Soerabaja
Dongengan van Si-Klaas
Bent U net terug uit
Nieuw Guinea?
Winnaar prijsvraag Géhavé op de
laatste Pasar Malam
Na de loting op onze Redactie, in
tegenwoordigheid van een employé van
Géhavé, is de prijs een transistor
radio toegevallen aan de heer:
F. DE STOPPELAAR
K. Emmalaan 20
LEIDSCHENDAM
De heer De Stoppelaar wordt verzocht
zich in verbinding te stellen met Géha
vé, Laan van Meerdervoort 530, Den
Haag, om de prijs in ontvangst te ne
men.
De plaats waar zich thans de stad Soerabaja bevindt, heette
vroeger Ngampel-Denta en was beroemd als zetel van de
voornaamste der Wali's, de verkondigers van de Islam in
Java, Soenan Raden Rahmat alias Soesoehoenan Ngampel,
die er ook een moskee bouwde.
Soenan Raden Rahmat gebruikte het legenda
rische gevecht tussen een vis en een krokodil
ook om de gelovigen te zeggen, dat de over
winning hun zou zijn (Islam tegen de Hindoe-
vorsten van Mataram), zoals de vis de kroko
dil had overwonnen. Hij stierf in 1467 en men
vindt in de desa Ampel, bij de moskee die hij
bouwde, zijn graf of kramat.
Het is in de Javaanse literatuur niet bekend
waarom die oude naam verloren ging en werd
veranderd in Soerabaja of Soerobojo.
Een oud verhaal wil nu, dat de uitgever van
het „Soerabajasch Weekblad", van een in
heems factotum de legende vernam, waarbij
in de Kali Mas, ter hoogte van de Rode Brug,
een geweldig gevecht zou zijn ontstaan tussen
een vis (of zwaardvis) en een krokodil, waarbij
de krokodil uiteindelijk de overwinning be
haalde. Hij liet toen in 1849 een wapenschild
maken waarop dit feit symbolisch stond afge
beeld door een krokodil en een zwaardvis, en
voerde dit wapen in zijn weekblad.
Op een zeer zeldzame penning, geslagen bij
gelegenheid van de viering van het tienjarig
bestaan van het muziekgenootschap „St. Ceci
lia" in 1858 te Soerabaja, komt een wapen
voor: Langwerpig schild van blauw, waarin
een van de rechterkant zwemmende vis met
spitse bek en een naar de linkerzijde kruipend
dier met wijde geopende bek (krokodil)
Daarboven een krans als boven het wapen van
Batavia, doch daartussen de tinnen en trap
van een oostersch gebouw". (Navorscher,
1885, bl. 520). Dus het ons allen bekende
wapen van de Krokodillenstad"Waarschijn
lijk is in de loop der tijden de zwaardvis met
spitse bek veranderd in een haai, als gevolg
van onvoldoende kennis met de zwaardvis. De
"vervallen desa (Ng)adibojo aan de Solo-rivier
en verblijfplaats van Kjai Boewaja Singaresa,
het hoofd der Krokodillen, scheen de verkla
ring te rechtvaardigen van „overwinning der
Krokodil".
Maar de afleiding van het Javaanse Soerobojo
berust op meer historische grondslagen. Gedu
rende de strijd n.l. tegen Soeropati, de gewezen
Balinese slaaf „Si Oentoeng", die zich had
kunnen opwerpen tot een onafhankelijk vorst
in het Oosten van Java en zich daar tal van
jaren wist te handhaven, werd als maatregel
tegen de stoutmoedige aanvallen zijner benden,
die tot aan zee en zo mogelijk tot Madoera
wilden doordringen, een versterking gebouwd
bij de vereniging van de Kali Mas met de Kali
Pegirian. Van hieruit werden dikwijls met
goed succes die benden tegengehouden en zelfs
verslagen. Daarom kreeg deze versterking al
spoedig de naam van -.„Soero-ing-bojo" dat
„dapper in gevaarbetekende. Van lieverlede
werd deze naam samengetrokken tot Soerobojo
en nog later daarnaar de gehele Europese
nederzetting aan de andere oever van de Kali
Mas genoemd, ja, zelfs de gehele landstreek.
IIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllltllIIIINIIIIIIII"HI"I
Wij zullen geregeld een aantal ajlei-
dingen hoe geografische namen zijn j
ontstaan op Java behandelen en wel op
verantwoorde wetenschappelijke wijze,
omdat door de volksmond nog wel eens
verkeerde ten beste worden gegeven.
