Soerabaja, 8 maart 1942
Arabisch spreekwoord
COSTA DEL SOL
in Zuid-Spanje
copy'
„Hallo Heulang, hallo Heulang, doorgeven
via Piet!"... De stem door de radio stierf
plotseling weg. In de eigenaardige stilte die
daarop volgde klonk schril de telefoon, waar
door een andere stem sprak, schor van emotie,
maar toch beheerst: „Mevrouw S, bent U daar
nog? U kunt nu naar huis gaan, nadat U
vernietigd heeft wat U vernietigen moet; we
hebben onvoorwaardelijk gecapituleerd, de
oorlog is voor ons afgelopen. Wilt U dit aan
de anderen doorgeven. Goeden middag".
Toen was het of de wereld en de tijd stilston
den. Dodelijke en onheilspellende stilte be
sprong me en hield me in een wurgende greep;
mijn ogen stonden wijd verschrikt, en deden
pijn van een smart, die zich niet uiten kon.
Mijn snelkloppend hart jammerde: „tanah
djawa, mijn tanah djawa..." (als ik driftig of
ontroerd ben verval ik in Maleis of Javaans)
Automatisch deed ik wat me opgedragen was;
ik was doodmoederziel alleen op 't L.B.D.
kantoor. De andere dames hadden op tijd met
hun mannen naar Australië kunnen vluchten...
Daarna ging ik op weg naar huis toe. De
wereld om me heen was gestorven... of niet?!
Hoorde ik niet diep in de verte een dof ge
brom en kijk! vloog daar niet nog een
koetilang hoe bestaat 't we hebben
gecapituleerd de oorlog is voorbij neen,
wij zijn overwonnen wat gebeurt er toch
eigenlijk wat doen ze met ons kijk daar
loopt een hond nu komt mijn man gauw
thuis; heerlijk (a sancta simplicitas) -God,
ik word gek kind, 't is nog oorlog ik
weet niet wat ik denken moet en plots weer
de onheilspellende stilte.
Thuis trok ik mijn L.B.D. kostuum uit, ging
me mandiën en ging daarna met mijn kinderen
op 't platje koffie drinken, gewapend met een
boek, waarin ik niet las.
Mijn hart klopte in mijn keel, de angst om
klemde mijn keel en borst. Hoe zouden de
bezetters zijn!?
Toch bleef ik koppig (of was 't desondanks
mijn spreekwoordelijke vrouwelijke nieuws
gierigheid) op 't platje de Japs afwachten, die
weldra in grote drommen lopend, fietsend en
in trucks voorbij trokken. Toen ze mij zagen
werd er door een of andere officier iets ge
bruld, en zag ik allen hun hoofden naar me
toekeren en mij salueren. Ik stond ze verbijsterd
en verstijfd na te staren. Ze kwamen nog een
keer terug en weer salueerden ze. Ik begreep
en begrijp nu nog niet, waaraan ik dit eerbe
wijs te danken had. Of zou 't misschien liggen
aan 't feit dat ik de enige vrouw in die straat
was, die op 't platje rustig(?) zat en haar huis
wagenwijd open had staan na alle maanden
van verduistering en vergrendeling?!
De anderen hadden zich in hun huizen opge
sloten.
De bezetters installeerden zich tot overmaat
van ramp in 't grote huis naast ons en natuur
lijk gluurde ik af en toe voorzichtig naar 't
geen zich daar allemaal afspeelde, kwasi on
verschillig en moedig, terwijl onzekerheid en
angst mijn keel dichtsnoerden. Het was een
hels kabaal van op- en afrijdende vrachtauto's
vol Japanse soldaten, die brutaal overal heen
keken, een onbegrijpelijk taaltje spraken, ter
wijl snerpende bevelen weerklonken; zware
voetstappen overal, vliegtuiggeronk en
meteen werd de zuivere zeelucht van Soerabaja
bezwangerd door een akelige wee-zoete geur.
Deze geur zou ons drie-en-een-half jaar lang
plagen: de geur van Dai Nippon.
