BON BOEKENCLUB Tong Tong
of gevoel voor het in het tweede regelpaar
volgende moet opwekken.
Ter verduidelijking moge hier van beide
typen een voorbeeld volgen. Zonder enig
„logisch" betekenisverband schijnt ons toe:
Maanlicht schijnt over moerassen,
Rijst eten doet een jonge kraai;
Hebt ge niet genoeg aan alleen mijn
woorden,
Splijt mij dan de borst om naar mijn hart
te zien.
En van een „versluierde poëtische gedach
te", een „zinvolle arabesk", is dan in deze
Pantoen sprake. Allereerst om de lezer een
beeld te geven van het rijmschema abab
van de Pantoens de originele Maleise tekst
en vervolgens een poging tot vertaling (men
lette daarbij op het prachtige staaltje van
liefdeslyriek dat dit kwatrijntje vormt):
Sakit kaki ditikam toenggoel,
Toenggoel ketjil ditengah hoema;
Sakit hati padangkan sanggoel,
Sanggoel ketjil berisi boenga.
Ik wondde mij de voet bij het stoten op
een boomstronk,
Een kleine boomstronk was t, die op mijn
akker lag;
lk wondde mij het hart bij het kijken naar
een haarwrong,
Een kleine haarwrong was 't, waarin een
bloempje stak.
De belangwekkende theorieën die van het
eerstgegeven voorbeeld een verklaring wil
len geven, moet ik hier uit plaatsruimtege
brek verder onbesproken laten. Ze zouden
ons overigens ook te ver op gespecialiseerd
filologisch terrein voeren. Tegen de achter
grond van de typische twee-delige structuur
van de Pantoen (een geheel andere struc
tuur dan bijvoorbeeld die van de in het wes
ten zo veel beter bekende Perzische Ruba-
yat-kwatrijn met zijn rijmschema aaba) doet
zich, echter het interessante verschijnsel
voor, dat deze Indonesische dichtvorm ook
buiten, )ndone§ië en tot zelfs in Europa toe
opmerkelijke varianten vertoont.
Uit het. brede Aziatische verspreidingsge
bied moge hier alleen even worden gewe
zen op bepaalde Chinese liefdeskwatrijnen
uit het Shi-King „het Boek der Oden",
een van de vier klassieke werken der Chi
nese literatuur die, naar vorm en inhoud,
zonder meer voor Pantoens zouden kunnen
doorgaan. Een enkel voorbeeld in de Franse
vertaling van Marcel Granet:
Vers le midi sont de grands arbres;
On ne peut sous eux reposer!
Prés de la Han sont promeneusès;
On ne peut pas les demander!
En dergelijk? varianten komen ook voor in
andere Aziatische gebieden als Achter-
Indië, Siam, Burma en zelfs Tibet.
EUROPESE PANTOENS
Maar ook in die streken van ons eigen
werelddeel waar de volkspoëzie nog wer
kelijk onder de bevolking leeft ik denk
hier dan bijvoorbeeld aan een land als
Spanje of een, ondanks alle toerisme, toch
altijd nog min of meer geïsoleerd gebleven
gebied als de Alpen kunnen we op volks-
kwatrijntjes stuiten die soms een frappante
overeenkomst vertonen met de Indonesi
sche Pantoen. Ook hiervan een paar voor
beelden. Allereerst ter vergelijking weer
een kwatrijntje uit de van melatigeur en
cicadengesjirp vervulde tropennacht aan de
evenaar, de Pantoen:
Apa goena pasang pelita?
Djikalau tiada dengan soemboenja
Apa goena bermain mata?
Djikalau tiada dengan soenggoehnja.
en de Nederlandse vertaling:
Wat voor zin heejt het een lamp aan te
steken
Een lamp als die is zonder pit!
Wat voor zin heeft het zo lieflijk te
lonken?
Te lonken als het toch niet gemeend is'.
