Pan Balang Tamak,
restaurant
wijnands v/h cedi
de Tijl Uilenspiegel van Bali
te DJOIOA CO
J. G. YSSEL DE SCHEPPER
H
g - m
Sjü as
G-m 1
s s '5
x
o
z
H
<4
Op een morgen lag meneer weer eens languit
op zijn baleh-baleh te roken, terwijl ieder
ijverig aan de arbeid was, hetzij in eigen tuin,
hetzij bij anderen. Hoe zijn vrouw voor de kost
moest zorgen, daarom bekommerde Pan zich'
niet. Zijn vrouw had er werkelijk verdriet van
en klaagde: „Pan, er is geen geld meer in huis,
geen duit. Zou je niet eens gaan werken, net
als andere mannen. Ik moet toch eten kopen.
Je doet maar net, of ik het van een boompje
schudden kan".
„Maar vrouw, waarom heb je me niet eerder
gewaarschuwd? Is het geld op? Ik zal even
nadenken, hoe ik aan geld moet komen.
Wacht even".
En Pan Balangtamak begon te piekeren. Dat
duurde nogal lang, zodat zijn vrouw haar
geduld verloor en vroeg: „Nu, hoor je me
niet? Wat doe je nu?"
„Vrouw, ik ben aan het geld verdienen. Ik
denk".
„Ach wat, jij met je gedenkWerk maar
liever, dat zou beter zijn. Met denken komt er
geen eten in huis".
Zeer kalm want hij maakte zich nooit boos
antwoordde hij: „Jawel, vrouw, denken is
minstens het halve werk. Met denken komt er
wel eten in huis. Geduld slechts, geduld
En hij bleef, achterover liggend, piekeren. Na
enige tijd stond hij op, liep met een schalks
lachje om zijn mond zijn tuin in, ving er vier
prachtige, spierwitte kuifeenden, deed ze in
een grote korf en stapte daarmede het erf af.
Zijn vrouw had hem echter in het oog gehou
den en schrok niet weinig, toen ze zag, wat
hij deed.
Vervolg van pag. 20)
1731, en overleed te Batavia 1-4-1765, begra
ven in Hollandse Kerk aldaar, als oudste doch
ter van de Gouverneur-Generaal Jacob Mossel
Adriana Appels. Het huwelijk werd te Bata
via op 24-3-1762 voltrokken, ter ere waarvan
van de hand van Johannes Fredericus Fort-
meyer een „Echtzangh" verscheen.
Men ziet, in de trits van huwelijken is ook
een stijging te bespeuren. G. G. Mossel die in
het algemeen tegen de corruptie en de over
dreven weelde dier dagen scherpe bepalingen
uitvaardigde, schijnt voor zijn eigen naaste
omgeving niet één, maar zelfs twee ogen
dichtgeknepen te hebben. Volgens zijn tijdge
noten toen was Hartingh de rijkste man in
Indië. De salarissen waren zeer laag, had hij
als opperkoopman fl. 80.per maand, maar,
ondanks het feit, dat hij nooit misbruik schijnt
gemaakt te hebben van zijn bevoegdheden,
toch een aardig duitje overgehouden te hebben.
In zijn funktie van Gouverneur van Java's
N.O. kust had hij, volgens zijn eigen verkla
ring, „Zonder negotie te doen, wat hij niet
passend vond voor een hoofdgebieder, evenmin
als het bezit van uitgestrekte plantagieën,
800.000 rijksdaalders verdiend, zonder met
zijn weten en voorkennis de Compagnie noch
iemand anders in het minste te hebben bena
deeld". Uit de boedelinventaris van hem en
zijn 3e vrouw (Notaris Zallé 9-4-1765, no.
17335) op 20-1-1762, blijkt dat hun vermogen
geschat werd op bijna iy2 miljoen rijksdaalders
waarin de vele landgoederen slechts getaxeerd
werden op 94.000 rijksdaalders. Juwelen wa
ren slechts 40,260 rijksdaalders, meubilair en
slaven 80.000 rijksdaalders. Elk der 4 kinderen
kreeg een extra-bewijs van 100.000 rijksdaal
ders.
Wat van dit enorme vermogen geworden is, zal
blijken uit het volgende artikel over de kinde
ren van Nicolaas en hun afstammelingen.
