it'/d
van hier en gunder
Vervolg van pag. 3
de man ontbrak die dit talent had kunnen
ontwikkelen.
Ik ken veel Indische kringetjes en "pro
beersels van clubs", waarin de grootste af-
brekerszijn: het veel te lang wrokken op ou
de antipathieën, het veel te melig zijn om
nieuwe en oude sympathieën, het veel te
veel elkander ontzien en het veel te weinig
samen zoeken naar constructieve kernen.
Ik geef Lamster direct gelijk als hij zegt
dat gesprekken op het laatst vervelend wor
den als het nooit tot een uitwisseling van
gedachten (en cultuurwaarden) kan komen,
omdat de Hollander niets van het Oosten
weet of wil of kan weten. Alleen maar luis
teren maakt een mens ook dood. Dit be
grijpt de Hollander nooit goed genoeg: dat
hij ook luisteren moet en niet te gauw "ner
gens wat van snappen omdat je er hier toch
niks voor koopt". Aan de andere kant moet
ik tot mijn spijt vaststellen dat de doorsnee
Indischman van zijn Land van Herkomst
ontstellend weinig afweet. Niets van Javaan
se zeden en gewoonten, niets van wajang
of gamelan, niets van de Indonesische his
torie, niets van het bestuursstelsel, niets
van de literatuur. En je kan toch onmogelijk
verwachten dat de Hollandse toehoorder al
leen maar getracteerd wil worden op ver
halen over lekker eten of krijgsgevangen-
pijn.
Zoals Lamster ziet: bij zorgzame uitoefe
ning van critiek liggen de kaarten toch vaak
minder mooi (of lelijk). En met het ontwik
kelen van evenwichtige critiek is Tong-Tong
IIIIIIIIIIIIIM
TJALIE'S REIS
NAAR INDONESIë
f Zoals wij in ons vorig nummer al j
1 schreven is Tjalie, alhoewel de j
f. 10,000,nog niet bereikt zijn,
1 toch van start gegaan. Als alles vlot
1 verlopen is, moet hij op dit moment J
1 alweer 14 dagen in Indonesië hebben
1 doorgebracht.
g Van onderweg ontvingen we al wel j
bericht en de eerste reisbrief, ge-
I schreven vanuit Bangkok, begint op
1 pag. 8 van dit nummer.
Gelukkig gaat het reisfonds nog
steeds omhoog dankzjj de vele bij- j
j| dragen van de abonnees.
1 Op 31 maart j.l. was er nog nèt geen
I 10.000,binnen, om precies te
zijn: er was op die dag f. 9739,34
fi gestort door 1420 abonnees.
Tegen de tijd dat U dit leest zijn
we misschien zover en het ziet er
wel naar uit dat we die f. 10.000,
1 nog zullen passeren. (Gelukkig maar,
want dat blijkt hard nodig te zijn).
1 Alle goede gevers: hartelijk dank,
8 dat U het mogelijk heeft gemaakt, J
dat Tjalie daar nu is en er voor ons
1 over kan schrijven!
mini
nu al acht jaren bezig - en ik hoop dat wij
allemaal intussen toch flink gevorderd zijn!
T.R.
UIT EEN PRIVé BRIEF
"Als ik terugdenk aan onze PHS-tijd (de
3-jarige HBS met voortgezette handelsschool
en stuurmanscursus te Batavia - T.R.) en zie
waar ik nu sta en waar jij staat, voel ik me
gewoon beroerd. Mijn vrouw en ik werken,
en we hebben het werkelijk breed. Onze oude
dag is ruim verzekerd in alle eenvoud van ons
bestaan en met al onze tekortkomingen toch
zeker ook als een soort verdiend loon na een
nuttig leven"jij ploetert maar voort met Tong
Tong en misschien werk je je kapot tot je laat
ste dag voor een zaak, die je als Baron von
Miinchhausen bij je pruik uit het moeras moet
houden. Je weet, hoe ik Tong Tong waardeer,
maar TECHNISCH kan ik zonder Tong Tong
leven. En iedereen kan zonder Tong Tong le
ven. En jij ook, als je maar niet zo eigenwijs
was... En je zou het stukken beter hebben!"
X
Het grote verschil is dat jouw geluksop
vatting de mijne niet is. En werkt niet elke
mens naar zijn geluk toe? Mijn opvatting
van geluk is niet een tevreden en verzekerd
leven in een goed gemeubileerd huis (op
een budget van f 600 tot f 6000 en meer
per maand) na een leven van eerlijke ar
beid. Ik heb altijd met een soort van verba
zing in huizen rondgelopen: waartoe deze
verdeling in kamertjes en kamers met spe
cifieke eigen gemakken in alle graden van
luxe? Ik heb altijd een soort van systema
tiek in onze behuizing geproefd die onna
tuurlijk is, remmend voor ons bestaan als
cosmisch mens. Ook in onze opvattingen
van goed en kwaad. In onze maatstaven van
beschaafd en onbeschaafd, van laag en
hoog.
