De eerlijke spionnetjes
In Amerika bestaat een enorm populair TV-programma en dat heet Candid
Camera. Ook in Engeland heeft het voet aan de grond gekregen, maar niet al te
vast. In Nederland zal het wel nooit enige vorm van bestaan kunnen krijgen.
Bij de Candid Camera worden door verdekt opgestelde camera's argeloze burgers
in een val gelokt en ontstaan weergaloos komische situaties, waar het slachtoffer
echter, als men hem uit de droom helpt, het hartelijkst zelf om lacht en op verzoek
toestemming geeft om de opname voor het hele Amerikaanse publiek te vertonen.
Dit TV-halfuurtje is de „doll" van heel Amerika.
Enkele voorbeelden: in een restaurant plaatst
men een kapstok, waarvan één haakje door
middel van een mechaniekje naar beneden
geklapt kan worden, zodra op een verborgen
knop gedrukt wordt die elders in de zaal is
aangebracht. Hang wat aan die haak, druk op
de knop, en „joep" valt de jas. Aan de andere
knoppen worden jassen gehangen, zodat alleen
die ene knop vrij is.
Dan begint het „drama": meneer komt bin
nen, hangt z'n jas aan de knop en gaat aan
een tafeltje zitten. Als hij juist tevreden rond
kijkt, ziet hij z'n jas opeens vallen. Gauw
hangt hij de jas weer op nu secuurder
en gaat weer zitten. Wéér valt de jas! Hij
hangt 'm weer op, nu een beetje geïrriteerd
of nieuwsgierig. Hij blijft nu een minuut
waakzaam naar de knop kijken vóór hij gaat
zitten en alweer valt juist dan de jas. Enz.
enz. enz.
De meest verschillende reacties bij allerlei men
sen worden dan netjes (en ongemerkt) ver
filmd. Mijnheer A krijgt er genoeg van en
gooit z'n jas op een stoel. Een ander wil op
die stoel gaan zitten en hangt dus de jas aan
de vrije knop op, en als de knop dan na een
keertje wéér flop zegt, lacht meneer A zich
ook een hoedje. Mijnheer B roept een vriend
te hulp en met z'n beiden bekijken en betasten
ze de knop van alle kanten, enorm geïnteres
seerd, enz. enz. In heel Amerika lacht men
zich slap.
Ander voorbeeld: op een „vacant lot" tussen
wolkenkrabbers wordt aan de straat een deur
gezet, compleet met bel en naambord, en
verder niets. Dan geeft men een bezorgings
kantoor opdracht om een pakket aan dat adres
te laten brengen door een bode. De camera's
komen in werking. Daar komt de bode; loopt
natuurlijk de deur voor het open veld voorbij,
komt later, het nummer controlerend, terug,
gaat voor de deur staan en belt. Tweemaal,
driemaal, wordt niet opengedaan. Kijkt om
de deur heen, loopt er om heen, haalt de
schouders op, legt het pakket achter de deur
neer en gaat weg. Het is bezorgd. Punt. Andere
variatie: ergens midden op dat stuk grond
gaat een meneer zitten aan een tafeltje met
z'n winterjas aan en een paraplu op. Een bode
belt, probeert na vergeefs bellen of de deur
open kan. Dat doet zij. Hij ziet in de verte de
meneer zitten, wandelt over een kronkellaan
tegels er naar toe, geeft het pakket af en
wandelt netjes zigzaggend het hele eind naar
de deur terug, gaat er netjes doorheen, doet de
deur netjes weer dicht en gaat heen. Dit num
mertje is gewoon adembenemend surrealistisch.
Honderden van de raarste verzinsels. Waarvoor
men soms dure filmsterren huurt. In één ervan
zit Buster Keaton aan een milkbar en doet de
waanzinnigste dingen, spettert met z'n ijs,
klopt de spatten af en scheurt daarbij een hele
mouw af, stopt 'm in z'n hoed, enz. enz. De
man naast hem kijkt 'm alleen af en toe eens
een beetje bevreemd aan, maar lepelt rustig
z'n ijsje op: gekken genoeg op de wereld
immers?
