j&-lah-je-rot
Geografische namen op Java
Van onze Golongans
Tjilaljap, waarin de „i" even willekeurig is
ingelast zoals bij Tjirebon, en dat de Javanen
Tjlatjap en de Soendanezen Tjalatjap schrijven
Hier komt de frequentatieve funktie van de
ingelaste „1" in de betekenis van het woord
nog goed uit. „Tjatjap" betekent „met de
punt in het water gezet", of „in de bodem
dringend" en zo ziet men in Tjlatjap een of
meer rijen in het water geslagen palen, dus
een palissade of een droogvloer voor vis op
die palen rustende, misschien ook of tevens
als aanlegplaats voor prauwen of als zeewering
bedoeld.
Djoewana is afgeleid van ,,djong", een Chinese
prauw, en van ,,wanaof bos, omdat de aan
wezigheid van talrijke scheepsmasten het aan
zijn geven van een bos (volgens Pandji Poer-
walelana). Volgens R.T.A.A. Prabonegoro
afgeleid van ,,djoe" (droe) en ,twana"Droed-
joe is een laag stekelig strandgewas, aan de
Djoewana-rivier welig tierend. (Djawa, XXI,
nr. 1, Jan. 1941).
Plaatsnamen naar delfstoffen zijn schaars in
dit land, waar maar zelden daarnaar werd
gegraven
Batoemarmar, op Madoera, bij de noordkust
van Pamekasan, d.i. marmersteen.
Goenoeng Walirang, of zwavelberg.
Pelantoengan, ten noorden van de Diëng, waar
een dikke, zwartachtige aardolie, lantoeng,
opwelt en waar ook geneeskrachtige bronnen
zijn. Het is o.a. het oord van het leger des
Heils, waar men lepra-patienten opneemt en
behandelt.
Onze groep is in Nederland in vele sub
groeperingen georganiseerd. Hier en daar valt
een sterk verenigingsleven te constateren, soms
geconcentreerd om alleen maar het gezellige,
maar elders ook met een sterk sociale of cul
turele inslag. In de afgelopen weken waren
wij te gast bij de Vereniging Onze Toevlucht
in Den Haag op een muziekavond waarop de
Indische sopraan Maria Bigler zong.
Voorzitter Benjamins uitte ook namens de
aanwezigen zijn grote waardering voor de
bereidheid van Maria en haar begeleider
Molsbergen om voor deze uitvoering helemaal
uit Duitsland over te komen.
Wij waren genodigd bij de opening van de
periodieke en altijd zeer geanimeerde „koffie
maaltijd" van de P.I.G.L. Den Haag. Na het
welkomstwoord van de voorzitster, mevrouw
R. A. Rijkschroeff, werd de opening verricht
door Ds. Aalders, die behartigenswaardige
woorden spak t.a.v. onze integratie in de Ne
derlandse samenleving, dit gesteld tegenover de
zo dikwijls van ons geëiste „assimilatie", een
woord dat maar al te vaak tot misverstanden
aanleiding geeft.
Uit Puiflijk (Gelderland) komt 't nieuwtje
dat in het Dorpshuis op 19, 20 en 21 april een
tentoonstelling wordt gehouden van werkstuk
ken die onze „oudjes" in Huize „St. Maarten
gemaakt hebben. Opgeluisterd door toneel, mu
ziek en dans. Het worden daar ongetwijfeld
weer gezellige dagen.
In Utrecht houden TRONEC en K.S.A. teza
men een Pasar Malem op 7 en 8 juni. Voor
zitter van het P. M. Comité is de heer E. El-
lendt, Noltenhiusstraat 15, Utrecht.
In Groningen organiseert het C.V.G. op 11
mei een filmavond in Huize Maas, Vismarkt
52. Na afloop bal met muziek van The New
Beat.
Zaterdag 8 juni gaat men een dagtocht maken
naar Bremen. Termijn van aanmelding sluit
25 mei. Adressen: Groningen: W. Chr. Basti-
-aans, Hereweg 10 A; Veendam; Mw. L. Hen
driks-Lammers, Meezenbroekstr. 31; Hooge-
zand-Sappemeer: Fam. J. W. D. Butter, Rozen-
str. 11 REDACTIE
Asinan of Ngasinan, plaatsen waar zout of
ziltig water uit de bronnen opstijgt (o.a. in
Ponorogo, Magelang, Karanganjar, Keboemen,
Poerworedjo (2 x), Wonogiri, Pemalang).
Kali Oejah zout-rivier, in Pemalang.
Pasinan, waar het wild gewoon is de zilte
aarde te komen likken, in Rembang. Talrijke
plaatsnamen zijn samengesteld met watoe
(steen, rots), in het Kromo sélo, in het Soend.
batoe, Madoer. bato.
Evenzo samengesteld met mas, emas, d.i. goud.
Men moet echter wel bedenken, dat de Javaan
dit woord even gaarne in figuurlijke zin ge
bruikt, omdat hij van dit mooie woord houdt
en zo veranderde een woord allicht in ,,mas
een woord van gelijke klank.
