MAISON BOGERIJEN 7&wVl bouillon T&tcVi, bouillon KRACHTbouillon JfOwVi bouillon Wenst U allen vrolijke Kerstdagen en een gelukkig voorspoedig Nieuwjaar Onze van ouds bekende saucijzenbroodjes dagelijks verkrijgbaar. Onze naam waarborgt kwaliteit! 25 INHOUD 220 dubbel-tablet vleesbouillon 3S Ct dubbel-tablet kippenbouillon AO ct dè sm aakver fijner voor uw Indische gerechten Wat wij weten is, dat de Spaanse en Portugese kooplieden in het voetspoor van de missionnarissen hun contacten hebben gelegd in het verre Amerika. Hier volgde de handel op het geloof, zoals dat ook het geval schijnt te zijn geweest bij de kolonisatie van Europa vanuit Noord-Afrika in het vroege neolothicum, toen 5000 jaar geleden de Egyptische zonnecultus er de weg baande voor de penetratie van materiële cultuur. Wat wij ook weten is, dat de Protestantse kolonisatie der Engelsen en Hollanders een andere volgor de te zien heeft gegeven. Daar gingen de contracterende kooplieden voorop en de zendelingen volgden. Maar wanneer wij afzien van de preciese samenhang van missie en handel, dan blijft nochtans de algemeenheid in stand van de sterk incuberende functie der reizende kooplieden. Zij zijn overbrengers, niet van waren alleen; niet alleen van materieel. Maar overbrengers, in hun nauw samengaan met de bekerende geloofsijver van voorafgaande of op de voet volgende missie of zending: overbrengers van ideeën, methoden, technieken ten dele zoals die zijn gekristalliseerd in de materiële cultuurprodukten zelf en ten dele ook onafhankelijk daarvan. Het is een overbrenging in twee rich tingen; vice versa. Ongetwijfeld sterker in de richting van de expanderende cultuur naar de nieuw aangeraakte cultuur, maar ook andersom. Het waren kooplieden, die het bewogen godsdienstig denken van de voor-Aziatische wereld der oudheid overbrachten naar Italië. Kooplieden -en soldaten. Hen ziet men dikwijls tezamen, waar zich processen afspelen van culturele penetra tie. Gedrieën hebben de missionnaris de koopman en de soldaat in de histo rie gereisd van land tot land en van zee tot zee. Hun afzonderlijke, specifieke werkzaamheden hebben daarbij veelal ordeloos dooreen gelopen. Dit is wel een van de eerste dingen, die opvallen aan wie zich bijvoorbeeld gaat verdie pen in de geschiedenis van de beweegredenen tot de Europese expansie der 16e eeuw. In elk geval treedt uit zulk een onderzoek de koopman naar voren als een curieuze schakel tussen culturen. De incubatie -dat vreemde woord keert noodzakelijkerwijze steeds terug als men over kooplieden en over deze ex- pansieproblematiek spreekt is een zo praeponderant cultuurfeit en een zaak van zulk een wereldhistorische betekenis, dat het waarschijnlijk niet te veel is te zeggen dat hier des koopmans allergrootste historische betekenis ligt. Toch is hij niet de passieve overbrenger alleen. Hij is ook actief cultuurschepper, of in elk geval schepper van bepaalde cultuurfactoren en van steeds nieuwe economische en sociale vormen. De ontwikkeling alleen al van zijn vaktechniek heeft het gezicht, het karakter, het wezen zelf van de Ne derlandse republiek der 17de eeuw mede bepaald. De rol van Amsterdam in de wereldhandel is, toen, mede geschreven door zijn kooplieden. „Ce sont les marchands" zei Voltaire in een beroemd geworden zin, „qui ont changé la face du monde". Ongetwijfeld heeft Voltaire daarbij voornamelijk de Europese koopman op het oog gehad, want van de andere wist hij niet veel af. Maar zeker heeft, vooral na de dagen van Voltaire, speciaal de Europese koopman een