XVI LEVEN IN SAN DIEGO
Mission Baij, san Diego
De Avenida Revolution in Tijuana,
Mexico
7
voor onze kinderen staat dezelfde wereld open
als voor al onze wereldbezeilende voorzaten, van
kinschoten af tot Birnie toe. Hier in Amerika zie
ik hoe enorm veel particulieren voor „andermans
kinderen" doen: grote bedragen geven voor scholen
en beurzen, stichting van ontspannings- en studie
doeleinden. Wat de Staat! WIJ zijn de Staat. Wie
de Staat ziet als een kapstok, waar je je mense
lijke verantwoordelijkheid mag weghangen, is een
onwaardig burger en een zeer slecht christen. Wij
kunnen allemaal vroeg of laat verkeerde dingen
doen. Of liever: vervallen in het doen van ver
keerde dingen. Klaar wij zijn ook allen geboren
met het vermogen om goed te doen. Wie plant nu
de boom, waaronder eens vele kinderen spelen
kunnen?
Misschien heeft men deze reisbrief niet van mij
verwacht. Maar ik moet toch neerleggen de ken
nis, die ik vergaar? Ik ben toch geen „tourist
guide" of plaatjesvertoner? Ben ik klein en on
betekenend? Jazeker. Nu nog. Maar Thomas Car-
lyle zei al zo juist: „Every new opinion, at is
starting, is precisely in a minority"! Wij beginnen
allemaal als enkeling als de kleinst denkbare mi
noriteit. Maar alleen wanneer we ons mannetje
staan en vechten, zullen we winnen. Niemand
wordt wijzer van „bij de pakken neerzitten en
wachten op aalmoezen. De Indische groep wordt
wakker. Zij zal het opnieuw ver brengen!
Hoe verder je in de staat California naar het
zuiden komt, hoe warmer het wordt. Zelfs in de
winter is het in San Diego gemeen heet en
's nachts niet koeler dan in Bandoeng. De staat
California is ongeveer 1000 kilometer lang en
strekt zich dus ongeveer uit van Amsterdam tot
Napels Met dit verschil dat het door de warme
golfstroom langs de kust in het hoogste noorden
nooit zo koud is als in Nederland (geen sneeuw in
Francisco) en in San Diego ongeveer hetzelfde
klimaat is als in Tunesië.
California heeft verder een uitgesproken Spaans
(Mexicaans) karakter, vergeleken met alle andere
staten van Amerika. Dat komt omdat dit gebied
oorspronkelijk Spaans gebied is geweest. Kijk maar
op de kaart: het wemelt van de Spaanse plaats
namen. En in de steden zelf van de Spaanse
straatnamen. De Californiër is daar trots op en
geeft ook alle nieuwe steden, straten, bruggen, etc.
Spaanse namen. Wat meer zegt: hij spreekt ze
Spaans uit. Men zegt dus niet San José maar San
Hosé, niet La Jolla, Maar La Hoya.
Dat is trouwens een karaktereigenschap, die me
van de Amerikaan het allerbeste bevalt na al die
verwoede assimilatie- en gelijkharkende Neder
landse opvattingen: men verwelkomt alle vreem
de mensen met hun hele vreemde achtergrond.
Filippijnse restaurants zijn Filippijns, Hawaii zijn
Hawaii, Chinese Chinees, Zwitserse Zwitsers, de
taal die er gesproken wordt, de kleding die men
er draagt en de spijzen die men er eet. Hier in
California dus wemelt het van de Mexicaanse
restaurants waar men „se habla espagnol en waar
je echte taco's, enchilada's, tortilla's, enz., enz.
eten kan of die vervaarlijke Mexicaanse borrel
drinken, die tequilla heet, waarbij je eerst wat
zout op de tong moet nemen, dan de borrel achter
over slaan om dan op een citroenschijfje te zuigen
om de brand te blussen. Maar je kan gerust ook
in het restaurant daarnaast weer een ouwerwetse
hai som tja eten of een Manillese adobo. Het
schijnt dat een Hollander ook geprobeerd heeft
een echt Hollands cafétje te openen, waar je knus
jes een kopje thee of koffie nuttigen kan met wat
gebak, maar die tent is over de kop gegaan. Het
lange zitten achter een kopje thee zoals in "For
mosa". dat zit er in dit Amerikaanse leven met bij.
