„I AM AN INDO
Moe G raafstal
The Ballad of East and West
LESJE OP DE BALEH-BALEH
b
Moe Graafstal op haar verjaardag in gesprek met Harry Broers en zijn echtgenote.
Op zaterdag 30 september vierde Moe Graafstal
haar 93ste verjaardag temidden van „hafir kinde
ren een kerk vol Oud-Steurtjes die naar Haar
lem toe gekomen waren om die dag niet te missen.
Moe Graafstal is een heel merkwaardige vrouw
een voor deze tijden ongewone vrouw. Toen haar
broer Johannes (Pa) van der Steur haar op het
eind van de vorige eeuw naar Indië riep om hem
te helpen bij zijn gigantische taak: in naam van
het Evangelie een hulp en toeverlaat te zijn voor
de ..minderwaardige kolonialen" en de Indische
paria-kinderen, aarzelde ze geen seconde, maar
ging-
Voor dat eenvoudige Haarlemse meisje uit een
orthodox en vrij welvarend gezin brak toen een
„krankzinnige tijd aan: in een ver en vreemd land
met volkomen nieuwe gewoonten, met vreemde
talen en moeilijke half-verwilderde kinderen, naast
een Europese maatschappij die laatdunkend dacht
over soldaten en „kampong-Indo's." Wie de biogra
fie van Pa van der Steur en Moe Graafstal kent,
wie denkt aan de vele „gegronde bezwaren" die nu
worden geopperd tegen een verblijf in den vreem
de, die toentertijd in veel ernstiger (ja vaak levens
gevaarlijke) mate aanwezig waren, die staat ver
steld over het enorme werk dat tot stand gebracht
werd, over het eenvoudige, maar rotssterke Gods
vertrouwen van deze burgervrouw.
Als we aan Moe Graafstal denken, zijn we be
schaamd over onze brutale veeleisendheid tegen
over zo weinig moed, onze mond vol humane en
Christelijke leuzen en onze maatschappelijke klein
heid. Wat een eisen durven wij te stellen aan Ame
rika, Australië, Indonesië, Nederland! En hoe af
schuwelijk weinig doen we eigenlijk. Bij al het
brallend veroordelen van de neger-discriminatie in
Amerika is er geen één vrouw nu, die vrijwillig
zou willen emigreren om ergens in Louisiana wat
voor neger-kinderen te doen. Moe Graafstal zou
het rustig gedaan hebben. Wie gaat er tussen de
Papoea s zitten in Nw. Guinea? Wie zit als Moe s
zoon Wim Graafstal als warga negara in Indonesië
om in armenwijken wat te doen?
Oh, East is East, and V/est is West
and never the twain shall meet,
Till Earth and Sky stand presently
at God's great judgement Seat;
But there is neither East nor West,
nor Border, nor Breed, nor Birth,
When two STRONG men stand face to [ace,
though they come from the ends of the earth!
R. KIPLING
Ach ja, wij weten allemaal zo goed wat er slecht
is elders op de wereld. Maar we hebben onze
AOW zeer lief. Dit, mijn waarden, is geen op
roep om „en masse" naar verdrukte volksgroepen
te tijgen. Dit is alleen een waarschuwing om veel
Farizeïsch geschal maar liever te laten, als we onze
sociale zekerheden té lief hebben.
Weet U wat merkwaardig is aan deze Moe Graaf-
s:aP Hoewel ze nooit iets gedaan heeft voor soci
ale zekerheden of verzekeringen, nooit zorgen heeft
gehad om een ouwe dag, is ze nu 93 jaren
oud geworden in goede gezondheid en in vrij
goeden doen. Een levend voorbeeld van het ver
werkelijkt geloof: „Die God bewaart, is wel be
waard."
Zei ik niet dat Moe een ongewone vrouw is?
T. R.
Beste Tjalie,
Steeds meer realiseer ik me, dat emigratie voor de
Ind. Ned. meer betekent dan alleen een streven naar
een betere levensstandaard.
Ik verliet Holland ruim drie jaar geleden en liet
het „zekere" achter in ruil voor het „onzekere" in
de U.S.A. Ik wilde weg uit Holland. Ik heb dan
ook geen ogenblik geaarzeld om van het „special"
quotum gebruik te maken.
Met alle moeilijkheden die wij hier hebben onder-
vonden en die er zo nu en dan nog steeds zijn, voel
ik me hier senang. Zo heb ik me gevoeld sinds we
voet aan wal zetten. Ik ben er nu van overtuigd,
dat het streven naar eigenwaarden als Indo onbe
wust de hoofdreden was dat ik zonder aarzelen het
besluit nam Holland voorgoed vaarwel te zeggen.
Mijn hoop is, dat meerderen dit zullen gaan zien.
Er zouden dan meer goals kunnen worden gemaakt,
die tot een overwinning kunnen leiden voor de Ind.
Nederlander. De emigrant, die na wat tegenslagen
gauw terugholt om nog op tijd zijn Drees-pensioen-
tje te kunnen innen heeft geen zelfrespect en kan
dientengevolge geen respect van zijn medemens
verwachten. Waar blijft de moed, het doorzettings
vermogen en het eergevoel, die we hadden toen er
„anti of pro Nip gekozen moest worden? Hebben
enkele jaren verblijf in Holland al die levenslessen
te niet gedaan? We zouden nu juist sterker moeten
zijn. We hebben tijden moeten doormaken waar de
ergste in de U.S.A. bij verbleken.
