De dood van een president
that her mother was none other than Mata
Hari..."
O mijn hemel, die ouwe kwatsch weer: Fu
Manchu, liefdeleven in de orient en zo voort.
Ik legde het boek neer en ging weg. Enkele
weken later kwam ik weer in de winkel voor
andere zaken en merkte dat het boek weg
was. Met moeite vond de verkoopster een
ander exemplaar. Ik bladerde er weer in.
Achterop het kaft was het portret van de
schrijfster: een intelligent gezicht. Ik las wie
ze was: een Amerikaanse, „earned the first
degree in mining engineering ever awarded
to a woman by the University of Wyoming,
and studied mineralogy at Columbia and
anthropology at Oxford. She is wife of
Major Charles Boxer, who was Chief of
British Army Intelligence in Hongkong..."
Een exact denkende vrouw dus, en door
haar huwelijk in staat meer van veel proble
men in Oost Azië af te weten. Ik kocht het
boek.
Emily Hahn schrijft over de Japanse bezet
tingstijd in Batavia of ze die zelf heeft
meegemaakt. Als het niet zo is, heeft ze
zich uitstekend laten voorlichten, want ze
maakt maar heel weinig foutjes. Verder
heeft ze met bewonderenswaardige intuitie
de Indo-geaardheid van de hoofdpersoon
Julie de Jong doorvoeld en naar mijn over
tuiging in verantwoorde gedragingen uitge
beeld (waarbij kwaad en goed, en over het
algemeen maatstaven van moraal secundair
zijn).
Dit was des te moeilijker omdat Julie de
Jong eigenlijk geen „gewoon" Indisch
meisje is (dus van Europees vaderschap en
Indonesisch moederschap), maar de „sym
metrische tegenhelft": ze heeft een Indone
sische vader en een Hollandse moeder. Aan
het einde van het boek laat de schrijfster
Julie de keuze tussen een huwelijk met een
Amerikaan (en het veilige leven in Amerika)
en een Indonesiër, waarbij ze hem volgen
moet in zijn guerilja („flimsy shelters or out
in the open on mountainsides. Hunger, heat,
insects, leeches an drain and grueling
sun"). Zij kiest het Indonesische bestaan
(zoals vereweg de meeste Indo-meisjes
Europa kozen). Dit is door Emily Hahn goed
begrepen.
Maar wat zij beter begrepen en menselijker
(althans vrouwelijker) heeft aangevoeld dan
miljoenen Nederlanders (en misschien ook
Fransen, als wij aan de Pieds-noirs denken),
dat is de eewenoude speurtocht van de Indo
naar zijn herkomst, zowel individueel-roman-
tisch als cultuur-historisch voor de groep.
En daarmee bedoel ik niet het domweg
overleggen van geboorteakten of zelfs ver
uitgeplozen stambomen, maar de Jacht naar
de Indentiteit. In allerlei vormen vinden we
deze jacht terug: in „Het Land van Her
komst" van du Perron, in de „geheime
stamboeken" van Indische weeshuizen, in
„De Paria van Glodok", ja zelfs tot vóór de
Hollanders in Indië kwamen in het bestaan
der roemruchte Fidalgo's (fil d'algo „son
of a somebody"), ja ook buiten Nederland:
in Gauguin's vermaarde schiderij „Vanwaar
komen wij? Wie zijn wij? Waarheen gaan
wij?" (Gauguin was van moederszijde van
Creoolse afkomst). En nu vinden wij in
„Indo" een meisje van gemengden bloede
in een Amsterdams weeshuis: vader Indo
nesiër (en „kind der liefde" zijn is al niet zo
best, laat staan kind uit een liefde voor een
Indonesiër!) en moeder: onbekend, heette
van haar voornaam Margaretha (Mata Hari
heette Marguerite Gertrude Zelle) dus...
en daar begint Julie de Jong's tragische
speurtocht, die leidt tot haar werk in de
bezettingstijd: verbonden te zijn aan de
Kempetai.
Het is een wonderlijk boek, geschreven in
de stijl en de natuur van „true fiction": je
kan het weggooien als waardeloze verbeel
ding en toch zit het zó vol actuele waarden,
dat het zonder meer „echt" is. Emily Hahn
heeft anthropologie gestudeerd en daarbij
ongetwijfeld kennis gemaakt met tal van
„probleem-afkomsten" in de ethnologie. Een
figuur als de Indo zal haar enorm moeten
hebben aangetrokken en dus gebracht heb
ben tot het schrijven van deze roman.
