„AANH. V.P.TX.
7
DE HONGERTOCHT
tt
(Slot)
BABOE TOEAH
Teneinde een kampong te vinden waar gefoura-
geerd kon worden, besloot olt. Nutters daarop met
een der onderofficieren en 17 nog op krachten
zijnde militairen, 9 dwangarbeiders en 6 vrije
koelies vooruit te gaan, Sergt. Höornlein kreeg
opdracht de overigen te volgen.
Zo geschiedde en aldus bleef het achtergebleven
gedeelte twee en twintig dagen zonder eten en
op zichzelf aangewezen, voordat zij zich met de
rest der patrouille verenigde, en beide delen door
de patrouille van Arkel werden gevonden.
Zo sleepte de troep zich dagen lang voort. Per
dag vorderde men naar schatting niet meer dan
4 km. 'De voeding bestond uit merg van de aren-
boom, kladi en rebong. Het aantal zieken, w.o.
ernstige, nam toe; de dragers waren te uitgeput
om de zieken te dragen. De 4de aug. 's avonds in
het bivak lag de patrouillecommandant in hevige
koorts te ijlen. Sergt de Ridder zelf had ook zware
koorts, doch hield met vochtige doeken het hoofd
van de olt. nat. Een Atjehse koelie overleed die
nacht. De 6de aug. was de patr.cdt. niet meer in
staat vooruit te gaan en was ook de sergt. zwaar
ziek. Het grootste deel der militairen had koorts
en buikziekten.
Die dag waren 3 dwangarbeiders vertrokken, die
zich beschikbaar hadden gesteld om een kampong
te zoeken en een bericht over te brengen.
Kort na hun vertrek verzocht de inl. korporaal
Toegono met 6 militairen vooruit te mogen gaan
om hulp te halen. Na enige aarzelen stemde de
onderluitenant Nutters hierin toe en gaf aan Toe
gono enig geld en zijn aantekenboekje met het
bericht en het patrouillerapport tot 6 augustus
mee. Even na het vertrek van dit nog enigszins
valide gedeelte der patrouille waren alle dwang
arbeiders en Atjehse koelies gedrost. Vanaf die
dag bleef de patrouille verder, onmachtig om voor
waarts te gaan, op dezelfde plaats, totdat zij al
daar werd gevonden. Dit was nabij Kr. Meugeu-
rintjèng.
De 11de augustus overleed een ind. fuselier, krank
zinnig.
Vanaf 13 augustus werden van tijd tot tijd enkele
schoten gelost, in de hoop daarmede de aandacht
te trekken van patrouilles die zich in de buurt
mochten bevinden. (De hoornblazer was zodanig
ziek, dat hij niet meer kon blazen; ook hij toonde
tekenen van verstandsverbijstering).
De 16de augustus te 1.30 n.m. hoorde men als
antwoord 3 schoten.
De 18de augustus verenigde sergeant Hörnlein
zich met de rest der patrouille.
Het achtergebleven gedeelte was de 27ste en 28ste
juli in het bivak gebleven; men kon door de vele
zieken niet vooruitkomen en zocht wat eetbare
knollen en bladeren. Een fuselier werd volsla
gen krankzinnig en overleed de 3de augustus; die
dag drosten alle Atjehse koelies.
Men moest bij de wanhopige pogingen om een
weinig te vorderen in de richting, waarin de
hoofdtroep was voorgegaan, telkens goederen in
het bos achterlaten; niemand was in staat ze te
dragen.
Herhaaldelijk moest men een dag op dezelfde plaats
blijven.
De 8ste augustus overleed een fuselier, de 13de
een korporaal.
Zoals ooggetuigen later vertelden, werden soms
personen die neervielen, nog levend achtergela
ten; het laatste wat men van hen vernam was
een enkele wanhoopskreet, door hen geuit bij het
zien van het zich verwijderen der kameraden.