We praten alsmaar over eenheid. Okay, laten we
dan eerst iets positiefs vinden, een volk dat ons
accepteert en waardeert precies zoals we zijn: een
groep met eigen waarden, een eigen „heritage".
Niet Dutch people from Indonesia, maar people of
Indonesian and Dutch ancestry, apart, Indo. Dat
kunnen we hier bereiken.
Hier is een land dat ons niet alleen een betere
levensstandaard biedt; het biedt ons haar bijzondere
staatsburgerschap. It doesn't matter what you are;
Italiaan, Japanner, Indo, Greek, noem maar op. Elke
amerikaanse burger, zolang je een goede burger
Mijn moeder was maar een blootvoetig meisje
uit Toeloengagoeng. Haar moeder was maar een
Javaanse kampongvrouw uit Ngoedjang. Ik zocht
Tjang op toen ik mijn einddiploma PHS (met
tienen) in mijn zak had. Toewan Moeda Tinggih
dari Betawie. Waarom? Om te geuren? Ik weet
het niet meer. 's Nachts kon ik niet slapen. Dacht
aan nieuwe carrières, aan het uitgangsleven in Ba
tavia misschien. Ik stond op en liep naar de
achtergalerij door het slapende huis.
Daar achter stond een baleh-baleh. En daarop
zat Tjang. Heel stil en heel alleentjes. Ik was wat
verbaasd. Vroeg waar of ze sliep. Hier, zei ze,
zachtjes kloppend op de baleh-baleh. Slaap ik
dan in uw bed? vroeg ik geschrokken (de Indi
sche gastvrijheid stond immers altijd het beste af
voor gasten). Neen, zei ze. Ik slaap altijd hier.
Ik ging naast haar zitten. We praatten moeilijk,
want ze sprak haast geen Maleis: ik kende geen Ja
vaans. Het bamboe van de baleh-baleh was door
het vele zitten en liggen mild buigzaam geworden
en glad en kozend. Geurend naar de natuur. Zacht
meegevend en toch steunend. En luchtig. De ach
tergalerij was wijd en open als een voorportaal van
het universum dat vol sterren was boven de zwart
fluwelen boomprofielen, waarin de tjodots krijger
tje speelden. Een stuk Eeuwigheid in alle een
voud, rust en natuurlijkheid om deze baleh-baleh
geschaard. Ik was op een toen nog niet volkomen
omvatbare wijze diep onder de indruk. En nog
steeds is er veel in de wezenlijke grote menselijk
heid in die zilverwitte Tjang op die bamboe baleh-
baleh, die ik niet begrijp.
Want ik moest verder toch? Carrière maken. Veel
doen. Parijs, Madrid, New York wachtten op me.
Had Tjang niet zelf gezegd toen ik nog maar een
jongetje was van zeven: „Deze, (en ze streek over
mijn haar ze was helderziend, zei men) deze is
een anak mas
Ach lieve Tjang, nu ik een halve eeuw geleefd heb
en mijn armzalige gestuntel bekijk in de wereld,
nu mijn ogen achteruit gaan, nu begrijp ik ook hoe
jij je toen vergist hebt: Het was geen goud dat je
zag, maar doodgewoon koper.
T. R.
bent, heeft dezelfde rechten. Zij respecteert, erkent
en accepteert daarbij al deze groepen als individuele
groepen met hun eigen „heritage" en cultuur, en
wat een groep apart maakt van elke andere groep,
eist geen assimilatie.
Dit heet „Freedom"
Ned. in holland, als U plannen heeft to join us
in the U.S.A., ga dan met het doel Amerikaans
Burger te worden. U kunt er alleen bij winnen.
Zorg dat U vijf jaar later kunt zeggen; „Tm an
american citizen of Indonesian and Dutch ancestry".
I m an Indo with American citizenship.
Roy Steevensz
Whittier, Cal.
Het valt niet mee uit deze brief de gedachten
van Roy te lezen. Het is een gecompliceerde,
maar tevens subtiele materie. En Roy is nog jong:
veel typische psychologische en sociale problemen
heeft hij nog niet diep kunnen doorleven. Maar
hij voelt ze instinctief zuiver genoeg aan om deze
spontane brief te schrijven: een bepaalde nim
mer aflatende beklemming van Indo's in Ne
derland en in Indonesië (het toch nergens als
„vol" aangemerkt te worden) is hij in Amerika,
die „mengpot van alle nationaliteiten", kwijt. In
dat land van tientallen millioenen bruine mensen,
die er allemaal bij horen, van oorspronkelijke na
tionaliteiten, die helemaal zichzelf mogen blij
ven, voelt hij zich eindelijk verlost van allerlei
gepeuter. Hij is eindelijk volkomen vrij. Dat geeft
hem een enorm zelfgevoel en een enorm ont
plooiingsverlangen. Het Indo-schap ontdekt hij
opeens als een plus-waarde, i.pl.v. een eeuwige
min-waarde, waarop altijd getaward wordt. Men
moet in Amerika geweest zijn om dat te begrij
pen, dat land van ex-Spanjaarden, ex-Italianen, ex-
Grieken, ex-enz-enz-enz„ waar elke vorm van
assimilatie gewoon dwaasheid is. Wij plaatsen deze
brief als afspiegeling van gedachten van vele Indo's
in den vreemde (ook Mexico, Brazilië, enz.) Liever
geen discussie. 7*