Sommige opnamen zijn gewoon verbluffend
om de resultaten. Een meneer wandelt in
compleet harnas met gesloten vizier op straat,
neemt taxies, vraagt naar de weg of om de
tijd, men helpt hem en keurt hem verder geen
blik waardig. Een andere meneer gaat naar een
supermarket en loopt overal tussen de toon-
tafels rond, maar haalt daar niets van af, maar
pikt wat hij hebben wil uit de wagentjes van
andere dames en heren. Sommige dames pikken
hun keuze terug, andere halen de schouders
op en halen zelf weer wat, andere staan een
hele tijd perplex en zetten dan de meneer
achterna om hun koop terug te nemen. Soms
komt er een wilde achtervolging. Je lacht je
wat je noemt kripoet.
Vaak wordt daarna vooral als de gemoe
deren hoog oplopen de zaak opgehelderd
en het hele stel staat te bulderen van het
lachen. Soms is de cameraman „zuur". Eens b.v.
laten ze twee heren in schamele kleren met
boefachtig gegrimeerd gezicht over straat
lopen, met handboeien aan elkaar vast. Voor
bijgangers worden aangeschoten en beleefd
gevraagd naar de weg naar de dichtstbijzijnde
hardware store, waar ze met een vijl zich los
kunnen maken. De heren worden beleefd ge
holpen. Net zo lang tot er opeens een politie
wagen bij het trottir stopt en een cop uitstapt
met getrokken revolver: „You guys get in
here quick or..." „Maar meneer..." „Moet ik
tot drie tellen? Er in!" Revolver kijkt gevaar
lijk nijdig. „We zijn van Candid Camera!"
„Je kan me zoveel vertellen, ER IN!" „Maar
heus, de camera zit achter die schutting!"
Politieman wacht toch nog even tot de camera
man te voorschijn komt, maar die vindt nou de
mop van zijn leven en komt NIET tevoorschijn,
dus worden de acteurs met porren en stoten in
de politiewagen gewerkt en af met de geit.
Amerika lacht zich wild.
Een brievenbus begint opeens tegen voorbij
gangers te praten. Er zit een microfoon in en
een speaker, verbonden met het huis ervoor,
waar een meneer praat en luistert. Een voorbij
ganger raakt in gesprek en is zeer in z'n schik.
Aan de overkant ziet hij een meneer lopen:
„Hey!" roept hij, „come over here: a talking
letterbox!" De meneer komt toch wel nieuws
gierig (hoewel hij het zijne ervan denkt) over.
„Nou", zegt de man op straat, „zeg nou ook
eens wat tegen deze meneer". Brievenbus
zwijgt. Op alle vragen en aanmoedigingen:
geen kik. De eerste man is beteuterd. De
tweede man tikt genadig op zijn voorhoofd
en wandelt weg. Amerika brult.
Op de vreemdste terreinen beweegt men zich.
In een restaurant spreekt men af dat de kelners
niet reageren als ze aangeroepen worden. Kij
ken hoe lang de mensen dat volhouden. Het
is ongelooflijk hoe lang veel mensen kunnen
wachten zonder boos te worden. De langste
hield het een uur vol en wandelende toen
toch nog niet kwaad weg. U zegt misschien:
het mocht wat: op de laatste Pasar Malam
heb ik drie uur gewacht op gado-gado zonder
boos te worden! Daarom vind ik U zo sym
pathiek! De dierbaarste Candid Camerafilmp
jes worden van kinderen gemaakt. Opnamen
van kinderen die met een stethoscoop voor het
eerst hun hartslag horen en commentariëren,
die antwoorden moeten geven op vragen als
„Waarom zijn er toch mensen op de wereld?"
Vaak adembenemend zijn deze werkelijkheids
opnamen.
