AMSTEL
drinkt
doet zó
Lilian
restaurant wijnands
De geschiedenis van het Nederlands in Indië
hotel „ardjoena"
H. VAN KRALINGEN
I J. M. VAN EXEL's
vanaf maat 32
START-RITE
ta DJOkUA */&CO
J. G. YSSEL DE SCHEPPER
Hollandse en Indische keuken
GEBR. GAAL
(Vervolg van pag. 12)
„de eerste steen" voor ons koloniale slang, de
zeemanstaal onzer voorouders was, want zee
lieden overheersten in die eerste tijden van
onze Indische vestiging, maar ook deze origine
slijt, evenals de Portugese inslag, uit, wat o.a.
blijkt bij de in de achttiende eeuw gebruikelijke
term „kwaaie moesson", die in de negentiende
eeuw al ruimschoots vervangen is door het
gewone „regentijd". Moesson gaat zelfs totoks
aandoen en wordt een boekenwoord.
Naast het zeemansjargon hebben Nederlandse
dialecten als Amsterdams, studententaal en
bargoens hun invloed op het koloniale slang,
bijv. in woorden als: platje, soos, pop en piek.
Een begrip als „stilletje" blijft in Indië dan
bewaard, terwijl het in het vaderland vergeten
wordt.
Met de intensievere openlegging van Indië,
komen meer en meer werkers uit Holland. Het
Moederlandse Nederlands wint veld, wat bijv.
blijkt uit een woord als „wagenkamer" dat
plaats moet maken voor „garage", „theebordje"
wordt „schoteltje", „lap", wordt „afdroog-
doek".
Het petjo, met het aanklevend Indisch accent,
dat zich rond 1900 meester lijkt te maken van
de hele schooljeugd, de „pursang" incluis,
wordt na de eerste Wereldoorlog, als de ver
europeanisering van Indië eerst recht begint,
langzamerhand teruggedrongen naar de maat
schappelijk lagere regionen der Indo's, „de
kleine boeng" en „de rand van de kampong".
Het Nederlands strekt zich meer en meer uit
over Indië. Het typisch koloniale slang blijft
natuurlijk nog. Mogelijk zou ook dit in de
jaren tussen '40 en '60 gaan verdwijnen, wan
neer zonder oorlog Indië in het steeds sneller
wordend rithme der moderne tijden zou zijn
opgestoten.
Anderzijds heeft alles in de Oost een lang en
taai leven en handhaven dezelfde dingen zich
eeuwen. Geheel in tegenspraak met de storm
achtige ontwikkeling der laatste twintig jaar,
adresseren pursang Indonesische T.N.I.-offi
cieren elkaar in perfect Nederlands. Reeds in
de twintiger, dertiger jaren, in huis bij Neder
landse leraren, hebben zij erin leren denken.
En ook de Hollands-Inlandse scholen leverden
goede resultaten, naast hun anecdoten.
Dan is er de Chinees, die op school het
Nederlands leert. Hier weer andere verschijn
selen, samenhangend met de klasse en de graad
van vereuropeanisering. Moeite met uitspraak
en gevoelswaarde geven typische voorbeelden.
Er wordt eigenlijk boeken-Nederlands gespro
ken door hen, die de taal pas één generatie
op de H.C.S. hebben aangeleerd.
Het Nederlands bereikt in de laatste decennia
voor '40 ook meer en meer de bedienden, de
stadbewonende Inlander, die er nog wel eens
wat van maakt, maar soms ook beter Neder
lands spreekt dan de Indische „kleine boeng".
Toch valt op, dat alle categorieën, die in Indië
het Nederlands hanteren, hun eigen fouten
hebben. De totok, die zijn Nederlandse fouten
met de boot meebrengt (zijn kinderen zullen
in Indië het Nederlands zuiverder leren spre
ken dan hij in Amsterdam gedaan heeft, al
zullen er dan weer Indische fouten aan kleven).
De Indo, die zijn typische petjofouten heeft.
De Indonesiër die weer andere eigenaardighe
den vertoont bij het aanleren van het Neder
lands.
