Indonesische S^unst
Kwartaalabonnement
Koperwerk uii Midden-Sumaira (vervolg)
Maleise pantoen
1 Mogen wij onze kwartaal-abon-
1 nees eraan herinneren, dat het
1 tweede kwartaal is begonnen. Als
U het abonnementsgeld nog niet
gegireerd heeft, wilt U het dan n
NU storten op giro 6685?. Op g
1 het strookje s.v.p. vermelden:
abonnement 2e kwartaal '63.
1 Dank voor uw medewerking!
ADMINISTRATIE j
iliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiinnitii
tevens zilversmeden, van vader op zoon. De
kopergieter maakt pijpen (toelpang), mesgre
pen, kalkdozen (porhapoeran), tabaksdozen
(portimbahoan), sirihstampers (panoetoean),
armringen (leang), vingerringen (tintin), en
bij het modeleren gebruikt de toengkang geen
tekening of voorbeeld. De navolgende sier
motieven worden dan genoemd: gadjadompak
(leeuw), boraspati (hagedis), hoeting (kat),
tali pioe (gedraaid touw), kogeltjes (poeroer
poeroer, mata mata), C-vormige (si morhait)
en S-vormige (goendoek pahoe) figuurtjes.
Deel van Batakse vuurslag
Foto's: Ned. Indië „Oud en Nieuw"
Armring Bataklanden
Op de Batakse gordelhangers komen meerma
len buffelkoppen voor. Ook de menselijke
figuur is blijkens andere gordelhangers een
siermotief. Bi) de Bataks, evenals in de Pa-
dangse Bovenlanden, dus een kunst, die al-
lengskens door allerlei oorzaken zeker niet
het minst door het voortschrijden der Westerse
„beschaving" en gebrek aan Westerse belang
stelling aan het verdwijnen is, zodat men
zich bepaalt tot het maken van gebruiksgoe
deren, zoals arm- en voetringen, ringen, sirih-
doosjes, enz. 6. H.
Apa goena, berkain batik,
Kalau tida' dengan soetjinja?
Apa goena berbini tjantik,
Kalau tidak dengan boedinja?
(Welk nut heejt een batik doek, als die niet
schoon is
Welk nut heeft een schone vrouw als zij geen
verstand heeft?)
ingezonden door L. C. H.
15
Gebruiksvoorwerpen worden nog in grote hoeveelheden vervaardigd, doch sier
voorwerpen slechts weinig, en dan nog slechts op bijzondere bestelling. Alleen in
de Karo- en Bataklanden worden nog allerlei sieraden gemaakt, o.a. arm- en voet
ringen van geel koper. Een eenvoudige vorm van versiering is het a jour bewerken
waarmede ongemeen mooie effecten kunnen worden bereikt en dat veel toegepast
wordt bij de bronzen, overigens ongeornamenteerde stukken.
heeft de kopergieter meermalen geïnspireerd
Zo zien wij in koper gegoten de moskee met
haar drie pagodegewijs kleiner wordende
daken; de langgerekte woning van de aanzien
lijke Padanger, herhaaldelijk in werken afge
beeld over Indonesië, de fraaie balai, waarin
de hoofden samenkomen; het sierlijke, naar
boven breder wordende en met idjoek bedekte
padischuurtje (rangkiang), veelal versierd met
kleurig snijwerk (oekiran) en stukjes spiegel
glas.
Alvorens een blik te werpen op het Batakse
koperwerk, moge nog genoemd worden de vrij
primitieve buffelkarretjes, de kalkdoosjes (ba-
rambang), de forse ketels op voet (tjeret)
met deksel aan ketting en gebogen tuit, de
kommen (moendam), de sirihbakken, de scha
len op voet (doelang) en de sapi-bellen.
De Batakse kopergieters (toengkang) zijn
Zilveren- sirih kalkdoosje uit Padangse Boven
landen
Belangrijker is de versiering in reliëf. Deze is
reeds aanwezig in de was, hetzij door middel
van stempels, enz., zodat bij het gieten het
ornament tegelijk ontstaat. Hier en daar wordt
het met bijteltjes nog wat bijgewerkt en aan
gevuld. Dit ornament ligt dus hoger dan het
fond, in tegenstelling met het ornament, aan
gebracht door ciselering, zoals meestal woidt
aangetroffen op Javaans koperwerk.
Naast reliëf-ornament vinden wij ciseleerwerk,
versiering door graveren en door in- of opleg
ging van gekleurde stenen en andere metalen,
terwijl tenslotte doch dit geldt niet voor
het zware gegoten koper, maar voor het dun
nere, uitgeslagen messing, nog genoemd moet
worden het drijfwerk. Dit laatste vergt buiten
gewone kunstvaardigheid, want van eenvou
dig afgieten met ornament en al is natuurlijk
geen sprake. Soms treft men Padangse doosjes
aan met dergelijk drijfwerk. Deze zijn belang
rijk fraaier dan de gegoten exemplaren. Zon
der twijfel is dat werk uitgevoerd door be
kwame zilversmeden, want geheel soortgelijke
doosjes ziet men het uit Sumatra afkomstige
zilverwerk. De versieringsmotieven zijn ont
leend aan dier- en plantenrijk. Hiernaast vindt
men arabesken, geometrische figuren, halve of
concentrische cirkels, de spiraal en de recaci-
trante spiraal, Arabische en Batakse letters.
Meermalen ziet men de reliëfversiering ver
enigd met ciseleer- en graveerwerk en ook wel
met incrustatie en inleg van gekleurde stenen.
In het bijzonder ziet men die verschillende
vormen van versiering verenigd in de lang
werpige Padangse doosjes (salapah). Men
vindt daaronder ware juweeltjes van klein
kunst, wier vervaardiging veel tijd, en moeite
geëist hebben, en die bovendien een bijzon
dere bekwaamheid en artistieke aanleg der
vervaardigers verraden.
De karakteristieke Menangkabause bouwkunst
