Y. Pz?
Anthony H. G. Fokker
-
Geb. te Blitar op 6 april 1 890 Overl. te New York op 23 december 1 939
Anthony Fokker is de grootste vliegtuigbouwer geweest die Nederland gekend
heeft. Geboren in Blitar nabij Kediri op Java als zoon van een koffieplanter op
6 april 1890, kwam hij reeds op jeugdige leeftijd naar Holland waar zijn ouders
zich vestigden te Haarlem. Op school was hij een slechte leerling, die meer
aandacht had voor zeilen en knutselen dan voor zijn huiswerk. Zijn eerste uitvin
ding was een autoband die niet lek kon worden. Financieel was het een strop,
maar een auto haalde met zo'n band een snelheid van 80 km per uur.
Toen de jeugdige Fokker naar Brussel ging
om een autotentoonstelling te bezoeken, zag
hij daar ook het vliegtuig van Latham. Zijn
eerste contact met de luchtvaartAl zeer spoe
dig trok deze luchtvaart hem met onweerstaan
bare kracht aan. Fokker wilde een reuzen-
vlieger bouwen, daarin kruipen en het ding
op de gewone manier met de hulp van zijn
vrienden oplaten. Dan zou het touw worden
losgemaakt en als glij vliegtuig zou het ding
dan omlaag komen. Omdat Tony in dienst
moest, verhinderde het toeval dat hij er zijn
nek mee brak. Nadat zijn diensttijd was afge
lopen, ging hij naar Duitsland, waar aan een
school voor automobielbouw in Zalbach ook
een cursus voor aviatièk werd gegeven. Dit
laatste verzweeg hij wijselijk voor zijn ouders,
die van de luchtvaarthobby van hun zoon niets
moesten hebben. Dank zij de financiële steun
van zijn vader, aan wie Tony steeds maar
brieven schreef met vragen om geld, kon de
jonge Fokker in Duitsland beginnen met de
bouw van zijn eerste vliegtuig. Vader Fokker
heeft wel 183.000 gulden aan zijn zoon gege
ven voor deze een cent begon te verdienen
Voor zijn vader in 1925 stierf, had Fokker
evenwel alles terugbetaald.
De beroemde „Spin" met 50 pk Argusmotor
werd samen met Goedecker gebouwd. Zeven
jaar na de Wrights vloog Fokker er mee en
op 16 mei 1911 haalde hij op de Spin z'n
vliegbrevet. De Spin kon 20 minuten in de
lucht blijven, dan was de brandstof op. Een
hoogtepunt was de demonstratie met de Spin
boven Haarlem op Koninginnedag 1911. Van
zijn vader kreeg Anthony deze gedenkwaardige
dag een gouden horloge. Dat bevindt zich nu
in het museum van Wm. Teuben te Voorburg
en het loopt nog steeds...
Fokker's schoolvriend Cremer was de eerste
die een vliegtuig van hem kocht. Tevens was
hij Fokker's eerste leerling. In de oorlog
kwam hij bij Fokker in Schwerin als hoofd
instructeur aan de vliegschool. Later na een
reis om de wereld te hebben gemaakt, werd
Frits Cremer Fokker's vertegenwoordiger in
Amerika, waar Frits' vader Nederlands Gezant
was.
In Johannisthal richtte Fokker de „Fokker
Aeroplanbau" op. Nederland had geen belang
stelling voor Fokker's vliegtuigen maar bestelde
machines in Frankrijk. Ook Engeland toonde
enige interesse. Maar Duitsland gaf Fokker
een flinke opdracht. Op 18 juni 1913 opende
Fokker, met hoge hoed in de cockpit gezeten,
zijn vliegschool in Schwerin. Tal van malen is
Fokker in zijn leven aan de dood ontsnapt.
Hij heeft altijd zijn vliegtuigen zélf ingevlo
gen! Ook met zijn eerste vliegboot veronge
lukte hij bijna.
In Rusland, waar Fokker vliegtuigen hoopte
te verkopen, doch zonder succes werd hij
verliefd op de aviatrice Luba Galanschikoff,
die hij later als pilote in dienst nam. ..Ik heb
altijd vliegtuigen veel beter begrepen dan
vrouwen", schrijft hij in zijn boek...
Aanbiedingen van grote vliegtuigfabrieken als
Albatros en Rumpler om bij hen als ontwer
per te komen wees hij van de hand. Tenslotte
kreeg hij zeer belangrijke opdrachten van het
Duitse leger, hierbij geholpen door het uit
breken van de eerste wereldoorlog. Hij kreeg
meer en meer opdrachten om legervliegtuigen
te bouwen en binnen enkele jaren werd de
Indisch-Hollandse jongen veelvoudig miljo
nair! Belangrijk was zijn uitvinding van de
door propeller schietende gesynchroniseerde
mitrailleur, die aan beide zijden van het front
op grote schaal gebruikt werd. Fokker moest
voor de Duitsers tonen wat het ding waard
was door er een Frans vliegtuig mee neer te
schieten. Maar toen hij een Franse kist boven
het front in z'n vizier had weigerde hij perti
nent.