Het is te betreuren dat in vier eeuwen
leven met de mengbloed Nederlander nooit
een dergelijk boek heeft kunnen voortbren
gen en dat helaas nog steeds persisteert een
dom wegwerken van alles wat Indo of
mengbloed is, zonder menselijk of weten
schappelijk onderzoek van de materie die
weggewerkt moet worden.
Ik denk dat veel Indische en Nederlandse
lezers dit boek onbehaaglijk zullen vinden
en gemakkelijk klaar zullen staan met
„hoopjes kritiek". In Nederland immers is
de Indo „partij", d.w.z. altijd beschouwd in
pro's en tegens „Onaangename" gedragin
gen worden gemakkelijk onderwerp van
ijverzuchtige kritiek. Zeer eigenaardig. Nie
mand haalt het b.v. in zijn hoofd slechte
Nederlanders in Nederlandse romans, stu
dies of persartikelen te beschouwen als
karakteristiek voor het Nederlandse volk.
Maar kwade elementen in Indische romans,
studies, enz. worden altijd beschouwd als
karakteristiek voor de groep! Ik weet dus
uit ervaring dat alles in dit boek wat Indi
sche lezers niet aanstaat begroet zal wor
den met luide kreten van verontwaardiging:
„Wij zijn niet zo! Weg met dat boek!" En er
massa's Nederlanders zullen zijn, die zullen
zeggen: „Zo! Dat zit er dus achter de Indo's
in Nederland. Weg ermee!" Tsk-tsk-tsk!
Wie nooit onderzoekt, wordt nooit wijzer.
Het is in elk geval te hopen dat dit boek
het verlangen tot onderzoek zal bevorderen.
TJALIE ROBINSON
Het boek „INDO" is verkrijgbaar bij de
boekenclub Tong-Tong voor de prijs van
17,10, inclusief portokosten. We maken
er U op attent dat dit boek in het Engels is
geschreven.
In ons Tong-Tong nummer 11 van 15 decem
ber schreef Tjalie een artikel onder het
hoofd: „Bij de dood van een Leider", dit
naar aanleiding van de moord op President
Kennedy. Vele lezers hebben op dit artikel
gereageerd en enkele van de ontvangen
brieven werden kort behandeld in ons laat
ste nummer van 30 januari j.l. Thans kunnen
wij onze lezers mededelen, dat in de eerste
helft van maart een werk zal verschijnen
onder de titel: „De Dood van een Presi
dent", door Saul Pett, Sid Moody, Hugh
Mulligan, Tom Henshaw en de fotografen
van The Associated Press. Het formaat van
dit boek wordt 22'/2 x 28 cm; omslag in 5
kleuren met foto van President Kennedy
door Youssuf Karsh. In 100 foto's en 35.000
woorden tekst geeft de Nederlandse editie
van „The Torch is passed" het dramatisch
relaas van de dood van John F. Kennedy en
wat daarna gebeurde. De Tong-Tong Boe
kenclub kan U dit boekwerk aanbieden
tegen de vóórintekenprijs van 5,90 plus
porto en verzendkosten ad f 0,50, dus
totaal 6,40. Deze prijs is slechts van
kracht, indien uw bestelling in ons bezit is
vóór 29 februari 1964.
Bestellingen, welke ons later dan genoemde
datum bereiken, kunnen slechts worden uit
gevoerd tegen de prijs van f 6,90 plus
0,50 porto, dus totaal 7,40.
Voor bestellingen kunt U gebruik maken van
nevenstaand bestelformulier of U kunt ons
een postwissel of girobiljet zenden met ver
melding op de strook: „De Dood van een
President".
9
BESTELBON BOEKENCLUB TONG-TONG
Stuur mij: I
4
ex. „INDO" door Emily Hahn in het Engels voor 17,10 per stuk, inclu-
sief portokosten.
ex. „DE DOOD VAN EEN PRESIDENT" tegen de voorintekenprijs van X
f 5,90 f 0,50 portokosten tesamen 6,40. J
ex. „INDISCHE MENSEN IN HOLLAND" voor f 1,75 f 0,20 porto- X
kosten. f
Het bedrag ad zal op jullie giro 6685 worden gestort. t
Naam: I
Adres:f
Woonplaats: I
(Handtekening) T