evolutie doorgemaakt, die elders niet op die wijze intrad of die ik, althans elders nergens zo meen te zien. Ik wil nog opmerken, dat het de Europese koopman is geweest, die sedert de 18e en vooral 19e eeuw een bepaalde stijl aan de Europeaan heeft gegeven; ik mag misschien zelfs zeggen: een zeer specifiek westers cultuurtype als mensentype bedoeld heeft gecreëerd. Nu heb ik al gezegd, dat die koop man der nieuwere geschiedenis moeilijk, ja niet meer, valt los te maken van de ondernemer-in-het-algemeen. Maar die complexe maatschappelijke groep toch is het, waaruit het type van de succesrijke Europeaan en was Europa niet succesrijk in heel de wereld in die merkwaardige 19e eeuw? is voortge komen; die hem als het ware ontworpen heeft. Europeaan, wiens status en waardigheid ongetwijfeld werd bepaald door zijn geld en door de uiter lijke kentekenen van goed-leven, waartoe dat geld hem in staat stelde. Maar die naast dit puur-materieel element van zijn bestaan tevens wordt gede finieerd door een bepaalde morele standing, door een bepaalde standaard van fair-play en door een leefregel, die zich aan onze hele cultuur als goede smaak heeft opgelegd. Ik bedoel het type van de Europese gentleman, zelf bewust, kenmerkend voor een bepaalde historische periode van ons Europese westen, die bezig is ten einde te lopen, waarna een nieuw Europees mensentype waarschijnlijk zijn intrede zal doen in een totaal veranderde wereld, waarin dit oude werelddeel een totaal andere plaats is toegemeten dan het eertijds, op eigen souverein initiatief, innam. Die evolutie van de koopman is kenmer kend geweest voor ons Westen, zoals het geëvolueerde type van de gentle man kenmerkend werd voor Europa alleen. Er valt een omvangrijke belletristische literatuur aan te wijzen, die deze gentleman, die alleen van Europa was, aftekent tegen de achtergrond van cultuurtypes elders Amerika welhaast in het bijzonder, al nestelde zich daar geruime tijd de begeerte om op die Europese gentleman te lijken. Waar is het sug gestiever getekent dan in het relaas van Phileas Fogg's reis om de wereld in 80 dagen? En waar is de Europese gentleman van 1872 markanter afge beeld dan in die Londense Reformclub, waar de weddenschap en alles begon? En nu zou ik bijna in de verleiding komen om verder in te gaan op de zo merkwaardige verbreiding van dit gentleman-ideaal over een groot deel der aarde althans wat de uiterlijke kenmerken betreft, waarvan ook de mode geschiedenis zo veel weet te vertellen. Dat is dan een soort onbedoelde eer, die de wereld aan Europa blijft bewijzen: aan dat Europa, dat zij wel wil vernederen maar dat zij niet kan nalaten om na te bootsen naar alle mate van haar kunnen. Laten wij, op onze beurt, in ere al die oude mediterrane kooplieden gedenken, van wie Sindbad de vermaarde nazaat was, die Europa koloniseerden en van of in elk geval via ons de incubatie gekomen is, die de ontluiking van een grote Europese cultuur heeft mogelijk gemaakt. Voorheen Bandoeng Voor de feestdagen kerstkransen, kerststaven, kerst- taarten, kerstcakes, tulbanden, appelbollen, gebakjes en droog gebak. Voor oudejaarsdag: nieuwjaarstaarten, tulbanden, sneeuwballen, appelflappen, appelbeignets, appelbollen, gebakjes, zoutjes, kaastabletten. Nederlanders, waar ook ter wereld, wilt U Uw familie of kennissen hier, bij bepaalde gelegenheden iets geven, neem dan contact met ons op. Tel. 333351 - Giro 663928 - Reinkenstraat 50 Den Haag A. TH. KNUIVERS ZWITSERLAND

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1960 | | pagina 25