Triest gesprek op 7000 voet
DOORGEDRAAID
:m
RADEN DJOEANDA
KARTAWIDJAJA
Op één van mijn jongste reizen kwam ik in een vliegtuig dat 7000 voet boven de
aarde naar het westen joeg door een toeval naast één der directeuren van een
wereldbekende internationale luchtvaartmaatschappij te zitten. Pas op het eind
van de reis maakten we kennis door onze kaartjes uit te wisselen (en sindsdien
hebben we wél gecorrespondeerd) maar tijdens die reis waren we gewoon meneer
X en meneer Y, die allebei ,,wel wat van Azië gezien hadden
Ik weet niet meer hoe het gesprek startte en
hoe we op het oosten kwamen, maar U be
grijpt: het ijs was meteen gebroken na het
noemen van een paar sleutelwoorden als
Singapore, Soerabaja, nasi goreng en rijsttafel.
Op een gegeven moment kwam het gesprek
ook op het belangrijkste probleem van Azië
(basisprobleem vóór alle andere problemen)
de snel toenemende overbevolking en de door
verschillende regeringen met weinig succes
ondernomen pogingen tot geboortebeperking.
We benaderden het probleem van diverse
kanten, ook de religieuze, de berustende aard
van het volk, de onvoldoende verbindingen en
onvoldoende voorlichting in zulke enorme ge
bieden, en tenslotte ook de maatschappelijke,
waarbij ik zei: „Europeanen kunnen zich er
geen voorstelling van maken hoe verschrikkelijk
arm en uitzichtloos miljoenen en miljoenen
mensen leven in Azië. Wij zijn al zó gewend
geraakt aan sociale zorg, steun, onmetelijk veel
bronnen van vermaak en afleiding. Die bestaan
voor deze mensen niet. Het enige geluk dat
voor hen nog bestaat is het elkaar hebben.
Ruw gezegd: sex is de enige escape. Wat
zeuren regeringen met pilletjes eten. Ze willen
eten. En als er niets te eten is en verder hele
maal niets anders, hebben ze alleen elkaar nog.
Het is geen oplossing. Integendeel. Maar het
is een werkelijkheid".
Mijnheer X. zweeg een hele tijd. En toen
zei hij tot mijn grote verbazing het volgende
(hij sprak in zichzelf gekeerd en beradend):
„Net als wij. Wij Europeanen. Wij leven
arm en uitzichtloos in een gemechaniseerde
wereld. Alles is gemechaniseerd: ons werk,
onze huisvesting, onze sociale zorg (er wordt
automatisch voor ons gezorgd. No free enter
prise, no free risks anymore), ja zelfs ons
plezier is gemechaniseerd. Onze wereld is van
asfalt, beton, staal en geraas. We hebben alleen
elkaar nog. Alleen: we hebben de trick ge
leerd „to cut the kids", we hebben sex geculti
veerd als plezier zonder risk „and it is empty
like hell. And low beyond words".
Ik zei niets meer. Wat was dat voor een rare
Europeaan? En hoeveel bestaan er van dit
soort? En hoe kon dit plotseling zo trieste
verhaal ontstaan, nota bene in een symbool
van uiterste progressie en power? Omdat we
op 7000 voet waren misschien? En even hoog
en eenzaam als de yogi's uit het oude Indië?
We waren er gauw overheen. Het vliegtuig
naderde zijn bestemming. We raakten allebei
weer vervuld van werk, werk, werk. Alleen:
ik ben het gesprek niet vergeten. Hij ook niet?
T. R.
Nederlandse groenten, augurken, komkommers,
bonen en wellicht straks nog andere, worden
doorgedraaid; ze brengen, hoewel van prima
kwaliteit, hun prijs niet meer op en komen
dus niet meer aan de markt.
Het blijkt economisch noodzakelijk te zijn.
We hebben te veel van het goede! Voor de
leek is dit proces moeilijk te verwerken.
Nederlandse mensen, veelal van prima kwali
teit, de spijtoptanten, die -van groot nut zou
den kunnen zijn voor het te krap van arbeids
krachten voorziene economisch leven, komen
niet (meer) aan de markt; ook zij worden
doorgedraaid. Wel trekt men Spanjaarden,
Italianen en andere vreemdelingen aan. Ter
gelegenheid van de nieuwe Regeringsformatie
hoorden we wèl jammerklachten over het
doordraaien van groenten, waarover men zich
zorgen maakt, doch over onze eigen mensen,
we onderstrepen nogmaals „de dupen van een
voor hen noodlottig regeringsbeleid"
hoort men geen woord. Geen woord over hen
in het uiteengezette Regeringsprogramma, hoe
wel de onderwerpen Sociale Zaken en Maat
schappelijke zorg behandeld werden en ook
niet te vergeten -HULP AAN ONDER
ONTWIKKELDE GEBIEDEN.
We hebben Goddank weer een Regering,
die zich baseert op Christelijke beginselen,
zoals de Minister President in zijn exposé
verklaarde.
