Wij zoeken de zon op
VOOR DE VROUW
- Dekstoel -
Het is een heerlijk idee, dat wij zelf de zon
zoeken en dit geen slogan is van een reis-
folder met een afbeelding van één of ande
re paradijselijke omgeving. In Le Havre
hebben wij ons ingescheept op de 'Antilies'
van de Transatlantische dienst, die een
"cruise" maakt naar het Caraibische gebied
Europa's kusten zijn ver achter de horizon
verdwenen en wij moeten ons op enkele
zeemijlen van de Franse Antillen bevinden.
Hemel en oceaan schijnen geheel veran
derd; zoals een klein meisje aan dek zei;
"Papa, is dat nou een éndere zee?" Van
onrustig en diep-blauw is de zee transpa
rant en glad, de hemel parelmoer geworden.
Met een zilte smaak op mijn lippen verdiep
ik mij, lui in een dekstoel gezeten, in Ra
chel Carson's "bestseller": "The Sea a-
round us". Een roman over getij, wind, gol
ven, stroom en sterren en alle elementen
die verband houden met ,de zee en wat
weten wij er eigenlijk weinig van af, dan
wat schoolse geografische begrippen, leest
U het boek zelf maar, het is fascinerend!
Naast mij zit Lucienne, mijn negentienjarige
hutgenote, die in Parijs studeert en nu op
weg is naar huis, gewetensvol haar ver
loofde te schrijven. Wat heeft zij gister
avond uitbundig geflirt met de "tweede"of-
ficier - het was formidable! Dit is na
melijk haar stopwoord, dat zij op alle mo
gelijke zaken betrekt: "la cuisine frangaise"
(aan boord fantastisch), Edith Piaff, De Gaul
le en op Jean, de officier met zijn markante
schouders (vakmanschap van een kleerma
ker?). Hoevele handschoentjes of verloof
den aan boord van de vroegere mailsche
pen tussen Marseille, Genua en Batavia
vonden daar niet iemand "formidable"?
En de bruidegom stond daar maar transpi
rerend In Tandjong Priok te wachten, kas
sian! Hij had een illusie verloren, zij- een
illusie? -gevonden. Ook aan dek van de
slanke witte "Antilles" met een gezelschap
mensen, willekeurig bij elkaar gebracht, ver
liest men gevoel voor proportie.
"C'est la vie" pleegt Lucienne met franse
filosofie te zeggen en schrijft daarom maar
haar verloofde... misschien dat hij for
midable is?
- Creoolse -
Lucienne is een Martiniquaise, geboren en
getogen op de Franse West-indische eilan
den, in de c o I o n i e s. Zij is een Creoolse
en noemt zichzelf 'n "békéIk associeer t
even met het woord Indisch. Lucienne heeft
Hindoestaans bloed en ergens - ver weg -
nog een Afrikaanse over-over-grootmoeder.
Zij legt mij uit dat Békés mensen zijn, oor
spronkelijk van "pursang" Franse afkomst,
die generaties lang in de "colonies" hebben
gewoond en zich daar dikwijls vermengden
met andere nationaliteiten.
De aanduiding Creool geeft nogal eens aan
leiding tot misverstand. Wanneer men de
dictionaire van Littre erop naslaat, bete
kende Creool(se) oorspronkelijk: "een
blanke man of vrouw, geboren in de
Franse kolonie in tegenstelling tot de Fran
sen van het vasteland". Op Martinique
hoort men een Fransman uit Frankrijk dan
ook wel "metropolitain" noemen (op de
Amerikaanse Virgin Islands maakt men on-
Een Creoolse met haar hoofdtooi: de "Madras".
derscheid tussen "native" and "continen
tal" op dezelfde wijze, waarbij opgemerkt
moet worden dat "native" geen kleurling
hoeft te zijn, maar ook een Amerikaan ge
boren en getogen op de Virgin-eilanden
wordt met "native" aangeduid). De vermen
ging van alle mogelijke rassen op de An
tillen is echter van die aard dat men voor
het gemak het begrip Creool ruimer heeft
gesteld: alles wat niet uitgesproken blank
is noemt men creool, of men nu 1/3 of 1/16
Gallisch bloed heeft. Als men het persé
wilt kan men nog onderscheiden: pür sang,
métisse, mulattre, quarteron, octavon, ca-
pre...etcetera. Zelfs Mendel zou met zijn
wetten hier wel eens in de knoop raken!
