m
Mina Hoffman-Krüseman
Op zeer hoge leeftijd stierf te Boulogne-sur-Seine mevrouw Mina Hoffman-
Krüseman. Haar naam noemen is een tijdperk der geschiedenis ontsluiten, waarin
Multatuli een hoofdrol speelde en waarin voor het eerst in Nederland en het v.m.
Ned. Indië de onafhankelijkheid der vrouw werd bepleit. Men heeft haar een
Indische George Sand genoemd.
De bladen hebben haar, toen het bericht van haar dood Holland bereikte, een in
memoriam gewijd, hoofdzakelijk releverend wat Jo van Ammers-Küller in haar
boekje „Een Pionierster" voornamelijk over haar optreden in Nederland geschre
ven heeft. Maar wij gedenken, wat Mina Krüseman betekend heeft voor de
evolutie der vrouw in de v.m. overzeesche gewesten.
Rectificatie
O'liCTl ti'
Geb. te Velp, 25 sept. 1839-Overl. te Boulogne sur Seine, 2 aug, 1922
Mina Krüseman trad op op een tijdstip, waarin
het met de geestelijke idealen van ons volk
maar matig gunstig gesteld was. Zij was in
ons v.m. Indië een pionierster, meer dan in
Holland op het gebied der emancipatie van de
vrouw; zij vocht voor recht en waarheid en
voor de eerlijkheid in de kunst. Zij was een
strijdster, zo fel en hartstochtelijk, als na haar
niet meer voorgekomen is in de gelederen der
vrouwen, die vochten voor de idealen, welke
zij het scherpst had gesteld en waarvan zij de
grote zin het eerst had doen begrijpen.
In Indië was zij, de wakkere generaalsochter,
de eerste, die de vrouw ophief boven velerlei,
dat in Europa reeds tot het verleden behoorde.
Nog had men in Indië ontzag en was men haar
erkentelijk voor het vele, dat zij er in het
belang van de vrouw heeft gedaan.
Hoe vaak heeft men ons in Soerabaja niet het
oude huis gewezen waar Mina Krüseman heeft
gewoond, op Toendjoengan, naast het complex
waar eertijds de firma Heimig was gevestigd!
Gewezen met een opmerking, die getuigde van
eerbied en waardering voor het werk van deze
vrouw. Ofschoon zij tal van jaren in Frankrijk
woonde, bleef zij de belangen van de Indische
vrouw behartigen, waarvan ,,Parid' dan ook
getuigenis aflegde, een boek dat zij eerst op
hoge leeftijd ^chreef.
Mina Krüseman had belangstelling voor alles,
meer in het bijzonder voor muziek, toneel,
schilder- en beeldhouwkunst, welke voorliefde
haar volgelingen in Indië, zoals een van haar
heeft verteld, schier geheel beving in haar
artistiek ingerichte woning, vol fraaie beelden,
met toen nog in Indië heel zeldzame schilder
stukken van grote meesters, omringd door
voortbrengselen van westerse en oosterse kunst
op allerlei gebied, fijne kostbare Brusselse
kanten en verder door alles wat het artistiek-
gevoelige oog bekoren kon.
Daar was een vleugel, een harmonium, daar
waren concerten in besloten kring.
En daar, in die zuivere omgeving van grote
liefde voor de kunst, werd het zaad in de ont
vankelijke meisjesharten gestrooid van toewij
ding voor de zaak der vrouw en het besef van
haar plaats en haar taak in de kleine en grote
maatschappij van huisgezin en staat. Zij be
woonde toen het latere filiaal van de N.I.
UBminimimimumiiiiiiiuiiiiiiiiiiiu
1 In de redactie van de regels voor „De j
Nederlandse Vlag" op blz. 4 van num-
mer 2 (30 juli 1963) van Tong-Tong j
zijn, afgezien van een miszetting, enige g
storende fouten geslopen, t.w.: j
1 a. Ie kolom, 11e regel van boven:
..vlaggestok is niet met vergulde
knop" moet zijn: „vlaggestok is met j
i ergulde knop"g
1 b. 2e kolom, 3e regel van boven: tus-
sen „vlag" en ontbreekt het i
1 woord „mag".
1 Met vriendelijke groeten, g
D. H. STEPHAN
illllllllllllllllllllllllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllNlllllllllllllllllllllllIlllllllllllMlii
gas-maatschappij te Soerabaja met aangrenzen
de gebouwen, destijds een zeer grote woning.
