MARY LEERT HOLLAND RIJST ETEN
2
„Gewone" Indische Huisvrouw Leermeesteres van Chef-Koks
DE FONTEIN WORDT WAKKER
Ondanks alle academische discussie en burgerlijke koffiepraai over „het integratieprobleem" voltrekt zich
een inpassingsproces van de 1/3 millioen oud-Indischgasten in de maatschappij van 11 millioen blijvers",
waarbij een groot aantal mooie en nuttige Indische waarden niet verloren gaan, maar een solide opbou
wend element gaan vormen, waarvan het vaderland in grote mate zal profiteren.
Van rijsttafel naar Industrie l';\
Waar de gerepatrieerdengroep niet als samenhan
gende groep erkend en geraadpleegd wordt, gaat j mm
al dit „emaneren van Indische wijsheid" uit van JHP^
enkelingen op velerlei terrein, mensen met een grote yh
„pushing power", een grote trots op hun eigen w j?
meegebrachte waarden, een enorm verantwoorde- w
lijkheidsgevoel t.o.v. de nieuwe maatschappij. B/5
Eén an i I',. l-.-l IViini li, '-//.
doodgewoon een „rijsttafelfontein is geworden
voor Nederland. Als men nagaat dat de „Dutch J?
Rijsttafel" internationaal hekend is als een van de éf
typisch Nederlandse culinaire curiosa, terwijl de 1
Nederlander zélf over het algemeen t.a.v. die rijst
tafel van toeten noch blazen weet, en dat er een
Indisch meisje met een geweldig élan Holland's
burgerij tot het eten van rijst brengt, dan ziet men
met één oogopslag het begrip „integratie" in zijn
juiste en mooiere zin: integratie als Winst.
Men mag misschien uit culturele overwegingen het
werk van Indische kunstenaars en kunstenaressen,
journalisten en ingenieurs, hoger willen aanslaan,
de wereld blijft toch altijd het meest direct gehol
pen door het leven van alle dag. En vandaag
staat voor honderdduizenden Nederlanders niet
meer vanzelfsprekend de „pot-met-piepers" op ta
fel, maar krijgt de kom met rijst steeds meer bur
gerrecht.
Mary Brückel-Beiten: „Ik heb U wat te brengen!"
VOORGESCHIEDENIS
Eigenlijk is er maar heel weinig voorgeschiedenis.
Mary Beiten kwam uit een prominente suiker
familie in Oost-Java, huwde later een BB-amb-
tenaar en leidde over het algemeen hetzelfde onop
vallende rustige leven van alle ambtenaarsvrouwen
in Indië. Maar toen al waren er indicaties, die
haar bijzondere activiteiten van vandaag kunnen
verklaren. Zij was de eerste vrouw in Indië, die
deelnam aan auto-races, die in de beginjaren
van de KNILM (Kalau Naik Ini Lekas Mati!)
ijverig propaganda maakte voor het reizen door
de lucht. Toen al steeds weer het: vooruit kijken,
vooruit kijken en doen!
Veel kans was er overigens voor het ontplooien van
zulke activiteiten niet in een Indisch leven met veel
overplaatsingen in de buitengewesten. De oorlog
kwam met alle ellenden erna. Toen Mary in 1946
in Holland kwam, moesten de physieke gevolgen
van de kamptijd eerst overwonnen worden en nam
trouwens het huishouden (met studerende kinderen)
alle aandacht in beslag. Eén van die huishoude
lijke omstandigheden was het lid worden van de
Ver. v. Huisvrouwen.
Rijststafel"„Indische Rijsttafel" en Kookboek
voor mannen jdagbladen en periodieken nodig
den haar uit om recepten en wenken te schrijven.
Grote industrieën (Knorr. Tornado, Maggi, Calvé-
Delft, Wessanen, Duyvis, Conimex, de N.V. Blik-
groentenfabrieken, enz. enz.), inviteerden haar om
voor hunne artikelen propaganda te maken, al dan
niet in combinatie met de rijsttafel en zelfs om ad
viezen te geven voor het op de markt brengen van
nieuwe voedingsartikelen. Mary gaf lezingen en
demonstraties voor chefs-kok van grote hotels en
fabrieken, werd o.a. uitgenodigd door „Knorr" om
in Zwitserland voor een college van koks een aan
tal lessen te geven uit haar boek „Hollandse Rijst
tafel".
In 1947 begon Mary ermee. In 1948 was ze na
tionaal bekend, reisde ze op uitnodiging van ver
enigingen als een rijsttafel op wielen door het hele
land. van Noord naar Zuid en Oost naar West.
Voor honderden verenigingen van plattelandsvrou
wen en voor clubjes van de steedse chique, voor
kringen in alle politieke, religieuze en sociale hok
jes, zonder nochtans ook maar door één ervan
„opgegeten" te worden. Wij hebben hier een pakket
voor ons liggen van vel na vel volgetikte adressen
waar ze praatte, kookte en serveerde.