De uitkomst van zo'n rassen-breuk vind ik
in een populaire reisgids vermeld, althans
wat Martinique betreft: "De Creoolse "be
auties" zijn wandelende bewijzen tegen ras
senvooroordeel". Dus geen discriminatie
uit anatomische overwegingen? Hoe dan
ook, Lucienne mag er zijn met haar teint
"café au lait" - in Indonesië zou men zeg
gen "koelit langsep". In de geschiedenis
zijn drie Creoolsen uit de Franse Antillen
van wie de naam bekend is geworden: Jo
sephine de Beauharnais, die eigenlijk Marie
Josephe Tascher de la Pagerie heet, uit een
familie van suikerplanters stamt en. ge
scheiden van de Beauharnais, huwde met
Napoleon. Haar dochter Hortense werd la
ter de vrouw van Lodewijk Napoleon, ko
ning van Holland. In Fort de France staat
op de Savane, het centrale punt van de
stad en parkachtig aangelegd, een stand
beeld van de mooie Creoolse. Dan is er
Frangoise d'Aubigné, die U beter kent als
Madame de Maintenon en een zekere ma
demoiselle Aimée du Buc de Rivery, die
door zeerovers gevangen werd genomen in
de negentiende eeuw en in de harem van
Constantinopel sultane Validé werd.
- Madras en foulard -
Men heeft al de charmante locale kleder
drachten tevoorschijn gehaald - helaas ziet
men deze costuums hoe langer hoe minder
- het is toeristenseizoen en bovendien loopt
het tegen Carnavalstijd. De stroom van toe
risten die zich over de Savane in de hoofd
stad van Martinique, Fort de France, ver
spreidt vindt al gauw "wandelende bewij
zen" en overal worden camera's gericht.
De lange rokken van de lieftallige Creool
sen zijn van zijde, lamé of brokaat, dikwijls
van achteren geplisseerd en over vele ju-
pons gedragen. Voor bij het middel wordt
de rok wat opgeknoopt om de rijkelijk ge
borduurde onderjurken te tonen. De "col
lier chou", dikke rijen kralen, soms van
bladgoud om de hals. Vele armbanden en
grote oorbellen worden gedragen. De blou
ses zijn van batist en laten dikwijls de
schouders onbedekt. Daarover heen een
soort shawl, de "chale matadore" of een
foulard. Geen Creoolse die zich zelf res
pecteert vergeet de "tache de beauté" aan
te brengen. En dan de hoofdtooi uit fijne
Britsindlsche zijde, de Madras. Daniel Tha-
ly, dichter uit Martinique, typeert de Madras
als volgt:
Votre Madras est élégant et fleuri
il est changeant comme votre esprit...
Het vouwen en knopen van de Madras doet
de Guadeloupienne, bewoonster van het
zustereiland Guadeloupe weer heel anders
dan de Martiniquaise. Ook de manier van
vouwen en de punten van de Madras kun
nen wat te betekenen hebben. De draag
ster kan kenbaar maken: dat zij nog vrij
is (1 punt), verloofd (2), gehuwd, signaal
onveilig (3), gehuwd, geneigd tot een flir
tation (4)...
Het is de moeite waard om tijdens een
folkloristische dag de dansen te zien uit
voeren in deze schilderachtige kleding: de
mazurka, de quadrille martiniquaise, de b e-
g u i n e. Dat dansen zal men pas echt be
leven als het carnaval losbreekt met als
hoogtepunt op aswoensdag "La Fète de
la Diablesse" waarop alle "duivelinnen" in
derdaad losgebroken schijnen te zijn. Car
naval, Va val, wordt gevierd met de ver
branding van Bois Bois, een afbeelding van
de god van Carnaval, en op die dag is alles
in wit en zwart gekleed met groteske mas
kers. Ook de mannen zijn dan duivelinnen.
Het geheel doet wat Faustiaans aan. Achter
al deze uitbundigheid en tropische weelde
schuilt ook sociale misère, dat ontgaat zelfs
de toerist niet die verder dan Fort-de-Fran-
ce komt. Onder rijkbeladen groene mango
bomen krotjes. Het mag dan voor het palet
van Paul Gaugain die hier enige tijd vóór
Lees verder |>ag. 15
14