Intussen trachtte ik een weg te vinden in de
chaos van allerlei op mij aanstormende gedach
ten. Het lawaai naast ons en op straat bleef
(Vervolg op pag. 22)
Wie een man onderwijst, onderwijst een en
keling;
Wie een vrouw onderwijst, onderwijst een
familie.
Het is merkwaardig, maar dit Arabisch spreek
woord, dat wij in één onzer eerste nummers
(ruim vijf jaar geleden!) eigenlijk meer als
curiositeit afdrukten, heeft althans voor Tong-
Tong bewezen van grote vormende waarde te
zijn. Want het is de huisvrouw en vaak
zelfs de alleenstaande vrouw geweest, die
de grote stuwende kracht achter dit blad
bleek te zijn, de „winster" van nieuwe
abonnees, de draagster van het juiste begrip
(al was het vaak „maar" intuitief), de pro-
ducente van gevarieerde en vooral nuttige
Mannen bleken maar al te vaak bereid om in
een verschil van opinie met Tjalie, afstand
te doen van het blad Tong-Tong. Vrouwen
bleken niet alleen verdraagzaam, maar ook in
staat om over de falende mens heen de nooit
falende geest van het Indische denk- en ge
voelsleven te ontdekken. Mannen snappen hier
vaak niet veel van (Tjalie incluis). Curieus
was (en is) b.v. de bereidheid om steeds weer
recepten in te sturen, terwijl er toch „kook
boeken genoeg bestaan in de wereld". Men
moet de vrouwelijke geest kunnen begrijpen
om te weten dat inderdaad met één recept
geen enkel gerecht „bekeken" is; dat er tien
tallen variaties zijn en dat het in wezen gaat
om het opnieuw en nieuw beleven van een
oude waarheid. Dat geldt ook voor andere
copy.
Mannen zijn ergens altijd stug en te exact.
De koloniale historie „kennen ze wel", het
socialisme „kennen ze wel", Amerika „kennen
ze wel". Het dringt vaak moeilijk tot ze door
dat alle waarden in het leven (net als dat
gerecht) voortdurend veranderen en dat voort
durend nieuwe confrontatie met oude en nieu
we realiteiten nodig is. De Britse universiteit
Cambridge ontleent zijn grote betekenis niet
aan de geijkte waarde van het onderwijs of
aan het niveau van zijn professoren, maar aan
„our ability to adept": ons vermogen om
steeds weer opnieuw aan te passen.
Tong-Tong zoekt voortdurend nieuwe aan
passing: niet alleen bij oude Indische waarden
die nooit verloren gaan, maar bij nieuwe
(Europese) waarden die essentieel goed zijn
(dus geen klakkeloze, critiekloze, blinde as
similatie), en bij een beter begrip voor onze
Indische abonnees overal elders in de wereld
(dus niet afgeven op, maar leren van anders
denkenden).
Tong-Tong zoekt voortdurend naar „begrips
verjonging". De vrouw weet het, misschien
ook omdat ze altijd bewust moet blijven van
wat goed is voor de kinderen, voor de nieuwe
generatie. Ziet U wel... „onderwijst de fami
lie".
Poekoel teroes, „zwak geslacht"! T. R.
MISS TONG-TONG VERKIEZING
Dames! Mogen wij U er nog even aan herinneren?
De eerste prijs bij de „Miss Tong-Tong verkiezing
(op 29 juni en 1 juli a.s. tijdens onze Pasar Malam)
is niet minder dan een reis van twee weken naar de
Grijpt uw kans! De zon tegemoet!
De inschrijving sluit 20 juni
U kunt gebruik maken van onderstaand Invulformulier
KNIP UIT OF SCHRIJF OVER
INSCHRIJVINGSFORMULIER
Naam
Adres
wenst deel te nemen aan de Miss Tong-Tong
verkiezing op de Pasar Malam op 29 juni en 1 juli
Handtekening
In enveloppe sluiten, beplakt met 12 ct postzegel met vermelding:
„Miss Tong-Tong verkiezing" in de linker bovenhoek en adresseren
aan: Aid. Publiciteit en Reclame, Tong-Tong,
Prins Mauritslaan 36, Den Haag
15