En met dit guitige versje van onder de rui
sende palmen vergelijke men nu eens de
volgende Beierse „Schnadahüpfle", een
jodlerliedje uit de Alpensfeer van gletschers
en klingelende koeiebellen:
Was hilft mir a schoner Apfel,
Wenn er inne is faul;
Was hilft mir a schönes Dirndl,
Wenn's hat a los Maul.
Van gamelan en Schuhplattler naar zuch
tende gitaren en de opzwepende ratel der
castagnetten. Ook in de volgende Spaanse
Copla zien we duidelijk de voor de Pantoen
zo karakteristieke inleidende „arabesk":
Als je sigaret gedoofd is,
Steek ze dan niet opnieuw weer aan;
Krijg je de bons van je verloofde.
Word dan niet weer verliefd op haar.
Na de azuren kusten van de Middellandse
Zee de grijze barnsteenstranden der Bal-
tische gebieden. Ook hier, in de vorm van
een Lettische Daina, een opmerkelijke Pan-
toenvariant:
Niet alle patrijzen hebben
De punt van hun vleugels verguld;
Niet alle meisjes hebben
Een sjaal door hun moeder geweven.
En nóg noordelijker reikt het verspreidings
gebied van deze curiéuzè kwatrijntjës: van
de evenaar tot onder het poollicht der Skan-
dinavisch'e landen. Eén enkel voorbeeld van
een Noorse „Gamlestev":
Van geen vogel is de vlucht zó hoog
Als van de grijze gans die vliegt met haar
jongen;
Van geen slang is het kwaad zó groot
Als, van de tong van een mens met valse
inborst.
En tot besluit dan ook nog een „Hollandse
Pantoen". In dit geval een versje dat afge
zakt is tot de sfeer van het kinderlied, het
speelliedje. Het werd opgetekend in Delft
uit de mond van een negenjarig meisje:
Rode kersen lust ik graag,
Zwarte nog veel liever;
Meisjes zoenen doe ik graag,
Jongens nog veel liever
Bij de bespreking van deze enkele aspecten
van de Indonesische Pantoen, de „Pantons
met hunne soms zeer onkiese uitdrukkingen
en zinspelingen waaruit men de verre
gaande zinnelijkheid des volks kan leeren
kennen" zoals de zendeling Klinkert in* de
tweede helft der vorige eeuw bezorgd
waarschuwde, moeten wij het hierbij laten.
W. A. BRAASEM
Molukken
Enige literatuur over de Pantoen: W. A,
Braasem:. „Pantuns" (1950); prof. dr. Hu-
sein Djajadiningrat: „De Magische achter
grond van de Maleise pantoen", inaugurale
rede (1933); Hans Overbeck: „The Malay
Pantun", Journal Straits Branch Royal Asia
tic Society, no. 85 (1922) en prof. Ch. A.
van Ophuijsen: „Het Maleische Volksdicht",
inaugurale rede (1904).
De vignetten zijn ontleend aan schilderijen
en inscripties uit de Indonesische volks
kunst der Dajaks, Toradja's en bewoners
der Molukken.
■Stuur mij:
1ex. „Indo", door Emily Hahn in het Engels ad. 17,10 per stuk,
portokosten.
2ex. „Dood van een President" tegen de prijs van f 6,90 plus T
portokosten, tesamen f 7,50 per stuk.
'3] ex. Indische Mensen in Holland, door Daum, ad. f 1,75 plus
portokosten, tesamen f 1,95 per stuk.
4Verhalen van de Tweelingbroers, door Tonke Dragt, ad. 8,90
portokosten.
5ex. De Kinderkaravaan, van An van der Loeff, tegen de prijs
f 5,50 plus f 0,60 portokosten, tesamen f 6,10 per stuk.
6De Laatste Tempo Doeloe, door Hein Buitenweg, tegen de prijs
f 25,incl. portokosten.
7ex. Wat wij in ons Hart sloten, door Hein Buitenweg, tegen de
van 17,50 incl. portokosten.
gstel 6 en 7 tesamen, tegen de voorintekenprijs van 37,50 per
incl. portokosten.
incl.
0,60
0,20
incl.
van
van
prijs
stel,