Je leert eruit hoe trouwhartig, geduldig, ver
draagzaam de doorsnee Amerikaan is. En om
dat je zoiets in nevenvormen zelf vaak mee
maakt, weet je ook dat die Candid Camera
een reëele doorsnee is. En natuurlijk zijn er
ook harde kanten, maar het zijn betoel-betoel
kantjes sadja. Ik hoorde in Nederland wel
eens zeggen: „Amerika is keihard. Ze laten
je gewoon sterven op straat". Dat is een
pertinente leugen. Ik heb inderdaad wel eens
een dronken kerel z'n roes zien uitslapen op
straat natuurlijk ook niet aan de Fifth
Avenue of op Times Square, maar somewhere
in de Bowery of achter de 9de Avenue. „Laat
'm slapen". Men loopt er om heen en kijkt er
verder niet naar om en roddelt er niet over.
Langs de freeways waar iedereen 100 kilometer
rijdt en geen langzaam verkeer, geen fietsers
zijn, ligt wel eens iemand die er ongezien af
gereden is. Eenmaal lag een vrouw 34 uur op
een bruggenhoofd zonder opgemerkt te worden,
eenmaal een vrouw in een ravijn een week
lang. Maar niemand kón dat zien. Daar zijn
geen fietsers en wandelaars.
Er is bij mijn weten geen land dat zó regelmatig
zó goedgeefs grote geldsommen schenkt of
credieten verstrekt aan volken in nood, zoveel
burgers telt die -rijk geworden beurzen
beschikbaar stellen voor studenten, zoveel mil
joenen beschikbaar stelt voor medisch weten
schappelijk onderzoek, wetenschap en cultuur.
Laat dan alles wat ook zwart is aan Amerika
bestaan, het goede is er onafwijsbaar en is
naar mijn overtuiging sterk dominant.
Sommige ongewilde tests maken dat soms
ineens zonneklaar. Zoals eerder gezegd ver
toont de Engelse TV ook de Amerikaanse
Candid Camera en maakt zelf opnamen in
Engeland over hetzelfde onderwerp. De ver
schillen in reactie zijn dan soms verbijsterend.
In Amerika werd eens deze scene in elkaar
gezet. Op straat loopt iemand gejaagd naar
een voorbijganger toe en zegt: „De smerissen
zitten me op de hielen. Verberg me of in elk
geval, verraad me niet!" en duikt in een trap
gat aan het trottoir. Een paar seconden later
schiet dan inderdaad een „detective" op die
voorbijganger af en vraagt: „Ik zit iemand
achterna, die er zus en zo uit ziet. Hebt U
hem gezien?" Bij dat trapgat speelt zich dan
een verbazingwekkende „strijd" af: van de
voorbijganger die hardnekkig ontkent iets ge
zien te hebben en nadrukkelijk naar een andere
kant wijst, waar iemand heen gegaan kan zijn
(want deze kant op is niemand gegaan) en
de achtervolger, die nadrukkelijk de ondervra
ging doorzet. Een HBS-er raakte daarbij in
grote moeilijkheden, want „het achtervolgde
wild" maakte gerucht in het trapgat en wekte
daardoor de nieuwsgierigheid op van de achter
volger die met listen en lagen van het trapgat
weggehouden moest worden. Een oud heertje
met een pijpje stelde zich krijgshaftig voor het
trapgat op en had alleen maar snijdende ant
woorden en afwijzingen ter bescherming van
de wildvreemde achtervolgde (die dus best een
moordenaar kou zijn).
Wie dit in Europa ziet zegt: „Zie je wel: dat
is dus toch dat gangster-Amerika: dief en
diefjesmaat, hoor!" Dezelfde perkara werd in
scene gezet in Engeland. Ook daar rent een
achtervolgd man naar een voorbijganger toe.
„Verraad me niet!" en kruipt achter een schut
ting. Waarop de detective opkomt en vraagt
naar de vluchteling. Waarop de voorbijganger
met de mond luidop ontkent en fluisterend of
met vingerwijzingen de aandacht vestigt op de
schutting en als de detective het „niet
begrijpt" herhaaldelijk en met grote nadruk
naar de schuilplaats wijst...
Deze hypocrise is rechtuit stuitend en werd
dus door Engelse TV-toeschouwers uitgeflo
ten), maar bestaat dus veel uitgebreider dan
men wel denkt. Uiteraard was de hele grap
voor ingewijden uitermate lachlustopwekkend,
maar geeft toch te denken en te begrijpen.
(Lees verder pag. 19)
3