Christelijke beginselen spelen bij het door
draaien van groenten geen rol. ,.A la bonne
he ure'." Doch bij het behartigen van de
belangen onzer beklagenswaardige landgeno
ten?
Zo gaat het bij ons volk, dat teveel van het
goede heeft (materieel), doch te weinig ge
voel voor mensen, die politiek in de steek
worden gelaten. We zoeken hier tevergeefs
naar het resultaat van de CHRISTELIJKE
BEGINSELEN. L. A. L. Kortman
AvY:,
foto Haagse Courant
Groenten en mensen in één adem! Hoe raak
slaat Kortman hier de spijker op de kop van
het hedendaagse materialisme, waar zoveel
menselijkheid in ten onder gaat! Ook t.a.v.
veel andere fouten en teleurstellingen in deze
maatschappij: kortizichtigheid is er de oorzaak
van. Te veel verdiept zijn in zichzelf en te
weinig reële belangstelling hebben voor andere
volken en toestanden. Er is door de groente-
handel gedurende de laatste barre winter een
formidabele stuiver verdiend aan exporten
naar vele Europese landen. En toen dachten
we: dat doen we nog eens dunnetjes over, niet
voldoende vooruit kijkend naar de verande
ringen op de markt, die in het kader van de
EEG aan het opkomen waren.
T.a.v. spijtoptanten, emigranten en arbeids
markt is ook veel te weinig vooruit gekeken
en gehandeld op impuls van het moment (vaak
onder druk van partijpolitiek).
Bewust zijn van Christelijke beginselen, dat
hoeft maar kennis te zijn van twee bijbellessen:
de zeven vette en magere koeien; de zeven
wijze en dwaze maagden. En dan een heel
oude stelregel van goede bestuurders: „Gou-
verner, c'est prévoir".
Nu hobbelen we heel aardig van de ene blun
der naar de andere en gelukkig (of ongeluk
kig?) ook van de ene „bof" naar de andere.
Zo schijnen alle verwachtingen t.a.v. Indone
sië en Azië momenteel alleen speculatief te
zijn, al wil ik een uitzondering maken voor
bedrijfsgroepen, die blijkbaar wél wakker zijn,
zoals de Verenigde Machine Fabrieken, die
Indonesië een crediet verstrekken van maar
eventjes 100 miljoen gulden. Zulk een zelf
bewuste, krachtige uitspraak (plus daad!) heb
ik nog nergens anders aangetroffen (in rege
ringskringen, in hoofdartikelen van prominente
bladen, enz.). Overal alleen ontwijkende com
mentaren en een houding van „eerst de sente
over de brug (de schadevergoedingen
Toen het plotseling overlijden van premier
Djoeanda bekend werd, hebben wij onmiddel
lijk een telegram gezonden aan de Indonesi
sche zaakgelastigde te Den Haag van de vol
gende inhoud:
„Betuigen onze welgemeende deelneming met
het overlijden van premier Djoeanda", waarop
wij, eveneens telegrafisch, ten antwoord kre
gen:
„Onze oprechte dank voor uw deelneming bij
overlijden eerste minister Djoeanda stop Moh-
sharif".
Premier Djoeanda is slechts 52 jaar oud ge
worden. Een hartaanval maakte een einde aan
zijn leven, een noodlot dat velen treft, die
zich met hart en ziel aan een moeilijke taak
wijden en hun lichaam onvoldoende rust gun
nen. De gevreesde managers-ziekte.
En zijn taak zal geen gemakkelijke zijn ge
weest, in het bijzonder gedurende de laatste
jaren van zijn leven, toen hij sedert 1959 niet
slechts de portefeuille van financiën beheerde,
maar tevens eerste minister van Indonesië
was, terwijl hij, bij afwezigheid van President
Soekarno, bovendien herhaaldelijk het presi
dentschap moest waarnemen.
Vele van onze lezers, die in het na-oorlogse
Indonesië hebben gewerkt, zullen zich Djoe
anda herinneren uit de dagen toen hij nog
het Kementerian Perhoeboengan beheerde. Hij
was een volkomen integere figuur, wars van
alle extremistische opvattingen en hoewel
partijloos een vurig nationalist. Geheel
onverwacht heeft de dood toegeslagen; op een
feest in Hotel Indonesia, terwijl hij danste
met zijn echtgenote, werd hij plotseling onwel
en overleed vrijwel onmiddellijk.
Een zware slag voor Indonesië. Men kan
slechts het hoofd buigen en berusten.
Wa Allahoe alamoe. G.
waarop straks een ellenang gepingel komt!)
en dan zulle we wel verder kijke". Ik wil
graag aannemen dat men de schadebetalingen
stelt als „conditio sine qua non", maar men
sen die verder kijken, durven NU al te bepa
len: en daarna presenteren we dit project. Ook
t.a.v. Indonesië kunnen we ons alleen maar
afvragen: „Wat wordt het straks? Boffen of
doordraaien?" T. R.
