DE TUGER
IN HET
VOLKSGELOOF
Verboden geneeskunst in het oerwoud
„Win with Ike" stond op de rok, die de oneindig dikke, oude vrouw droeg. Win
with Ike, en de glimlachende kop van Eisenhower wiebelde, schudde en beefde
met alle deiningen van het logge lichaam mee, toen de vrouw bevangen werd door
de opgeroepen „geest". Haar kunstig geknoopte hoofddoek de anjiesa
schoof eerst van links naar rechts, viel dan naar beneden waar een assistent van de
toverdokter de doek opraapte, om hem met een vliegensvlugge beweging als een
soort voorschootje om de reusachtige heupen van de dansende vrouw te wikkelen.
Zij stopte er geen ogenblik voor, maar de man had er zo'n handigheid in, dat het
ingewikkelde werkje (in alle betekenissen van het woord) in een ogenblik achter
de rug was.
f
Met trommels en kruiden tegen de geesten
De zwarte voeten stampten de maat mee, die
de trommels sloegen, haar handen trachtten
het vluggere rythme van de rammelende „sik-
sikkies" uit de lucht te rijpen. Onder de wie
belende, glimlachende kop van Amerika's
president was het lichaam een en al beweging.
Alleen het hoofd bewoog niet mee.
Met halfgesloten ogen staarde de vrouw naar
de gebiedend uitgestoken hand van de, in het
halfduister der vaag verlichte hut wel reus
achtig schijnende man.
Haar hoofd bleef steeds door onzichtbare
touwtjes gebonden op dezelfde hoogte, vreemd
en sinister-rustig in een wereld van onrust
en bewogenheid.
De trommelaars die achter de bruine, zweet-
glinsterende rug van de half naakte man hun
afwisselende maat uit de verschillende trom
mels, houten bank en uitgeholde kalebassen
haalden, voerden nu samen met het koor het
tempo op. Steeds vlugger, vlugger, heviger.
Door het zingen heen beet het hijgen van de
dansende vrouw. In het razende rythme scheen
de hut mee te neigen, dansten de schaduwen
mee aan de muur, wiegelden de mannen en
vrouwen mee, die langs de drie wanden dicht
op elkaar zaten, wiebelde zelfs de baby mee,
die slapend tegen de heupen van haar vader
rustte.
Toen...
Toen liet de „dokter" zijn arm zakken. Toen
vervaagden een na een de roffels van trom en
rammelaar.
Toen zwegen de zangeressen en scheen het
licht helderder te branden.
Toen waggelde de vrouw, blaffend als een
hond, naar buiten, in de nacht van Suriname,
waar een gelig-rode maan met een vaal en
naargeestig licht de palmbomen tegen de
achteigrond van het oerwoud tekende.
„Ik weet niet of zij genezen is", zegt een paar
minuten later de dokter tegen ons, die op
zijn veldbed zittend in een miniem kleine hut
een siokje warme limonade drinkt. „Misschien
is zij nu al goed, misschien moet ze nog een
paar keer behandeld worden. Dat weet je
nooit meteen". En hij voegt er aan toe: „Ik
heb een tijd geleden een vrouw hier gehad, die
krom liep van de pijn. Ze had al een paar
maanden in een ziekenhuis gelegen, was van
dokter naar dokter gelopen en vond geen baat.
Ten einde raad is zij toen naar hier gekomen.
Mijnheer, de vrouw loopt weer recht, en heeft
plezier in het leven".
„Maar hij heeft geen papiertje met een zegel,
mijnheer", zegt een stem, en daarom deugt het
niet". De stem behoort bij een glimmend
hoofd, dat door de nauwe deur gestoken is.
En dit hoofd weer behoort op het lichaam
van de zwager van de „Dokter", die hier
ergens in Suriname een soort openluchtzieken
huis er op na houdt en „onbevoegd de ge
neeskunst beoefent", zoals dat in officiële
termen heet.
Pas na veel moeite laat men de blanke bezoe
kers toe, en de laatste schakel, een oude onder
wijzer uit Paramaribo, die zijn volk kent en
hun zeden lief heeft, moest heel wat bewijzen
voor hun goede trouw overleggen. Vooral
wordt het moeilijk als men foto's wil nemen,
omdat er eens een paar bakra's (blanken)
waren geweest, die caricaturen hadden gete
kend, die helemaal niet in de smaak waren
gevallen.
Zo'n „toverdokter" neemt zich zelf immers
volkomen au serieux; zijn volgelingen geloven
in hem en zijn wonderbare kracht. De blanken
spotten er slechts mee. En de autoriteiten
hebben alles verboden wat op Je „officiële"
uitoefening van de „wintie". de oude bezwe-
ringsdans lijkt.