NAVORSER
„Wat ga je nu doen? Je gaat toch niet mijn
mooie djamboels verkopen, hoop ik? Dat wil
ik niet, hoor! Dat wil ik beslist niet".
„Vrouw maak je niet boos. Ik zal zorgen, dat
jij geld krijgt, zonder je djamboels te verko
pen. Ik kom met je mooie kuifeenden terug".
En daar ging hij op stap. Zijn eigen desa liep
hij door, want daar hoefde hij heus niet te
proberen, streken uit te halen. Iedereen was op
zijn hoede en kende hem als een bedrieger,
voor wie je altijd op je hoede moest zijn.
Daarom ging hij ook naar een andere desa,
waar men hem niet zo goed kende...
Toen hij daar aankwam, begon hij te schreeu
wen, zo hard hij kon: „Wie wil mooie kuiven
kopen! Mooie kuiven te koop! Eén rijksdaalder
maar! Eén rijksdaalder het stuk! Njen njak
noembas djamboel
(Nu betekent djamboel eigenlijk kuif, maar de
Balinezen noemen een djamboel een kuifeend).
Al gauw kwam er een vrouwtje uit een der
kamponghuizen om de eenden te zien. Het
waren werkelijk mooie djamboels, vond ze.
„Hoeveel kosten ze?"
„Zoals ik U zeg, één rijksdaalder per stuk".
„Vier voor acht gulden", bood het vrouwtje.
„Vooruit dan maar. Ga maar geld halen".
Flet vrouwtje deed de korf open om de djam
boels er uit te halen, maar Pan Balangtamak
hield lachend haar hand tegen.
„Neen vrouwtje, eerst geld en dan geef ik de
kuiven".
Toen haalde het vrouwtje acht gulden en gaf
ze aan Pan Balangtamak. Deze nam een mes,
sneed de vier kuiven van zijn mooie eenden
af en zei: „Alsjeblieft, vier djamboels".
„Wat moet dat betekenen? Ik heb toch je
eenden gekocht?"
„Eenden, hoe kom je er bij Heb ik over een
den gesproken? Ik heb toch duidelijk geroe
pen: mooie kuiven! Hier zijn ze".
Toen het verbaasde vrouwtje van woede niet
wist, wat ze zeggen moest, zei de sluwe be
drieger: „Niet hebben? Ook goed. Dan houd
ik ze. Goeie dag!" En met een sierlijke bui
ging ging hij weg, zo hard, dat hij in een ogen
blik uit de desa verdwenen was. Hij hoorde
niet eens dat de vrouw riep: „Houdt de dief!"
Veilig buiten de desa gekomen, rustte hij even
uit, keek naar zijn acht gulden en mompelde
voor zich zelf: „Dat is gauw verdiend
Toen ging hij naar een ander dorp en herhaal
de hetzelfde spelletje. Des avonds keerde hij
naar huis terug, met vrij veel geld.
„Vrouw, hier is het geld. Ik heb gewerkt. Nu
kunnen we weer een poosje leven. En hier zijn
je kuifeenden. De kuiven heb ik verkocht, maar
je eenden leven nog zoals je ziet".
„Ik vind het slecht, wat je doet", zei de vrouw
bedroefd. Ze begreep natuurlijk best, dat hij
_de mensen weer eens bedrogen had.
Maar Pan Balangtamak zei lachend: „Vrouw,
ik kan het niet helpen, dat de mensen zo dom
zijn".
„INDISCHE VOLKS-VERHALEN",
JOHAN VAN HULZEN
n
Vlamingstr. 5 - Den Haag - Tel. 11.66.77
Firmant Alg. Ass. bedrijf „Argo"
Assurantiën
Financieringen
Hypotheek-
verzekeringen
Kantoor en woonhuis Corn, de Witt-
laan 83, Den Haag, Tel. 557172
-f
a a
ti
-C
N
<A
«2
Q -o
tü
C/D
O O
"f o
(0 <J
*a H
Z 3 SS »ar
x> o Ch
2 f
Hollandse en Indische keuken
Hoogstraat 12 - Den Haag - Tel. 600712
Dir. M. W IJ N A NDS
v/h Grand Hotel, Makassar
er een P LCNDOft,
N.V. Splendor Gloeilampenfabrieken - Nijmegen
21
