KALOMALEE
LANKAH LIMA
D r*/II B
1%
Cx A
(Vervolg van pag. 8)
Herinneringen van een „Toekang Poekoelan
passen waarin de grepen worden uitgevoerd
en de „samboetan"dat is het gevechts
systeem van de diverse soorten pentjak. Hierin
is begrepen de „sabel": het wegschoppen of
wegtrekken van het been van de tegenpartij en
de besot": het wegschuiven van het been
middels het plaatsen van je eigen been aan de
buiten- of binnenzijde van de voet van de
tegenpartij, terwijl het lichaam in de tegenover
gestelde zijde wordt weggeduwd. De muziek
die daarbij wordt gegeven vindt plaats door het
blazen op een houten trompet, vergezeld door
de slagen op twee gendangs, waarbij een gong
de maat aangeeft. De twee gendangs zijn lang
werpige trommen, die aan beide kanten worden
bespeeld en heten het „mannetje" en het
„wijfje". Bij het aanvragen van de verlangde
gendangslag, hetzij lepak tiloe" (drie-slag) of
„tepak doea" (twee-slag), begint het „wijfje"
regelmatige slagen te laten horen, waarop het
„mannetje" invalt en de nodige variaties slaat.
Voor beginnelingen is het nogal moeilijk om
onderscheid te kunnen maken tussen de ver
schillende melodieën en gendangslagen. Ook
valt het niet mee om daarop zo te dansen dat
je passen en bewegingen gelijkelijk worden
uitgevoerd. De maat van de „Tjimandé" is
nogal langzaam en meeslepend, omdat de dans
hiervan bedoeld is om de lenige arm- en hand
bewegingen ten toon te spreiden, terwijl de
„Tjikalong" om te dansen, een vlugger en
prettiger maat aangeeft.
„MANG DEPRIS"
(wordt vervolgd)
In vorige artikelen is de Langkah Lima meer
dere malen ter sprake gekomen en ook in het
interessante verhaal van „Mang Depris" wordt
ze aangehaald. Het is daarom wel interessant
om te zien hoe die Langkah Lima feitelijk in
elkaar zit.
Wij gebruiken dezelfde methode die U in een
schriftelijke danscursus vindt: „voetafdrukken"
van linker- en rechtervoet en pijlen. Op de
tekening ziet U voetafdrukken, waarbij U
makkelijk het verschil kunt onderscheiden
tussen linker- en rechtervoet. De Langkah Lima
bestaat uit 11 „passen" (elke pas opent een
z.g. „djoeroe"). Om niet teveel voetstappen
op één plaats te krijgen, hebben wij de afbeel
ding in drieën gesplitst (figuur I, II en III).
De cijfers in de voetafdrukken geven het num
mer van de pas aan (eerste pas, derde pas,
enz.). Staan er twee cijfers in een voet
afdruk dan betekent het, dat de voet op de
zelfde plaats blijft of weer in een vorige stand
terugkomt (bijv. op punt C van figuur I: de
C ^^3}
Onder deze grappige titel wijdde T. R. in de
Tong-Tong van 30 augustus j.l. enkele be
schouwingen aan woordopnamen en -verande
ringen en hij vroeg de lezers naar soortgelijke
gevallen.
Zonder de pretentie te hebben, deze kwestie als
bevoegd linguist te kunnen benaderen, vond ik
het toch wel de moeite waard, op de onder-
volgende voorbeelden die met talloze ver
meerderd kunnen worden te wijzen. Ver
moedelijk zullen althans enkele hiervan aan de
meeste lezers niet bekend zijn.
Onder de technische termen vindt men er heel
wat, die uit het Nederlands of uit andere talen
zijn overgenomen, zoals ook het Nederlands
veel buitenlandse woorden al dan niet
„verbasterd" heeft gerecipieerd. Ik wist
niet zo gauw wat de toekang bedoelde toen hij
me eens vroeg of het „boeplit" zo goed was.
Hij bleek het bovenlicht in een in aanbouw
zijnd huis te bedoelen. Woorden als „dong-
krak" (dommekracht), „prahoto" (vrachtauto),
„akki" (accu), „pegang setir" (het stuur vast
houden, dus chaufferen), „listrik" (elektrisch,
elektriciteit), „montor" (motor) enz. enz. zijn
bekend genoeg.