De Chinees met zijn eigen bijzonderheden.
Beide laatste categorieën komen op den duur
tot een uitstekend Nederlands, ook spreektaal.
Onwillekeurig laat de angst „Indisch" te
zullen praten, de groepen, die hun Nederlands
foutloos willen blijven beheersen, langzaam
en met nadruk spreken, wat stijver en vorme
iijker dan in het moederland, maar met onge
twijfeld meer égards voor de taal.
Officiëel evenwel, is de draad afgebroken
voor „Neerlands Taal in het Verre Oosten".
Het „koloniale" Nederlands heeft nog zijn
voortzetting in Nieuw-Guinea gevonden en
continueert zich, in een geheel andere vorm
natuurlijk, in de West.
In Nieuw-Guinea zal aan dit „koloniale"
Nederlands nog het een en ander toegevoegd
zijn. (Een voorbeeld is misschien „plane"
inplaats van vliegtuig. Wie weet hieromtrent
iets?)
Onze Indische jongeren zijn hier verneder
landst. De sappige Indische uitdrukkingswijzen
sterven met de vorige generatie, die de oude
wereld geweest is. Toch zal er meer van blijven
hangen dan men denkt (onze groenteboer be
heerst reeds de woorden ketimoen, sawi,
terong), in een Westerse wereld, die toch
zelve ten ondergang gedoemd is.
En laat ons, die alleen de herinnering rest,
deze centraal stellen als een laatste houvast in
een cultuur, die met de dag verder onder onze
voeten wegbrokkelt. De Indische Nederlander
kan trots zij op wat zijn gedachten bijdroegen
aan de eens sterk staande Westerse beschaving.
Zie Prick van Wely.
J. DE JONG
Enige typische Indische uitdrukkingen:
aankeren (mampir)
ik ga maar eerst (dit terwijl men weggaat, en
niet eerder" dan de anderen)
dóór (als antwoord op de vraag of men links
of rechts af moet slaan of de weg vervolgen;
dus in plaats van: rechtuit.
Royeren in EZ)en S^aag
dan natuurlijk bij
Moderne kamers, prima service, prettige
sfeer. Iedere kamer EIGEN douche-cel
In iedere kamer warm- en koud stromend
water
Groot Hertoginnelaan 205
Tel. 070/390324
VERHUIZINGEN
INTERNATIONAAL
MEUBELTRANSPORT
VERPAKKINGEN
Komeetweg 17 Den Haag
Telefoon 39 47 85 - 72 04 23
IJlJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUlllllllllllllllllllllllllllllilllllllllUIUIlI
Schoenhandel
alleen Reinkenstraat 29
Den Haag - tel. 332117
Specialist in exclusieve dames-
schoenen met hoge of lage hak-
in de allerkleinste maten
voor smalle kindervoeten
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiniiiiiitiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiffliiiiiraiBiiiiI
Vlamingstr. 5 - Den Haag - Tel. 11.66.77
MIDO Herenpolshorloges, geheel staal.
Waterproof incabloc.
115.— 137.—
144.— ƒ148.—
Automatic 185.198.
2 jaar GRATIS verzekerd.
Firmant Alg. Ass. bedrijf ,,Argo"
Assurantiën
Financieringen
Hypotheek
verzekeringen
Kantoor en woonhuis Corn, de Witt-
laan 83, Den Haag, Tel. 557172
GAAT HET OM UW OGEN?
ga naar
v/h J. H. GOLDBERG Surabaya.
Overtoom 133, Amsterdam, Tel. 89537
Voor Ziekenfondsl. van 30-40% korting
/V^VWWWWS/VSA/WWWWWWWWNA/NA/W
v/h Cecil
Hoogstraat 12 - Den Haag - Tel. 115300
Dir. M. WIJNANDS
v/h Grand Hotel, Makassar
DOE HET ZELF MET ONS ADVIES
HISTOR KLEURLAKKEN
R&D BEHANGSELS
WONINGTEXTIEL
LUXAFLEX ZONWERINGEN
Pahrenheitstraat DEN HAAG
Hoek Copernicusstraat - TEL. 63.24.48
16
