Fabriek vol voedingswaarden
Geen kalveren in de Kalverstraat, geen vlas op de Vlasmarkt, dus ook
geen boter in de Boterstraat in Schiedam. Maar net 20 min als ooit de
Kalverstraat en Vlasmarkt van naam zullen veranderen zal de Boterstraat
genoemd worden naar het produkt dat er vandaan komt. Jammer, want
de Tempe-straat zou zijn naam eer aan doen. Omdat er de meeste tempé
vandaan komt, tempé die via warong kelilings en gewone winkels de weg
vindt naar Indische magen. Toch zou die tempé van de firma Samemo
een verrukkelijke kombinatie vormen met het geestrijke vocht waar
Schiedam wereldvermaardheid om geniet. Wanneer zal in de Hollandse
café's de tempé-chip als hartig borrelhapje worden ingevoerd?
Emor
Wie de tempé in de fabriek wil zien moet om
7 uur 's-morgens wakker zijn. Dus daar ston
den we dan, Rogier en ik voor een bescheiden
bordje met „Samemo" erop, in een half opge
broken Boterstraat.
Door een deur die openstaat komen we in een
smalle gang vol kisten en dozen en een lucht
van gistend bier. Een hond begint te blaffen,
boven aan de trap klinken stemmen.
We klimmen het trapje op en staan op de af
deling waar honderden ivoor-witte plakken
tempé letterlijk „staan" te drogen. De broei-
warmte wordt er met fans afgeblazen voor de
plakken in een dubbele verpakking van cello-
phaan-boterhampapier de fabriek verlaten.
Maar laten we bij het begin beginnen, dat was
moeilijk en interessant, vertelt de heer Samwel.
„In Indië werkte ik bij een bouwkundig
bureau, Semarang, Magelang, Djocja. In Nw.
Guinea heb ik ook gezeten bij de N.G.P.M.
In Holland haalde ik lasdiploma's, werkte in
Utrecht in een technische werkplaats. Toen in
1958 kreeg ik ineens het idee om tempé te
maken. Ik wist wel ongeveer hoe het moest.
In Djocja kenden we vroeger een vrouw die
de schimmel voor de tempé op waroe en
djati-bladeren kweekte. Een vriend die er van
daan kwam bracht die schimmel voor me mee.
Je hebt maar een minimale hoeveelheid nodig
om het schimmelproces aan de gang te bren
gen, want ze is zo sterk, dat je het proces kunt
herhalen met dezelfde schimmel.
Ik herinner me die eerste experimenten nog
goed en mijn vrouw en kinderen zeker ook.
Het hele huis stond vol met bakjes waarin de
gekookte kedelebonen behoorden te schimme
len. Maar waar was de goede temperatuur en
hoe lang moest die tempé blijven schimmelen
Er kon maar twee maal in de week van de
badcel gebruik gemaakt worden anders werd de
tempé natOmdat de kamer van mijn dochter
een goede droogkamer was, moest ze haar
eigen kamer afstaan. Toen had ik het ineens,
Voor Herta géén hondenbrood, maar tempé,
daar blijf je lang jong bij, daarom gaat ze et-
graag mooi voor zitten.
de juiste samenstelling, de goede temperatuur
en broeitijd. Mijn eerste tempé werd meteen
lakoe. Er kwamen bestellingen, op het laatst
meer dan ik aankon. Dus nam ik op een dag
about portant mijn ontslag. En toen werd het
zoeken naar ruimte, kapitaal om deze fabriek
te beginnen.
En nu staat deze fabriek in Schiedam. Een
klein pand, waarvan elke centimeter benut
wordt. Er is een geïmproviseerde broeizolder
met rekken die op fakir-bedden lijken. Zelf
uitgedacht en gemaakt (je bent niet voor niets
lasser) van ijzeren geraamtes met houten
planken waarin spijkers zijn geslagen om de
tempé-blikken staande te houden. Hier broeit
de kedelé, vooraf gekookt en met schimmel
vermengd, bij een temperatuur van 40 gr.
gedurende 36 uren. Ongelooflijk snel vormen
zich de schimmeldraden om van losse bonen
een vaste tempé-koek te maken, die na ander
halve dag gereed is voor gebruik. Stuk voor
stuk worden de 900 tempé plakken (ca. 500
gr.) op zwarte plekken onderzocht. Alleen de
gave, witte tempé gaat naar de klant. De tempé
met zwarte plekken vormt nieuwe bibit, want
die zwarte plekken zijn niets anders dan op-
éénhopingen van schimmel. Goede afnemers
van die „afgekeurde tempé zijn Herta de hond
en de poes. Wist U dat honden en katten dol
zijn op tempé en dat die tempé veel voedzamer
is dan honden- en kattenbrood? Kijk naar de
hond Herta. Hoe oud geeft U haar? 4 Jaar?
Omdat ze nog zo goed in de haren en zo
speels is? 14 Jaar oud is ze, jong en sterk,
dank zij de geregelde tempé maaltijden. 's-Win-
ters doet ze even goed haar duik in de gracht,
komt soms met de ijspegels aan haar vacht het
water uit!
Hoe groot de produktie van deze tempé-fabriek
is? 10.000 plakken tempé dat is 3 ton kedele
bonen per maand. Maar er is nog meer.
„Om de 36 uur waarin de tempé broeit, toch
produktief te maken, hebben we ketjap en
taotjo als nevenprodukten. U weet dat voor
ketjap ook kedelé nodig is. In het sousterrain
worden de bonen in enorme ketels gekookt. Na
het koken kun je twee kanten uit: ketjap en
tempé. Ketjap vraagt meer ingrediënten, eerst
gist, dan suiker, asem en nog meer om de
(Vervolg op pag. 21)
Nèt fakirbedden zijn deze droogrekken, die Samwel zelf uitgedacht en
gemaakt heeft.
De inpakafdeling waai,
en bot
15
