C J- W» van Waning
President Roosevelt was een eenvoudig, beminnelijk man
NOZEMS
1 1
In 1937 was de heer C. J. W. van Waning com
mandant van Hr. Ms. onderzeeboot „O 16", welk
schip in de eerste maanden van dat jaar een
winterreis maakte over de Atlantische Oceaan, een
z.g. zwaartekrachtexpeditie met prof. dr. ir. F. A.
Vening Meinesz.
President Roosevelt ontving de leden der expe
ditie in Washington. De heer van Waning her
innert zich de grote president als een gemoedelijk
man. „Je kreeg helemaal niet de indruk dat dit nu
één van de groten der aarde was, zei hij. „Het
was een eenvoudig, vriendelijk man. Cordell Huil,
de toenmalige Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken, imponeerde veel meer.
De heer van Waning werd geboren in Ouderkerk
a/d IJssel, waar zijn vader burgemeester was. Zijn
moeder was een de Lussanet de la Sablonière, een
bekende naam in het oude Indië. Velen zullen zich
een oom van de heer van Waning herinneren, mr.
de Lussanet de la Sablonière, president van het
gerechtshof in Padang.
Na zijn H.B.S.-tijd werd de heer van Waning adel
borst bij het Koninklijk Instituut voor de Marine
te Willemsoord. In 1923 werd hij benoemd tot
luitenant ter zee derde klasse. Drie weken na zijn
benoeming vertrok de jonge officier met Hr. Ms.
onderzeeboot „K II" naar Indië; het was de eerste
zwaartekrachtexpeditie met dr. ir. Vening Meinesz.
Onder zwaartekracht verstaan we de kracht waar
mee de aarde een lichaam aantrekt. Deze aan
trekkingskracht, die met z.g. slingers wordt ge
meten, is niet overal op aarde even groot. Tot
1923 verrichtte men de metingen uitsluitend op
land; de aardoppervlakten is echter voor meer
dar tweederde deel bedekt met water, het was dus
heel belangrijk de metingen op zee te kunnen uit
voeren. Op een gewoon schip was dit niet moge
lijk. men kwam toen op het idee het op een onder
zeeboot te proberen. De Koninklijke Marine ver
leende onmiddellijk haar volle medewerking en zo
verrichtte Nederland met deze expeditie baanbre
kend werk, dat van veel belang was voor de
wetenschappelijke wereld en voor de oliewinning.
Luitenant van Waning bleef enkele jaren in de
Oost; hij doorkruiste met verschillende onderzee
boten de gehele Nederlands-Indische Archipel.
Tijdens een reis in de Ceram Zee sprong hij, ter
wijl er een flinke zeegang stond, overboord om
een inlands matroos te redden. Hiervoor werd hem
in 1925 door Hare Majesteit de erepenning voor
menslievend hulpbetoon in brons toegekend. Zélf
verspilt hij niet veel woorden aan deze moedige
daad. „Ik was toen jongste officier aan boord. Ik
had dagwacht van vier tot acht. de vlag moest
gehezen worden, er stond echter nogal zeegang.
De matroos liep naar de vlaggestok en een golf
sloeg vlaggestok mét matroos weg. Wij manoe-
vreerden tot ongeveer veertig meter afstand van
de man. toen sprong ik overboord.
In 192^ keerde de heer van Waning terug naar
Nederland. Hij maakte verscheidene reizen in de
Europese wateren en naar de Nederlandse Antil
len en Suriname. In 1928 ging hij naar Amster
dam om bij de Marine Radiodienst een specialisa
tiecursus Electriciteit en Radiotechniek te volgen.
Reeds in 1929 vertrok hij weer naar de West; als
inlichtingenofficier van gouverneur van Slobbe be
zocht hij per zeilschoener verschillende eilanden
in de Caraïbische Zee.