In feite is haar werkterrein zó enorm uitgebreid
dat we geen kans zien in dit blad ook maar bij
benadering een goede selectie te geven van alle
gebieden, waarop Mary baanbrekend werk ver
richtte.
BLIJVENDE EENVOUD
Alhoewel deze „Eerste Indische Kook-dame" zo
zoetjes aan wel recht zou mogen hebben op enige
distinctie, blijft Mary typisch Indisch eenvoudig.
Nog steeds is ze even teruggeschrokken als ze
een klinkende invitatie krijgt, nog steeds moet ze
even een gevoel van verbazing onderdrukken als
ze zich geconfronteerd weet met een gezelschap
dames uit eerste kringen (met een goede kennis
van de prima Europese tafel), waar zij, als „gewo
ne Indische huisvrouw" maar moet gaan doceren
over sambal en ketoembar, of over nieuwe Euro
pese voedingsartikelen.
Maar is ze eenmaal bezig, dan is ze op haar eigen
terrein, dat ze liefheeft en waar ze grandioos trots
op is. Dan komen vanzelf de slagvaardigheid en
humor bij alle critiek en de meest sceptische luiste
raar wordt een enthousiast eter. De demonstraties
voor huisvrouwen zijn al lang complete festijnen ge
worden, waar meneer per sé ook heen moet. En
dat dit persé niet de opinie van TONG-TONG
sendiri is, maar van heel Holland, dat bewijzen hier
enkele FRAGMENTEN UIT PERSVERSLAGEN
Elsevier: „Ook de Nederlandse huisvrouw, die
veelal met goedbedoelde doch totaal onjuiste voor
stellingen rondliep omtrent „bami" en „nassi",
kreeg door deze recepten een oneindig beter en re-
ëeler inzicht in datgene wat nu eigenlijk precies
rijsttafel is."
Haagse Courant: en het werd een ieder dui
delijk dat de rijsvtoeding niet duurder en niet be
werkelijker behoeft te zijn dan de gewone Hol
landse voeding."
Nieuwe Haagse Courant: „Door haar causerie kre
gen Indische en Nederlandse vrouwen meer in
zicht in eikaars levenswijze en stellig is door deze
causerie een hechter contact ontstaan."
Het Parool: „De tijd dat de rijst hier alleen met
bessensap of boter en suiker op tafel kwam, be
hoort nu wel definitief tot het verleden."
Telegraaf: „De nieuweling wordt stap voor stap
van de rijstebrij met suiker en kaneel naar de sam
bal en saté's geleid
Alkm. Courant: men vindt bij haar toewijding
van een ervaren Indische huisvrouw, die de jon
geren met kennis en geduld van haar ondervin
ding laat profiteren
„ONDER ONS"
Ondanks al deze lofuitingen kent Mary haar eigen
waarde heel goed: „Tientallen Indische huisvrou
wen koken stukken beter dan ik", geeft ze volmon
dig toe, „en in een wedstrijd met Indische dames
Maar hier kwam de onverwachte en snelle omme
keer. Mary bleef niet gewoon contributie betalen
en lezinkjes aflopen. Ze zei: „Wat kan ik voor jul
lie doen?" Het antwoord was: „Je kan ons leren
Indische gerechten te koken." (Want alle Holland
se huisvrouwen zijn ergens avontuurlijk en leergie
rig). En toen ging Mary koken en voordoen hoe
je koken moest.
Dat wil zeggen: Mary moest eerst zichzelf nog
goed leren koken, kookboeken kopen, Indische
kruiden grondiger leren kennen, zoeken naar Euro
pese remplaganten voor deze kruiden, proberen
hoe je het er desnoods zónder kon doen in het
begin (om kieskeurigen en mensen met vooroor
delen gemakkelijker op weg te helpen), ze ging
markten onderzoeken, met fabrikanten en hande
laars praten om van ze te leren.
Dat móest wel, want als je plotseling causeriën
moet houden en maaltijden moeten koken voor erva
ren koks en kooklerarcssen, dan moet je goed
beslagen ten ijs komen. Gedaan was het met de
eigen vrije tijd. Voor het gezin werden efficiente
huishoudelijke atoerans getroffen (Indische gezin
nen zijn erg meewerkend op dat gebied), Mary
ging de kookwereld in. Met een geweldige ijver,
een hele massa tact, en een gezellig conversatie
vermogen.
IN EEN JAAR EEN SUCCES
Dat was niet genoeg: er moesten ook kookboeken
geschreven worden. Mary schreef er drie („Holl.
Soms waren er tafels tc kort om het grote aantal fijnproevers te serveren, maar zo met een servetje op
schoot ging het ook best. En denk erom dames en heren, niet alles door elkaar husselen, maar artistiek
uitstallen als verf op een palet en dan elk hapje kunstig samenstellen. In het Oosten is eten een Kunst!
En óf die rijsttafel er elke keer weer in ging! De tijd zal niet meer veraf zijn dat menig zich Indisch
noemend restaurant bij de Hollandse huisvrouw in de leer zal gaan!