Toen dachten de nog levenden niet alleen aan
eigen lijfsbehoud; zolang mogelijk trachtte men
nog de voorschriften op te volgen, die gebiedend
voorschrijven nooit wapens en munitie achter te
laten.
Zo werden deze voorwerpen van de achterge
blevenen tot het laatst toe medegenomen en toen
ook dit te zwaar werd, verborgen.
Toen de patrouille Schmidt de 28ste augustus het
bivak terugvond, waar sergeant Hörnlein van 26
op 27 juli had overnacht, werd daaromheen een
goed vastgebonden pagger aangetroffen, waaruit
bleek, dat toen die troep nog goed in de hand van
de commandant was.
De 14de augustus moesten 2 stellen legergoed
een sabel en 100 patronen worden achtergelaten
en begraven, de 15de en 16de werden wederom
ledergoed en patronen begraven, 2 karabijnen wer
den vernield, de lopen kromgeslagen, de grendels
meegenomen.
Op het geluid van waarschuwingsschoten zich
verder voortslepend, kon men zich de 18de augus
tus weder verenigen met de hoofdtroep van on
derluitenant Nutters, die, zoals hiervoren werd
aangetekend, sedert de 6de op dezelfde plaats was
gebleven.
Eindelijk, nadat men vrijwel de hoop had opge
geven nog ooit de bewoonde wereld te zien,
werd men de 19de augustus gevonden door een
marechausseepatrouille onder luitenant Van Ar
kel, bivakcommandant te Kroeëng Baukah (a/d
Kr. Meureubö).
Aan het journaal van luitenant Van Arkel is het
volgende ontleend: Na het spoor nog een eind-
weegs gevolgd te hebben kwam ik aan een vrij
grote aloer waar stroomafwaarts sporen liepen;
vlug werden deze sporen verkend en aangezien
ik vermoedde, dat ik vlak in de nabijheid was der
verdwaalde patrouille liet ik „Voor het geheel:
halt", blazen. Kort hierop vond ik in de aloer 2
fuseliers, 1 dwangarbeider en 1 Atjehse koelie.
Plotseling viel een schot, door verscheidene scho
ten gevolgd op geen grote afstand.
Het was toen ongeveer 5.30 uur 's avonds en te
laat geworden om nog verder te zoeken, daar ook
de gevonden militairen verpleging behoefden. De
hoornblazer werd naar boven gestuurd om nog
maals: „Voor het geheel: halt" te blazen, opdat de
zich in de nabijheid bevindende patrouille zich
niet meer zou verplaatsen. Bivak betrokken aan
deze zij-aloer van de Kroeëng Meugeuringtjèng.
19 augustus: Met het aanbreken van de dag nog
maals: „halt laten blazen om te voorkomen, dat
beide patrouilles elkaar zouden zoeken. 1 brigade
zocht de aloer benedenstrooms van mijn bivak af
en bracht terug: 2 inl. fuseliers en 2 dwangarbei
ders, benevens 4 karabijnen. Ik zelf zocht met 1
brigade bovenstrooms. Op mijn signaal: „Waar
is de commandant?" kreeg ik zwak ten antwoord:
„voor den dokter"1) kort daarop had ik de
gehele patrouille O. L. Nutters gevonden.
Toen luitenant Van Arkel de lang gezochten
vond, begon hij met bij elke levende een schild
wacht te plaatsen om te voorkomen, dat de uit
geputte dadelijk veel voedsel tot zich zou nemen;
eerst werden zij, als kinderen, met rijstwater ge
voerd en zo geleidelijk verder, totdat ze, na enige
dagen in het bos verpleegd te zijn geworden, in
tandoe's gedragen de terugtocht konden aanvaar
den.
1) Geblazen door een der militairen van Hörnlein.
OVER NAMEN.