In 1931 ging de heer van Waning met Hr. Ms.
van Galen (hetzelfde schip dat later in de mei
dagen van 1940 in Rotterdam een heldhaftige
strijd zou leveren tegen de Duitsers )via Suriname,
de Belgische Congo en Afrika naar Indië. Hij was
enkele jaren onderzeebootcommandant; in 1933 ar
riveerde hij weer in Nederland, ditmaal om belast
te worden met het toezicht op de bouw van on
derzeeboten bij verschillende werven in Rotterdam
en Vlissingen.
In 1937 maakte hij zijn tweede zwaartekrachtex
peditie met prof. dr. ir. Vening Meinesz. De jonge
commandant van de „O 16 pas 35 jaar oud,
werd ontvangen door president Roosevelt en andere
vooraanstaande Amerikanen. Na zijn terugkeer in
Nederland werd hij in april 1937 benoemd tot
ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Een jaar later ging hij weer studeren, nu op de
Hogere Marine Krijgsschool in Den Haag.
De vakken die hier werden gedoceerd (bijzondere
krijgswetenschappen, economische vakken en ma
ritieme geschiedenis) zouden hem als spoedig goed
van pas komen. Immers, in juni 1939 werd hij weer
uitgezonden naar Ned. Indië, waar hij eerste staf
officier werd bij het Marinecommando in Soera-
baja en lid was van de werkcommissie, die zich
bezighield met de uitbreiding van de vlootbasis
in verband met de oorlogsdreiging.
De heer van Waning wist hoe belangrijk dit werk
was. Had hij niet zelf brochures geschreven, waar
in hij met de meeste klem aandrong op verster
king en uitbreiding van onze vloot?
Kapitein ter zee C. J. W. van Waning, comman
dant van Hr. Ms. „Jacob van Heemskerck" bij het
vertrek van Rotterdam naar Dover voor het sta-
tiebezoek aan Engeland door H.M. de Koningin
(sept. 1950).
Ir. 1938 publiceerde hij „De verdediging van Ne-
derlands-Indië", een pleidooi voor vlootverster-
king; in 1939 „De weermacht tot behoud van de
staat.In deze brochure zegt luitenant van Wa
ning; „Daarom is het behoud van Java, zelfs bij
een rechtstreekse aanval door een over zee ge
voerde legermacht niet in de eerste plaats af
hankelijk van de sterkte en het succes van het
Java-leger, doch van het resultaat van de strijd
ter zee." Reeds enkele jaren later zou blijken hoe
zeer hij gelijk had, zijn medestanders hadden echter
in die vooroorlogse jaren te weinig politieke in
vloed. Er kwamen bommenwerpers in Indië, de
heer van Waning zegt: „De bommenwerpers eisten
vliegvelden, maarer waren niet voldoende
jachtvliegtuigen om deze vliegvelden te bescher
men. Er is destijds van marinezijde herhaaldelijk
gewaarschuwd tegen deze onverdedigde vliegvel
den. Achteraf beschouwd zijn ze aangelegd voor
de Jap, die heeft er veel profijt van gehad en
daardoor de verovering van Indië aanzienlijk snel
ler kunnen doen.
Admiraal Karei Doorman zei in het begin van de
oorlog tegen de heer van Waning: „Met vier Was-
hington-kruisers tien duizend (10.000 tonners.
Red.) „en een vliegkampschip hadden we ze kun
nen hebben,".
Toen de Japanners Java eenmaal hadden ver
overd, bezaten ze geen offensief vermogen meer;
met een sterkere vloot had onze Marine de Jap bij
Singapore kunnen tegenhouden.
Het nieuwe jongerenblad „Oscar een soort pen
dant van het oude blad „Twen maakt waarlijk
een keurige entree in de wereld van de gastvrij ont
vangen Indische jongeren door al in het tweede
nummer een bezorgd geluid te laten horen over de
Indische nozems, zich daarbij uiteraard handig
verschuilend achter een hoofdinspecteur Van An-
del (die volgens „Oscar" zó zenuwachtig is van
het probleem dat hij in een half uur vier pijpen
roken moet) en het blad „Vrij Nederland dat al
vaker enthousiast de staf gebroken heeft over
Indische zaken, maar met meer eer en intelligentie.