REDACTIE
1 minimF
Afleiding geografische namen
Beide woorden zijn verbasteringen uit het
Sanskriet: „Sjoera held" en „bhaja
vrees, gevaar. In Kromo-taal heet de plaats
„Soero-pringgo", waarvan het tweede woord
eveneens „gevaar" betekent.
Een krokodil is blijkbaar niet de peetvader van
Soerabaia! J. C. H.
Bronnen:
Indische Gids van 1914, le halfjaar, bid. 673.'
C. A. H. von Wolzogen Kühr. „Geografische
namen op Java".
Indische Gids van februari 1931, bid. 133:
C. Lekkerkerker. „Javaanse Geografische na
men als spiegel van de omgeving en de denk
wijze van het volk".
Tropisch Nederland, Jrg. II, 1929130blz. 387
403, „Soerabaiasche Notities" van S. Kalff.
Encyclopaedic van Nederlandsch Oost-lndi'è
IV, bid. 29 e.v. (2e druk).
Wanneer men deze foto bekijkt, zal er bij
menig Indische het heimwee opkomen. Is het
niet lieve lezers van Tong-Tong?
O, dat vrije land van voorheen; de wuivende
klapperbomen, de dessaweg, de hutjes met
atap bedekt, het bruggetje van klapperstam-
men, de twee verkopers, en het vrije leven van
die kinderen. Ziet ge ook het vrije bouwen van
die hutjes, waar zelfs een telefoonpaal in het
hutje is geplant. Bij het bezichtigen van het
plaatje verkrijgt men de vrede en rust en
koelte van lichaam en ziel, geen gesnor
van auto's of brommers.
De herinnering strookt naar de tijd dat men
van een vogeljacht door zo'n welbekende dessa
(dorpje) loopt en één der hutbewoners toe
schreeuwt: „Hè Saridjo, djoemoe dhegang,
limo." (Hè Saridjo, haal vijf jonge klappers.)
Vlug komt dan Saridjo uit dat hutje en begroet
ons: „Loh Ndoro, wiloedjeng." (Meneer, vrede
zij U.) Vlug klimt dan Saridjo een der klapper-
Er bestaat een Stichting in Amsterdam die
personen, mannen en vrouwen die de 40
gepasseerd zijn helpt passende posities te vin
den.
Dit is de Stichting „Het Leven begint bij 40"
N.Z. Voorburgwal 288, Amsterdam, tel. 020-
22.28.97. en 22.03.92.
De Stichting bestaat nu bijna 8 jaren en heeft
in die periode ruim 20000 mensen (mannen
en vrouwen) aan werk kunnen helpen.
Haar Algemeen Secretaris, Jhr. H. C. W.
Gockinga is zelf 37 jaren in de tropen geweest
en kent tevens het Hollandse Zakenleven.
Reeds vele spijtoptanten heeft de Stichting
mogen helpen en zij staat nu ook klaar voor
hen die Nieuw Guinea hebben moeten verlaten.
Haar Secretaris is volgaarne bereid hen met
raad en daad ter zijde te staan. Bel dus gerust
op of loop even aan voor advies.
De Stichting geeft tevens een 14-daags orgaan
uit. Wil men dus van de diensten der Stichting
gebruik maken, stort dan 10.op haar
giro-rekening No. 4063, Amsterdam, of betaal
in contanten. Het orgaan wordt U dan gratis
voor 12 maanden toegezonden.
bomen in en hoort men dan het vallen van de
vruchten. „Boek, boek, keteboek." Vlug was
onze Saridjo weer op de grond en kapt hij met
zijn scherpe bendoo (kapmes) de klappers
ópen. Na de dorst gelest te hebben vroegen wij
dan: „Pieroh, Djo?" (Hoeveel, Djo?) Onze
Saridjo antwoordde: „Gangsal welas een, ndo
ro." (Vijftien cent, meneer.)
Vijftien centen voor vijf van die vruchten en
dan het op en afgaan in die boom van wel
twintig meter hoog! Ja, beste lezers, in mijn
jonge jaren deed ik het ook weieens, doch zo
vlug als onze bruine broeders dat deden, neen,
dat was mij nimmer beschoren.
Ja, moge dat onvergetelijke en vrije leven aan
onze nazaten eens uitgestort worden.
SI-KLAAS
16