Banjoemas, hierin heeft het mas niets te maken
met het voorkomen van stofgoud in de Serajoe
of een riviertje Kali Mas, zoals Veth in zijn
werk over Java (dl. III, bl. 405) nog aangeeft
op gezag van door zijn berichtgevers doorge
geven volks-etymologieën. De naam is hoogst
waarschijnlijk ontstaan uit ,,Banjoe mes" of
„Banjoe ames"d.i. water dat door het lange
stilstaan een onfris geurtje heeft gekregen.
Zo zijn er vele samenstellingen met banjoe
Ng., tojo Kr., tjai en tji (Soend.) en aing
(Mad.), die door een adjectief de meer of
minder goede hoedanigheid van het water
terplaatse aanduiden.
Tjiamis, betekent zoet water.
Banjoeasin, is ziltig water.
Banjoebiroe, is blauw water (bekende bad
plaats).
Banjoe koening, geelwater.
Banjoepait, bitter smakend water.
Banjoeoetip, levend water.
Sidohardjo, afkomstig vande oude naam
Sidokarewaarin het kare of (Ng)are laag
vlakte betekent.
Tangerang, is zeer waarschijnlijk een Europese
verbastering en dan mischien van Tenggaran,
Jav., hetgeen een ruime vlakte betekent. De
favaan maakt een duidelijk onderscheid tussen
goenoeng en kendeng, d.i. een keten met lange
horizontaal verlopende kam.
Goenoeng Brengbreng en Goenoeng Boerang-
rang betekent „in een rij staande bergen"
Tengger, Tatengger heet de bergvorm die wij
aanduiden door „plateau". Een klein, laag
plateau heet Genengeen dorpsnaam die in
de Kendeng's nogal eens voorkomt. Een kleine
bergrug „geger", waaraan vele dorps- en berg-
namen herinneren.
Voor heuvels vindt men de woorden Poen-
doeng, Poentoek en Goemoek in vele dorps
namen. Voor een bergpas Selo, d.i. ingesloten
(niet te verwarren met Sélo, het Kr. van
watoe, steen). Een schrale, hoger gelegen
vlakte heet ara-ara)', en is niet irrigeerbaar
en wordt daarom veelal tot veeweide gebruikt.
Daaraan danken (Ng)ara, (Ng)aran en andere
dorpen hun naam. Het woud, de wildernis heet
in het Jav. „alas"Sanskrit en Kromo wana
vandaar de talrijke namen met deze woorden
samengesteld. Een ruim dal tussen hoge bergen
heet bij de Javanen Kadoe, Kedoe. Dit ver
klaart de naamsoorsprong van het dorp en de
residentie van die naam en ook van andere
plaatsen. Een nauw hoogdal heet Ledok of
Ledoek. Verschillende namen van dorpen her
inneren ons aan dit. Lebak is de naam, welke
aanduidt dat een laagdal in een „ngare"
uitloopt.
Krawang, eigenlijk Krawan, d.i. moerasachtige
streek.
Blora, Balora is een oud-Javaans woord voor
moeras.
Brebes (in Tegal), betekent „doorzijpelen,
druppelsgewijze opwellen van water.
Djember, vuil; morsig, van nat vuil. De be
volking leidt echter liever de naam af van
„djembar", uitgestrekt, ruime, brede vlakte.
Het gewone woord voor breed is „ambo", dat
HUMOR UIT HET OUDE INDIË
DE AttERBESTE VERHALEN EN MOPPEN
UIT ZES JAARGANGEN VAN TONGTONG
„Je-lah-je-rot" is al een sukses nog
voordat het is verschenen. Honderden
abonnees lieten zich op de voorinteken
lijst zetten. De termijn is nu helaas ver
streken en dus geldt ook de goedkope
prijs van 2.25 niet meer. U kunt
natuurlijk nog wèl bestellen tegen de
normale prijs van 2.50. Haast U!
Hoe eerder U bestelt (èn betaalt), hoe
beter, U krijgt het boekje dan toege
stuurd, zodra het van de pers komt, dat
is omstreeks eind april. En nu nog even
lachen voordat U de bon invult:
ZELF EN ZELFS
Juffrouw: „Het is dus: ik zelf (zon
der s) houd niet van thee". Eddy,
slaapkop! Wat heb ik gezegd?"
Eddy: „U-U-U seh: als thee sonder
'es, ik lus niet..."
Zondagschooljuffrouw: „Simson dacht,
dat niemand sterker was dan hij. Maar
Jacoeb, zeg jij eens, wie was sterker?"
„Tarzan, juffrouw".
(Uit: „fe-Idh-je-rot")
KNIP UIT OF SCHRIJF OVER:
Beste Tjalie,
De voorintekentermijn is verstreken,
daarmee is dus ook de korting van 10%
vervallen, maar stuur mij zodra het van
de pers komt ex. van „Je-lah-je-
rot" tegen de normale prijs van 2.50.
Het bedrag ad. gaat per giro
postwissel naar je toe.
Naam:
Adres:
Woonplaats:
Handtekening:
eveneens als plaatsnaam en deel daarvan voor
komt.
Banger, de oude naam voor Probolinggo, dat
door de Madoerezen nog steeds Bhanger wordt
genoemd. Het betekent „stinkende modder".
C. H.
Voor de bronnen zie het stuk in T.T. tan 30
augustus 1962, VII Jrg, nr. 4.
12