Verder zijn er heel veel termen als „arlodji"
(horloge), „ampir" (bijna, amper), „poelpen"
(vulpen), „loesin" (dozijn), „amplop" (enve
loppe), „kokki" (kok of kokkin), „berlian"
(briljant), „sekolah", „setan" (duivel, satan),
„kemedja" waarschijnlijk van het Franse che
mise), „dokkar" (dogcart, karretje), „badjoe"
(baadje), „djeksie" (injectie) en dergelijke
linkervoet bij de passen 2 en 4). De kleine
gebogen pijltjes duiden het draaien van de
voeten op dezelfde plaats aan. Een lange pijl
(ongebroken lijn) geeft aan het verschuiven
van het been (dus zonder dat de voet van de
grond komt) van het ene punt naar het andere
waarbij het been van de tegenstander wordt
weggeschoven, het z.g. besot". Een lange
gestippelde pijl is eveneens het verplaatsen van
het been, maar hierbij komt de voet van de
grond af en wordt met een boog weer neerge-
plant; het been van de tegenstander wordt
tegelijkertijd weggeschopt: dit noemt men
sabef'De cijfers bij deze pijlen geven aan
het nummer van de pas waarop men na besot
of sabet in komt te staan; dus bijv. bij de
besot 3. naar 4. staat bij de pijl het cijfer 4.
En nu de beschrijving van de Langkah Lima,
die als volgt verloopt: beginstand op A/B
(pas 1.), dan eerste loop (linkervoet van A
naar C) tot pas 2., waarna keren tot pas 3-,
gevolgd door verplaatsing van rechtervoet van
B naar D inmiddels eerste besot tot pas 4.
die een ieder wel eens zal zijn tegengekomen
als hij enige tijd in Indië/Indonesië heeft door
gebracht.
Sommige woorden zijn niet in wijde kring
bekend omdat ze betrekking hebben op iemand
of iets die/dat alleen op een bepaalde plaats
voorkwam. Zo werd de Multatuliboulevard in
Bandoeng voor de oorlog vaak aangeduid als
de „djalan Meltiblipar". De bekende Indische
familienaam Mispelblom Beyer werd soms
schertsend uitgesproken als „Masih belom
bajar". Iets dergelijks deed zich voor met de
dame in het oude Batavia, die wegens haar
overdreven zuinigheid wel eens als „njonja
perdeo" (mevrouw pro Deo) werd aangeduid.
„Pantekosta' (Pinksteren) en „Hari Natal"
(Kerstmis) wijzen naar de Romaanse talen;
b.v. de Italiaanse woorden hiervoor Pentecoste
en Natale.
Woorden die waarschijnlijk gevormd zijn in
de tijd van de Oostindische Compagnie en
daarna, tijdens het koloniale bestuur dat uit
de V.O.C. is voortgekomen, zijn: „kompenie"
(compagnie, gouvernement), „sopi" (jenever,
zoopje), „beslit" (besluit), „senapan" (geweer,
snaphaan)
Sommige oud-Indischgasten zullen zich nog
uit de tijd omstreeks de eerste wereldoorlog de
reclameborden herinneren, luidende: „Skott
brr' (spreek uit: „eskot brr" of wel ijskoud
bier). Dit is natuurlijk geen werkelijke opname
in het Indonesisch taaleigen geworden, maar
gebleven bij een reclamestunt.
MR. L. VAN DOMPSELER
Nu gaan wij over naar figuur II, waarin pas 4.
voor de duidelijkheid nog even herhaald is.
Verder dus door keren tot pas 5-,
gevolgd door de eerste sabet (verplaatsing
linkervoet van C naar B) tot pas 6. Dan gaat
de rechtervoet van D naar E tot pas 7. en keren
tot pas 8.
Over naar figuur III. Herhaling van pas 8„
daarna linkervoet verplaatsen van B naar A
middels tweede besot tot pas 9. en keren tot
pas 10. Tenslotte rechtervoet verplaatsen van
E naar B door tweede sabet tot pas 11. en is de
beginstand weer bereikt; 11. is dus gelijk aan 1.
Als U zelf probeert „na te spelen" zal het U
nog duidelijker worden. Bovendien plaatsen
wij ook vijf foto's die enkele passen van de
Langkah Lima weergeven. In ons volgend
nummer brengen wij de Langkah Ampat in
beeld. De Langkah Tiga (ofschoon slechts
drie hoeken worden bestreken) is zo omvangrijk
aan voetafdrukken, dat die moeilijk op papier
is te zetten.
