elk programma was aanleiding tot
een volgend met een boeiender inhoud, gedurfde.-
aankleding, bizarrer costumering, hoger gehalte. En
bij enkele gelegenheden zelfs meer buiten de tekst
gesproken dan voorgeschreven was, meer vóór,
naast en boven het toneel gespeeld dan er op.
Zoals gezegd was Swaag de grote inspirator ach
ter en soms ook voor de coulissen. Hij had een
grote voorkeur voor het Parijse fin-de-siècle en
de Amerikaanse gay nineties, hetgeen ook tot uiting
kwam in zijn opzetten en voorbereidingen van zijn
shows, zijn liedjes en zijn kampreclame.
(wordt vervolgd).
P. v. DRIMMELEN