Om op San Diego terug te komen. Deze stad ligt
eigenlijk in een woestijngebied met droge, rode
aarde, paarse hei-achtige begroeiing, cacteeen,
enorme rotsformaties, ontzettende droogte. Als het
hier regent, staan alle kranten er vol van en
plaatst men foto's van volle canyons, plassen op
straten en mensen in regenjassen. Indische mensen
vinden het hier heerlijk. Ik vind trouwens heel
California geweldig. Als je s morgens opstaat en
in je pyama in de tuin staat, naar het oosten
kijkend naar de bergen en naar het westen naar
die onmetelijke Stille Zuidzee, ai, het is als in
Kroei of Benkoelen destijds! Nu heeft men me
ook wel gewaarschuwd dat de zomers gewoonweg
ondraaglijk zijn. Ik weet nu ook wel dat alle toe
komstige emigranten nu uitroepen: „Geen haar op
m'n hoofd denkt erover om ergens anders naar toe
te gaan dan naar California!", maar denk erom:
hier is de recessie het grootst en de kans op
sponsering dus het kleinst. Wie eigenwijs is en
toch gaat, heeft het hier dus ook zo beroerd dat
hij van alle voordelen hier niet meer genieten kan!
Men zij gewaarschuwd. Nogmaals: emigreer liever
overal elders in de States heen en kom pas later
als je het Amerikaanse leven kent! Wees niet te
gauw anderen tot last!
Is San Diego al veel Mexicaanser dan welke
andere stad in Amerika ook, als men de grens
over gaat naar Tijuana spreekt uit: Tihoeana), is
men opeens in een andere wereld: rommeliger, on
verschilliger, gemakkelijker, stoffiger, lawaaieriger.
De straten in Tijuana lijken precies Senen of
Plampitan of Bantjeuj. Je loopt er ook te braden
in de zon tussen allerlei straatverkopers, de wereld
is kakelbont, het wemelt van goedkoop papieren
speelgoed en koele drankjes van een paar centen.
Ik had al direct een stang teboe te pakken en pro
beerde later een soort gistende drank, die elo heet
en bijzonder goerih en verkwikkend is. Je ziet daar
op de groentenpasser zulke ouwe sobats als krai,
laboe siem en asem, allerlei geestig vlecht- en
aardewerk en ook prachtig en kostbaar leer- en
borduurwerk. Daar zie je opeens ook weer de
lotenverkopers, de bedelaars en de straatmuzikan
ten net als op de kouwe hoek van Pasar Baroe.
Alleen zijn deze muzikanten vaak prachtig uitge
dost en slepen harpen of xylofoons mee. Ze musi
ceren en zingen als voor de duurste uitzending
van de Avro.
Tijuana is op slag ook een massa goedkoper. Veel
mensen laten zich hier knippen, hebben hier tand
heelkundige behandeling en doen hier allerlei in
kopen. Hier zijn ook de burlesques, de dobbelhui
zen, de marihuana-smokkelaars, de stierengevech
ten, de paarden- en windhondenrennen van Ca-
liente (waar zwaar gegokt wordt en tienduizenden
Amerikanen komen de parkinglot is gewoon
weg onoverzienbaar daar!).
San Diego is in vergelijking hiermee honderd
procent Amerikaans met keurige asfaltwegen en
trottoirs, ongelooflijk mooie en grote parken. De
stad ligt aan één van de mooiste baaien die ik ooit
gezien heb. Daar zag ik alweer een brokje van de
Amerikaanse mottenballenvloot een armada op
zichzelf. De Evertsen was juist voor een paar
dagen op bezoekmatroze 1 werden door Hol
landse burgers mee uit genomen dus ook veel
Indische matrozen door Indische gezinnen. Hier bij
de Mergharts hadden we er een heel stel. En een
lol! Die Evertsen lijkt een machtig ding, maar had
het ongeluk bij een Amerikaanse kruiser te liggen,
gewoonweg een monster! En de Hollandse schoon
heid wordt inderdaad hoog geprezen, maar de
Amerikanen doen het werkelijk nóg beter. Een
Hollands matroos, de blinkende netheid ziend van
de Amerikaan, kon niet nalaten te mopperen:
„Maar dat is ook een showboat! Heeft vast nooit
gevaren!" Je leert hier werkelijk veel inbeeldingen
duchtig corrigeren. Het is vaak niet leuk, maar het
is reëel. Hier in San Diego liggen ook de machtige
fabriekscomplexen van de Convairs en hier wordt
de Atlas-missile gebouwd.