Hoeveel tegenstand zij in Indië gedurende de
eerste jaren van haar optreden ondervond, is
moeilijk in weinige regels aan te geven. Maar,
ondanks alles kwam met Mina Krüseman de
frisse wind van de tijdgeest ook in Indië, een
wind die nieuw leven gaf, maar waarvoor men
zich hoedde als voor de tocht. Spot en hoon
waren veelal haar deel. Aanstoot vond men in
alles, tot zelfs in haar artistieke vertrekken,
zo in strijd met de meestal stijlloze, smakeloze,
stijve meubilering van de vroegere Indische
woningen. En dan kwam er nog bij de onge
motiveerde ergernis, dat Mina Krüseman zelf
de teugels hield, in haar welbekende bendy
gezeten, en dat er ouders waren, die het goed
durfden vinden, dat hun dochtertjes op paar
den van Mina Krüseman reden, door Mina
zelf bij de toom geleid.
Dat alles vond men onvrouweijk, het ergerde
en... bekoorde ter zelfder tijd de Indische
wereld. Mina Krüseman, heeft een van haar
aanhangsters getuigd, kwam, als door de natuur
gezonden om buiten de kloostermuren te wer
ken, vrijlatend het intellect, brekend met alle
dogma en vooroordeel en gekant tegen alle
monopolie en exploitatie van de geest. In haar
tijd werden in Indië particuliere, vrijzinnige
scholen gesticht, waaronder de particuliere
school Genteng, voorheen de Huygensschool
en de scholen te Weltevreden, die rijpe vruch
ten van volhardend streven zijn. Van Mina
Krüseman verscheen „Mijn Leven", drie dikke
delen, waarin men alles lezen kan over haar
verhouding tot Multatuli, over haar optreden
als zangeres, in Europa en Amerika, over haar
toneelspeelstersloopbaan in Holland en over
haar scherpe actie tegen de Nederlandse kunst
kritiek in die dagen. Hier zij er nog aan her
innerd, dat Mina Krüseman gerekend mag
worden tot de beste Oost-Indische novellisten
en romanschrijvers uit het laatste gedeelte der
19e eeuw. Zij heeft als romancière en als
propagandiste altijd dapper en met hartstocht
gestreden tegen leugen en conventie.
Men was haar vriend of haar vijand, maar
onverschillig tegenover haar sterke persoonlijk
heid kon niemand blijven.
Ver van Indië vond zij de eeuwige rust na een
veelbewogen leven van zorgen en strijd. Van
strijd vooral. Zij heeft heel wat stof en rommel
weggehaald uit het duf geworden Indisch en
Hollandse binnenhuis. Er is heel veel in het
maatschappelijke leven van de vrouw, en van
de vrouw niet alleen, hier in onze voormalige
overzeese gewesten, dat de voltooiing heten
mag van het werk, door haar begonnen en inge
luid. Zowel in Indië en Nederland was zij de
baanbreekster voor de vrouw-en, die naar een
beter leven de weg wilden vinden.
Maar wat zij in het belang van het openbare
leven in het v.m. Indië heeft gedaan, dient,
dunkt ons, ook te worden gememoreerd, van
daar dit artikel in Tong-Tong. Zij was een
vrouw, het devies van Tong-Tong waardig:
Trouw Branie -OndernemendJ. C. H.
"".if*
<jLc-t3 ci' cc-vovt-e-j va.-eiit
S'oia.cjc/ 'Sïfi.lïitl ttiiria/
Ct-cc^atllct a- feu ittc-Uvc/
e^CVu 1 ituw .gctvnT cv l ütcvayc/
ÏÏccaf .ei fel tintel*
fttinceti Ci
Cjcvbcav gcutvtó
©CJiC/tl
Cafe fyafis
cjbee-ftfena"
31 Cltccjtis lm 1Q23.
31 au guit us zal voor
ons, de oudere gene
ratie, altijd wel een
onvergetelijke dag
blijven.
We plaatsen hierbij
een afdruk van een
menu dat we van de
heer L. C. Heyting
mochten lenen. Dit
menu werd door een
jonge Baliër getekend,
waarvan de naam he
laas niet meer bekend
is.
Het menu werd opge
maakt door de heer
Heyting en zijn vriend
G. de Lang, oud-of
ficier en politie-in-
specteur in 1923 om
het 40-jarig jubileum
van Koningin Wilhel-
mina op waardige
wijze te vieren.
Er staan vele hand
tekeningen achter het
origineel, en wellicht
herinnert iemand van
hen zich nog dit
grootse feest.