De naam „Klientji voor een haas is ontstaan als
volgt:
G. G. Daendels voerde de haas op Java in. Eens
ging hij op hazenjacht en schoot zijn adjudant er
één. „Een kleintje" zei men. Dat hoorden zijn
drijvers en die meenden nu te weten hoe de naam
van het vreemde dier was. Kleintje werd in hun
mond „Klientji en zo heet de haas op Tava
Klientji.
Ook de mus voerde Daendels in en liet die in een
kerk los, waar ze haar nestjes bouwden. De eerste
kennismaking van de bevolking met dit vogeltje,
was in de kerk en noemden de mensen het: boe-
roeng garedja (kerkvogel).
L. M. F. B.
Hoe menig Sinjo-hart heeft (in het diepste ge
heim) niet wild geklopt voor deze „Lelie s van
het Zilveren Doek" Lilian en Dorothy Gish! In
de jonge 20-er jaren moest de jongeman het he
lemaal niet hebben van de „vamps", hoe „djago"
hij ook was. Men hield van het beschroomde type
met neergeslagen ogen, de „sweetheart"Lilian
Gish, Mary Pickford, Janet Gaynor. Het moderne
schoonheidstype in haar brutale halfnaaktheid zou
ons toen met beschaamde kaken van de bioscoop
platen hebben verdreven. Naast het lieflijke, maag
delijke type was de „tomboy" populair: het meisje
dat goed kon paardrijden en vechten. Zulke meis
jes dus als Pearl White en Natalie Kingston. We
tekenden hun portretten over op grote vellen te
kenpapier, het sigarettenplaatje (Westminster!
Tjap Bolong!) eerst verdeeld in ruitjes van een
halve centimeter. Op het tekenpapier ruiten van
2 tot 3 cm. En dan met conté of houtskool aan
het werk! My dream op de gekapoerde gedèk-
muur van mijn kamer, naast Maciste en Tarzan.
Hoe onvergeeflijk!
De wintermaanden in Holland gaan bij mij vaak
samen met heimwee naar het toenmalige Indië en
altijd zijn het dan mijn kinderjaren waaraan ik
terug denk. Ook nu, als ik alleen in mijn kamer
ben. In mijn gedachten richt zich een vrouw op
die in die dagen bij ons gewerkt heeft. Zij maak
te de bedden op, poetste het bestek, veegde de
vloer en verrichtte allerlei andere dingen die bij
het onderhoud van een huis behoren. Toen zij bij
ons kwam, was ze al zo jong niet meer. Het
haar was niet meer helemaal zwart, er liep al
veel grijs doorheen. Haar gezicht droeg duidelijke
rimpels. Ze had een ovaal gezicht met amandel-
vormige ogen, waarin een zachte en innemende
uitdrukking lag. Haar houding bij het lopen was
tamelijk recht. Netjes droeg ze haar sarong en
kabaja, ook haar gondeh was goed verzorgd.
In de loop van de jaren dat zij bij ons werkte,
konden wij haar niet wegdenken van onze om
geving. Zij was zo nauw aan ons verbonden dat
ik dit vergelijken kan met een insect bijgezet in
barnsteen. Ook bij verjaardagen kwam dit naar
voren. Ik herinner me nog als de dag van gis
teren dat deze vrouw, toen ik jarig was, mij 's och
tends wakker maakte, „Njo", zei ze „wordt gauw
wakker, je bent vandaag jarig. Hier heb ik wat
voor je."
Met de slaap nog in de ogen richtte ik mij in
mijn bed op. In haar rimpelige hand had ze een
pakje dat ze mij gaf. Ik nam het van haar aan
en opende het. Het bevatte allerlei lekkernijen
die ze in de warong gekocht had, als tengteng,
asemkoekjes, koewee semprong, In haar nederige
positie toonde zij ons de weg van liefde voor een
Getuigende daad.
Zij is nu reeds jaren geleden gestorven. Maar de
herinnering aan haar gaat voor mij en mijn naaste
familie sfeeds gepaard met een harteklop en een
zoete traan.
J. F. DROOP.