Daarom moet een ieder beloven geen namen
te noemen en als er gefotografeerd wordt
de gezichten zodanig te camoufleren, dat
men hen niet achterhalen kan, die hier gene
zing zoeken.
Als afsluiting van onze artikelenreeks
over Suriname, namen we bijgaand f
verhaal over uit ELSEVIERS WEEK- J
BLAD van 16-12-1953. 4
X REDACTIE 4
X T
Eerst dan mogen de blanke bezoekers een
plaatsje zoeken in de centrale hut tussen de
vrouwen, meisjes en mannen, die gekomen
zijn -meestal uit de stad, en dan lopende:
om genezing te zoeken, of gewoon een wintie
mee te maken.
Padron (de lange smalle trommel), apintie,
kwawabanjie, dreunen, roffelen, kwekken door.
Eentonig zeuren de liederen verder. Onaange
daan schuift de „dokter"- huppelend op een
been springend, langzaam om zijn as draaiend,
vooruit en achteruit, zijn ogen steeds gericht
op de trommelaars. Links van de dansvloer
staan op een tafel een paar flessen met sterke
drank en een halve kalebas met „pimbadotti"
(witte verf).
De „obiaman" (er is een duidelijk verschil
tussen „dresiman", de dokter, „wintieman",
leider der geestendansen, „obiaman", soort
tovenaar) draagt de rituele witte banden om
borst en bovenarmen; rinkelend slaan medail
les onder het dansen tegen zijn glinsterend
bruine heupen waaromheen een fel gekleurde
doek ligt. Om het hoofd loopt eveneens een
band, waarvan gekleurde linten hangen, en in
zijn handen draagt hij een soort rammelaar en
een voorwerp, dat op een in een doek gehulde
paardenstaart lijkt. Met deze „staart" wijst hij
naar de personen die hem moeten volgen.
De meisjes en vrouwen zelden wordt er een
man aangewezen komen dan op de dans
vloer, draaien mee, stampen mee, totdat de
een of andere geest in haar vaart.
Er zijn tal van geesten in de wereld van het
Surinaamse bos, en zij kunnen in het mense
lijk lichaam zoveel verwarring stichten, dat
een jongen als een haan kraait en loopt, of
een meisje als een slang over de grond schui
felt.
Zij kunnen nog veel meer, en wij zien iets
van hun kracht, als de „obiaman", en later
een van zijn klanten, opeens een bundel takken
van een der met doornen bezaaide „awarra-
plant" pakt en er zijn lichaam mee omstrenge
lend verder danst.
Toen wij na de dans hun lichamen bekeken,
was er nergens ook maar een druppel bloed
of een schrammetje te ontdekken...
De geesten kunnen uiteraard ook iemand
in zijn verderf storten of genezen.
Onze obiaman bediende zich slechts van zijn
kracht om de patiënten die vertrouwen in
hem stellen te helpen. „Ik gebruik kruiden en
water, niets anders dan kruiden en water, en
ik genees de mensen er mee. Vaak moet ik
eerst hun geest genezen, want vele ziekten
komen uit de geest", zei hij.
„Maar hij heeft geen papieren, geen stempels,
geen examens!" Hij zei het een beetje scham
per en voegde er aan toe: „Praat U er maar
niet verder over. Ook niet in de stad".
Daarna werden de bezoekers naar de keuken
meegenomen, waar ze net als alle andere
klanten en gasten een bord eten kregen, want
zo'n avond is precies ingedeeld, met etens-
pauzen en al. Dat mag dan ook wel, want de
trommels die omstreeks acht uur in de avond
beginnen, zwijgen niet voor vier of vijf uur
in de ochtend.
En daarna was er voor de bezoekers uit de
stad weer het modderpad, vallen en opstaan,
en de lange rit terug naar de stad.
Voorop schommelde in het maanlicht onver
moeid de dikke vrouw met haar Eisenhower-
rok: een roodachtig baken in de ochtendsche
mering.
J C HA7,EWTNKEL
Op de grens van Magie en
realiteit in de rimboe
Een boek, dat zó absoluut origineel en
zó boeiend is, dat het een best-seller
worden móet: geen bundel authentieke
jachtverhalen, geen wetenschappelijke
studie, geen wonderlijke Oosterse
sprookjes, maar alle drie tesamen, in
een levendige studie van mens-tijger en
man-eater".
LUXE-POCKET van 255 pagina's met
19 illustraties, uitgegeven door „The J
American Tong-Tong, Publishers",
Whittier (Cal.), verkrijgbaar bij
TONG-TONG, Prins Mauritslaan 36,
door storting van f 4.25
op giro 6685. f
6