Daarom heb ik me gelukkiger kunnen
voelen in een huisje in de kampong achter
Leuwiliang en onvergeetlijk geluk beleefd
op sawahterrassen met "alleen maar tja-
poengs en kodoks", in bruin kaliwater met
alleen maar "kepala timah"-visjes en djoe-
loeng-djoeloengs, bij een dessavrouw die
mij rijst met selada aer en sambal te eten
gaf, meer dan aan het Prado in Madrid, de
Boulevard des Italiens in Parijs of de Apol-
lolaan in Amsterdam. Het gaat niet om de
meetbaarheid van dingen (voor mij), maar
om het bevrijd zijn van dingen, het verlost
zijn van de eeuwige "mag-niets" en "moet-
wels" van het beschaafde leven. Veel van
die waarden zie ik als volkomen ongefun
deerd en absurd, het beschaafde leven als
een automatisme ver buiten onze denk-
controle. En als gevolg daarvan zie ik de
mensheid eigenlijk niet lijden onder een
aantal geformuleerde onbehaaglijkheden
(waaraan men alleen min of meer kan ont
komen), maar onder een last van ongefor
muleerde (immers vergeten) misconcepties,
die ons hinderen als erwten onder en naal
den in een bultzak.
Als ik vrij was om te gaan waar ik wilde
en mocht leven als ik wilde, zou ik een
volslagen ander levenspatroon volgen met
een groot aantal nieuwe geluksinzichten.
Natuurlijk niet zonder gevaren en levens
bedreiging, maar zo is ook ieder modern
leven. En misschien met nieuwe hatelijkhe
den en gebreken, maar hoe dan ook NIEUW
en zonder ontzaglijke vermoeiienissen van
deze afgesleten beschaving. Vraag me niet
ze te noemen. Ze zijn zo uitzinnig dwaas
en misschien wel shocking, dat ik er met
niemand over praten wil. En ze bewaar als
een droom.
Maar ik bèn niet vrij. En aangezien ik
jouw levenspatroon niet hebben kan, maak
ik een ander, een "rand-patroon": dit be
staan met Tong Tong, waarvan ik tot mijn
verbazing gemerkt heb dat duizenden er
toch van houden, al is het onnut, onlogisch,
onacceptabel, on-dit en on-dat. Zouden mis
schien meer mensen zulke dromen hebben
als ik? Wij zullen dan allemaal "gekooid
moeten sterven in dit beschavingspatroon"
en daarbij kan je boffen als jij of wanboffen
als ik, maar niets is te vergelijken bij zelfs
maar de dróóm van de supreme bevrijd-
heid der dingen van vandaag. Dit is een
weggegooide brief, omdat je er niets van
zult begrijpen, maar er is een handvol men
sen die het wel begrijpen, zelfs zonder
woorden. "Hallo there, you few! You're not
alone!" T.R.
ZEKERING
"Waar je zelf je tekortkomingen (en vaak
onmacht) toegeeft, verbaast het me dat je met
je ongetwijfeld scherpe critische verstand toch
zo doordrijft..."
(Uit een brief uit Indonesië)
Het is geloof ik algemeen menselijk. Wij
worden allemaal geboren met een conceptie
die boven onze vermogens ligt en met ta
lenten die meer vragen dan onze beperkte
aanleg en omstandigheden kunnen honore
ren. Ikzelf ben "gezegend" met het talent
van "de stem" (zoals men zegt: hij kan
schrijven, of: hij kan praten), en dat talent
mousseert sterker in mij dan ik met mijn
beperkte aanleg en beperkte omstandighe
den kan honoreren.
De Nederlandse literatuur en journalistiek
kunnen mij immers "missen als kiespijn"
en voor de Indië-stem is het Nederlandse,
het Indische en het Indonesische publiek
(misschien ook wel terecht) onverschillig.
Met mijn nuchtere verstand moet ik dus
zeggen: laat me mijn talent alleen maar ge
bruiken voor rehabilitatie-uitkeringen, wet
houdersvergaderingen, pensioenklachten en
Libelle-verhaaltjes. Daar verdien je boven
dien nog een aardige boterham ook aan.
Maar nu komt het tragische: dat KAN ik
niet.
De geschiedenis der mensheid en de maat
schappij van vandaag zitten vol zulke typen
op allerlei gebied. Geloof mij: ook al ont
komen zij daarvoor "hun gerechte straf"
niet, zij bestaan en zullen eeuwig blijven
bestaan. Ze zijn als de zekeringen in zo
veel schakelkasten: te veel stroom voor de
weerstand, en dus doen ze hun dienst met
eindeloos veel pijn of gaan te vroeg kapot.
Welke waarde dit menselijk verschijnsel
voor de samenleving heeft, moet U zelf
maar beoordelen. T.R.