Wie hier als tourist komt, raakt in geen maanden
uitgekeken, maar wie hier leven moet, heeft in de
eerste maanden (jaren misschien!) een zware dob
ber. Over het algemeen immers is California ook
een van de duurste staten van Amerika (al blijft
een dubbeltje voor een pond bananen en drie cent
voor een ei goedkoop!). Twee-slaapkamerhuizen
(huiskamer, keuken, badkamer, garage, tuin) doen
hier 90 tot 110 dollar per maand. Ook San Diego
is erg groot, want het ligt als een massa villacom
plexen uitgestrekt over een gebied, groter dan
Amsterdam en Rotterdam samen. Hier alleen in het
centrum grote gebouwen (weinig wolkenkrabbers),
maar nog altijd winkelstraten als Fourth en Fifth
Avenue, Broadway, die de duurste, modernste en
chiqueste artikelen hebben naast dime-and-nickel
stores.
California heeft geloof ik het langste strand van
de wereld, praktisch de hele kust van 1000 kilo
meter lang en 't hele jaar door mogelijkheid om te
baden. Die weg langs de kust, de 101 Highway, is
werkelijk een adembenemend mooie weg met
prachtig natuurschoon, dorpjes in Spaanse trant,
moderne steden, farms en ranches en steeds weer
dat mooie strand. De autoreis (per Greyhound-
bus) duurt tien uren van San Francisco naar Los
Angeles en dan nog drie uren naar San Diego. En
het is aan één stuk goed hard rijden. Je houdt
onvergetelijke herinneringen ook aan plaatsen als
Ventura, Santa Barbara, San Luis Obispo, Sali
nas, Santa Cruz, Je kan ook binnendoor rijden
langs de higway 99, over Berkeley en Fresno.
Deze weg is niet zo druk als de 101, een prachtig
stuk wegenbouw met een doorbraak door het ge
bergte bij Berkeley van zesbaans-strada's. Ik heb
hier zelf ook gereden; de wegen zijn zo glad als
biljarts. Maximumsnelheid 65 mijl. Ik reed af en
toe wel meer, (maar kijk uit, de wegenpolitie is
hier streng), maar die enorme afstanden geven je
ook een gevoel van bezit van oneindigheid. Waar
heb ik in de laatste zeven jaren zo gereden? Als je
in Holland vierhonderd kilometer rijdt in één lijn,
ben je een buitenlander.
De Indische gemeenschap hier is nog geen vijf jaar
oud. maar is al vrij aardig gesettled. Sommige
gezinnen en zelfs personen hebben een inkomen
van meer dan duizend dollar per maand. Meer en
meer gaan er een eigen bedrijf opzetten. Hier kan
in de toekomst een sterke Indische gemeenschap
groeien. Als ik denk aan het vele gejammer in
Holland om baantjes, rehabilitaties, herscholing,
gelijke rechten, enz., enz. en ik zie de mensen hier
zonder hulp of zekerheid van beneden af aan op
bouwen om na vijf jaar al zelfstandig te zijn, petje
af! O ja, er waren hier ook beroerlingen, mensen
die in Holland snoefden dat ze alles aan durfden
en zo, en hier vaak lang op kennissen of familie
leden parasiteerden, maar vroeger of later vonden
ze toch allemaal hun draai. Alleen aan het saam
horigheidsgevoel ontbreekt nog veel na het zoveel
jaren leven met het devies: „Ieder voor zich en
God voor ons allen!", maar men komt hier in
Amerika eindelijk los van die mentaliteit. Neen,
ik denk dat deze kleine Indische volksgemeenschap
hier binnen korte tijd een nuttig en sterk element
zal zijn in het Amerikaanse volk.
Dat komt misschien ook wel omdat de Indische
jongen hier van een massa Hollands vooroordeel
af is. Hier heeft niemand wat aan te merken op
(Lees verder volgende pag)
