Indonesische ^^jinst
HAL WICHERS
HOBBY-NE WS
3. de Pamor-smeedkunst
Op 23 juni a.s. wordt in de kunstzaal van de
Stichting Tong-Tong aan de Pr. Mauritslaan
36 door Tjalie Robinson geopend een expositie
van schilderijen van Hal Wichers. Voor ons
liggen een aantal knipsels en besprekingen van
het werk van Hal Wichers uit Nederlandse
bladen, waarin deze schilder uit ons oude
Indië aan het Nederlandse publiek wordt voor
gesteld als een nieuweling, die zijn plaats
nog zoekt te veroveren. Wij weten allen op
eigen gebied hoe moeilijk dit gaat en als
eenvoudig en eerlijk naturalist in een wereld
van abstrakten en surrealisten heeft Hal
Wichers het verre van gemakkelijk, ook al
omdat alles wat hij brengt „vreemd en ver en
onbekend" is.
Nochtans werd enige tijd terug zijn schilderij
van het ons zo bekende kratermeer Telaga
Patengan door Nijmegen uitgeroepen tot
„Schilderij van de Maand" en wonnen al
zijn exposities grote sympathie.
Maar nu is Hal Wichers dus
Het is „ons" land dat wij zo
liefhebben, dat Hal Wichers
levendige kleuren, sprekende
rustige composities heeft vereeuwigd. Wie hem
vroeger gekend heeft, zal hem als een „ouwe
sobat" terugvinden. We twijfelen er niet aan
of de expositie die tot 15 juli duurt zal
door honderden en honderden bezocht worden.
En we zijn er zeker van dat na deze expositie
menige stille Hollandse huiskamer met een
brokje levend Indië verrijkt zal zijn. T. R.
onder ons",
kennen en
voor ons in
figuraties en
Hobby-vrienden, selamat tinggal! Op 12 juni
vertrekt Hobby-sobat met de Nieuw-Amster-
dam naar New-York en van daar uit, dwars
door de States, met de trein naar de Westkust.
Plaats van bestemming: Santa Cruz, Califor-
nië.
Door de grote drukte heeft Hobby-sobat nog
lang niet alle brieven kunnen beantwoorden.
Zodra Hobby-sobat wat ingeburgerd is, krijgt
ieder alsnog bericht. Voorlopig echter beslist
geen tijd. Hebt U dus s.v.p. even geduld.
Voor degenen onder U, die alvast willen
schrijven, is hier het -voorlopig adres:
Hobby-friend
clo Mr. and Mrs. Frank Woods
4225 Opal Cliffs
Santa Cruz - California
U.S.A.
De volgende keer meer. Good-bye!
HOBBY SOBAT
Zeer waarschijnlijk hebben de Maleiers de
pamor-smeedkunst van de Arabieren geleerd,
en zij hebben deze kunst tot een hoogte weten
op te voeren, die ons bewondering afdwingt.
Allereerst willen wij hier wijzen op de verwar
ring, welke de woorden damasceren en pamor
dikwijls veroorzaken. Damasceren is zoals in
het voorgaande artikel werd uiteengezet, het
versieren van het lemmet met goud of zilver,
dat ingebeitelde groeven wordt ingelegd, en
dat ook wel encrusteren wordt genoemd. Pamor
daarentegen is het tezamen smeden van ijzer
(of staal) met meteoor-ijzer dat nikkel bevat,
waardoor een fijne, blanke adering ontstaat,
welke mooi afsteekt tegen de mat-zwarte kleur
van het gewone ijzer of staal, geïntensiveerd
door de kling in te smeren met een mengsel
van citroensap en arsenicum. Pamor heeft in
het Javaans de betekenis van „meng-metaal"
(wor vermeng).
Een pamor-kling kan dan daarna nog geda-
masceerd, gëincrusteerd of ingelegd worden met
goud of zilver. Deze incrustatie vormt dan
symbolische tekens of figuren, al dan niet
samen met korte teksten uit de Koran. Het
zijn juist deze klingen, die zowel de pamor-
tekening als de incrusties in goud of zilver
hebben, waardoor de eigenlijke waarde, als
gevolg van de magische betekenis, verre boven
de intransieke uitgaat. Doch in de eerste plaats
ontleent het de hogere waarde aan het pamor-
motief, welke magische betekenis dus de wa
pensmid aan de kling geeft en welke wordt
verhoogd door het in goud incrusteren van de
figuren en tekens, welke deze magische be
tekenis accentueren. Na de incrustatie gaat de
kling weer terug naar de wapensmid, voor de
noodzakelijke bewerkingen, zoals het aanbren
gen van de angel, het onderstuk, de katjang-
bloem, de olifantslip, de hanespoor, en ten
slotte het harden.
Het pamor-procédé is zeer ingewikkeld en
vereist een buitengewone vaardigheid van de
smid en een volkomen beheersing van de „wil"
van het materiaal waarmede hij moet werken.
In het kort komt het hierop neer, dat men
Rechts: krislemmet,
a. odo middenrug
b. kembang katjang
katjangbloem
c. lambé gadjah
olifantslip
d. djaloe memet
hanespoor
e. sogogan bloed-
groef
f. grènèng tandjes
g. gondjo onder
stuk
'n staaf pamor- of meteoor-ijzer dat is voorge-
smeed, legt tussen twee staven ijzer of staal,
die ook voorgesmeed, en deze dan tezamen
gaat welden. Het is een zeer langdurige en
ingewikkelde bewerking, terwijl ieder pamor-
motief weer een speciale werkwijze vergt om
het gewenste pamor-patroon te verkrijgen.
Bovendien weet de smid een bepaald teken
aan de kling te geven, waaruit voor ingewijden
blijkt waar dit wapen is gemaakt, het pamor-
ijzer dat gebruikt werd, wie gerechtigd zijn
tot het dragen, en de aanwending daarvan,
dus over welke magische eigenschappen het
beschikt. Om deze laatste reden wordt bij de
aanvang van het smeden dan ook door de
wapensmid een vastgesteld offer, de sadjèn,
opgedragen om de goede geesten gunstig te
stemmen en de boze te weren.
Hoewel er vijf vindplaatsen van meteoren op
Java worden gevonden, is het meeste pamor
toch afkomstig van de meteoriet van Pram-
banan. Volgens Dr. Groneman werden grote
delen hiervan in 1784 en 1797 naar de Kraton
van Soerakarta vervoerd, en heeft dus al meer
dan anderhalve eeuw de wapensmeden pamor
verschaft. Er worden echter nog andere pa-
mor-soorten gebruikt, zoals het pamor-Loewoe,
afkomstig uit het gebergte van het rijk Loe-
woe, aan de golf van Boni, het pamor-wangkil,
dat door Chinezen wordt verkocht, en de
minderwaardige soorten pamor-peson en pa-
mor-sanaq, afkomstig van oude rijwielen, e.d.
Dr. Groneman introduceerde het gebruik van
nikkel, en de proeven daarmede gehouden
slaagden uitstekend.
Er zijn vijf oer-motieven van pamor met hunne
diverse afleidingen, waardoor men een groot
aantal motieven heeft verkregen.
Behalve Djocjacarta en Soerakarta als centra
van pamor-smeedkunst, worden ook nog te
Bali en Loewoe pamor-krissen en lansen ge
maakt. Speciaal Loewoe was destijds beroemd
om zijn pamor-klingen.
C. H.
wordt vervolgd)
h. peksi doorn,
stift, angel
Links: krislemmet
met goudincrustering.
Op deze solo'se kris
staat: ,,Er is kracht
noch macht dan in
Allah, den Hoge, den
Grote".
11