Aan het eind van de oorlog waren in zijn
fabriek te Schwerin 1800 man werkzaam.
Fokker's eigen fabriek produceerde 4300 vlieg
tuigen, maar ook andere fabrieken bouwden
ze. In totaal werden gedurende de oorlog
7600 Fokkers in Duitsland geproduceerd
De 24-jarige Fokker stond aan het hoofd van
een machtige industrie, met bijna 3000 man
personeel. De arbeiders noemden hem ..der
Alte"... De meest bekende Fokker-jagers wer
den de Fokker-driedekker (met zijn roodge
verfde driedekker schoot von Richthofen vele
van zijn vijanden neer) en de Fokker D-VII.
Voss, de leider van het „circus van von
Richthofen", boekte met zijn driedekker in
drie weken tijds 22 overwinningen. De D-VIII
heeft aan het front haast geen rol meer ge
speeld, hoewel het gehele Richthofen-circus
ermee zou worden uitgerust. Udet heeft de
D-VIII gevlogen en deze overspannen hoog
dekker werd door de Engelsen „Het Vliegen
de Scheermes" genoemd.
Fokker was 28 jaar toen de oorlog eindigde
en hij een van zijn meest-stoute stukjes uithaal
de. Hij bracht niet minder dan zes treinen met
350 spoorwagens naar Nederland, met daarin
zijn gehele fabrieksinventaris en ca. 250 vlieg
tuigen (w.o. 120 D-VII's, 20 D-VIIl7's en 60
tweepersoons verkenners) en ruim 400 moto
ren, die hij eerst verstopt had om vernietiging
door de geallieerden te voorkomen. De treinen
hadden een waarde van miljoenen guldens en
het hele plan was in een week opgezet. Toen
de oorlog eindigde had de jonge Fokker meer
dan 30 miljoen mark verdiend...
Fokker bracht ook een bruid mee uit Duits
land, de dochter van de Duitse generaal von
Morgen. In Haarlem trouwden ze. Het plan
was om een reis om de wereld te maken
met een driemastschoener, maar daar kwam
niets van. Want al gauw had Fokker in Am
sterdam weer een vliegtuigfabriek. In juli 1919
kwam de N.V. Nederlandse Vliegtuigenfabriek
tot stand, dank zij o.a. de hulp van generaal
van Heutsz die President-Commissaris werd.
Al gauw ging de F-III in produktie, de eerste
Fokker-verkeersmachine die in het geheim al
in Duitsland was gebouwd en door de Waal
naar Holland overgevlogen.
Rusland plaatste al spoedig een grote bestelling
op de F-III. In 1924 bezocht Koningin Wilhel-
mina de Fokker-fabriek, die toen met ruim
1500 man al volop produceerde. Nu brak de
tijd aan van de grote pioniersvluchten met Fok
kervliegtuigen: de eerste non-stop vlucht over
Amerika met de T-2 in 1923; de eerste
Indië-vlucht met de F-V1I in 1924; de Noord-
poolvlucht van Byrd in 1926; de oceaanvlucht
van Byrd, Balchen, Acosta en Noville in 1927
met de driemotorige F-VII b/3 m; de eerste
passagiersvlucht naar Indië met de F-VIIa in
1927; de wereldvlucht van Kingsford Smith
met de Southern Cross; de eerste transatlan
tische vlucht door een watervliegtuig met de
Friendship in 1928; etc. etc. Fokker wilde
graag Amerikaan worden, hij voelde voor
Amerika. In 1921 ging hij er voor het eerst
heen, in 1922 voor de tweede maal en stichtte
er de Atlantic Aircraft Corporation.
Fokker rookte niet, maar hij was gek op
suiker. Altijd had hij Haagse Hopjes op zak
die hij dikwijls gebruikte als ontbijt. Een
makkelijk mens was hij niet. Onder zijn con
currenten was hij niet altijd populair en ook
tussen hem en de KLM zijn harde woorden
gevallen. „Het vliegen is voor mij geen genot
meer, ik vlieg niet meer voor mijn plezier"
schreef hij in 1931. Fokker was een groot en
geniaal man, dat staat onomstotelijk vast.
Hij overleed in Amerika in 1933 op 49-jarige
leeftijd helaas veel te jong. Zijn laatste
rustplaats kreeg hij op de begraafplaats
Westerveld.
Moge dit artikel iets tonen van het grote
werk van deze onsterfelijke Indische Neder
lander. Moge de slagzin: „Fokker will span
the world again!" bewaarheid worden.
C. H.
Bvonnm: „De Vliegende Hollander"door
A. G. H. Fokker; FokkerNeerlands Grootste
Vliegtuigbouwer"door Hugo Hooftman.
mÊÊV'1
Gif-C
Fokker in de „Spin"
5