Wij citeren:
„Als er een jeugdprobleem bestaat, zegt het
blad, dan is dat zeker het geval in Den Haag.
Mogelijk komt het door het grote aantal In
dische Nederlanders dat hier woont. Volgens
het blad („Vrij Nederland" Red. TT) ho
ren de jonge Indische Nederlanders misschien
enigszins „tot wat in de sociologie randfigu
ren worden genoemd", die hun eigen onzeker
heid trachten te overbluffen door de gebruike
lijke nozemsymbolen te overdrijven."
Aha, daar gaan we met onze theorie van „de vol
gende generatie is al veel meer geassimileerd!" No
ta bene in het blad van de volgende generatie
wordt de Indische burgerij alweer gesignaleerd
en op wat imbeciele gronden en vermoedens!
In het volgende nummer van „Oscar" verwach
ten we een artikeltje over het Nozemisme in 's-Her-
togenbosch en de conclusie dat er enig oorzakelijk
verband moet bestaan tussen nozemisme en ka
tholicisme. And for that matter tussen nozemis
me en protestantisme in Leeuwarden.
Als men zich dan ook maar weer handig weet te
„verschuilen" achter een krant en een politieman
(typische vreessymbolen voor randfiguuren), dan
kan het nog leuk worden!
T. R.
Na de vernietiging der vlootbasis week de heer
van Waning met Hr. M.s ,K XIII uit naar Au
stralië. Aanvankelijk werd hij geplaatst aan boord
van Hr. Ms. kruiser „Sumatra", dit schip werd
gebruikt voor de convooi-begeleiding in de Indi
sche en Atlantische Oceaan. In februari 1943 ging
de heer van Waning naar Londen, waar hij mede
werkte aan de Marine-plannen in Nederlands- en
geallieerd (SHAEFF) verband voor de bevrijding
van West-Europa en in het bijzonder van Neder
land. Vijf dagen na de bevrijding van Nederland,
10 mei 1945, bevond hij zich in Den Haag. Lang
kon hij niet in Holland blijven. In mei 1946 bracht
het vliegtuig hfm naar Indië. Hij werd Maritiem
Commandant van Soerabaia, in welke funktie hij
nauw samenwerkte met de heer Hunger, destijds
resident van Soerabaia en met generaal de Bruyne.
Enkele maanden na zijn aankomst op Java werd de
heer van Waning benoemd tot Kapitein ter Zee-
Eskader Commandant (overeenkomend met de
huidige rang van Commandeur).
Tijdens de politionele akties was hij commandant
van de Marine Expeditionaire Macht. Kort na de
tweede politionele aktie vertrok hij met verlof
naar Nederland. In augustus 1949 werd hij com
mandant van Hr. Ms. kruiser „Jacob van Heems
kerck", met dit schip gingen H.M. de Koningin en
Z.K.H. Prins Bernhard in september 1950 naar
Engeland voor het officiële bezoek van Hare Ma
jesteit. Bij deze gelegenheid werd de heer van
Waning bevorderd tot „Honorary Commander of
the Military Division of the Most Excellent Order
of the British Empire".
Op 1 januari 1952 verliet hij, op zijn verzoek, de
Koninklijke Marine. Hij was reeds eerder benoemd
tot contact commissaris bij de Nederlandsche Par
ticuliere Rijnvaart Centrale. Momenteel is hij, se
dert 1 mei 1953, direkteur van het Rotterdamsch
Rijnvaartbedrijf N.V. In zijn kantoor op de Veer
kade in Rotterdam heeft hij een riant uitzicht op
de Maas; het water dat zozeer zijn liefde heeft.
Zelfs in zijn hobbies zoekt hij dat water, hij is
voorzitter van de Stichting voor Ronde- en Plat-
bodemjachten en bestuurslid van verscheidene ver
enigingen.
Een andere grote hobby van de heer van Waning
is. het kan bijna niet anders, maritieme historie.
Voor hem gelden stellig de woorden „zeeman in
hart en nieren", want dat is hij ongetwijfeld.
HANNY LIM
