Mandiën en „Het Bad"
door Eline Canter Cremers-van der Does
Pouwels I
Pouteels LI
DIOGENES en DJOJO BOJO j
j KOKKIES Rijstwinkels
Vervolg van pag. 14
de Europese tafel wint absoluut aan smaak
bij het gebruik van vetsin.
Een andere eigenaardigheid van hoge cu
linaire betekenis is het mengen van vlees-
en vissmaak. Bovenstaande schotel wint
aan waarde, als er na het vlees een handje
vol oedangkjes in de wadjan gaan. Nasi
goreng, tjap tjay, foejoenghai winnen altijd
aan waarde door de toevoeging van vis
smaak (liefst kreeft, garnaal). Ook de
Spaanse Paella dankt zijn hartveroverende
smaak aan de combinatie van vlees en vis.
En tenzij het tegendeel bewezen is, blijf ik
de overtuiging toegedaan dat deze "speci
fiek Spaanse" schotel door de Conquista
dores uit Z.O. Azië is meegebracht.
Zijn de Chinezen meesters in het opwek
ken en mengen van aroma's, Indonesiërs
vinden hun evenknie op de wereld niet in
het mengen van condimenten, van "sterke
kruiden". Deze kunst is veel moeilijker,
want het vereist delicate menging van ster
ke smaken, a.h.w. balletdansen door een
kerel van 90 kilo!
De goerih van klapper, de vele soorten
van pedes (sic! Vele Hollanders proeven
die verschillen nooit), kemirih, sereh, pan-
dan, laos, tjenkeh, koenjit, kentjoor, de vele
soorten trassie, petis, (en dan is er nog
verschil tussen trassie en trassie bakar),
djeroeksap en djeroekschil, vele soorten
ui, enz. enz. enz. enz. enzovoort, ENZO
VOORT, openen een letterlijk oneindige
keukenwetenschap.
En als je dan realiseert dat deze kruiden
gemeten worden met onmeetbaarheden' (dus
niet met grammen of milligrammen of grei
nen), maar met "segini" en "segitoe" (waar
bij hoeveelheden met fracties van pinken of
wijsvingers worden aangegeven - en let
goed op, want een segini van de pink van
de vette Tante Koos is nog heel wat anders
dan de dito van oedang-magere Tante Kriel!
dan weet je pas dat de Indische kookkunst
een Kunst van Geheimen is, van intuïties
en van nachtegalentongen, waarin de vol
slagen onbekende en onbelangrijke Nannie
Pieroelie een Grootmeesteresse in de Orde
van de Witte Olifant kan zijn en Mevrouw
mr. dr. van Uyen van Malingen van de N.
R.C. maar een hopeloze prutser.
Hoe groot en schoon en cultureel Europa
ook zijn mag, in Tong Tong heeft een kleine
groep van fijnproevers absoluut eigen en
onkreukbare maatstaven van koken en cul
tuur, die niet en nooit te assimileren zijn.
Laat ons nog eens goed begrijpen: zoals
het koken, zo zijn ook cultuur- en rege
ringspatronen in China en Indonesia vaak
absoluut eigen en on"beinvloedbaar" door
Europa. Zwaai wat minder zelfingenomen
of evangelisch met kookboeken en bestuurs
-codes. Zie toe. Leer! T.R.
INTERCOIFFURE
IDEALE COIFFURES I
open 7.30 v.m. tot 6.00 n.m. I
Fred. Flendrikl. 160 - tel. 553055 f
Wie herinnert zich niet uit zijn kinderjaren
in het vooroorlogse Indonesië de oude man-
dikamer, waar je, staande op een houten
vlonder voor de mandibak, zo heerlijk met
het water kon knoeien? In ons oude huis
op de Buitenbezittingen hadden wij een ide
ale mandikamer; behalve de vierkante man
dibak was er een meer dan twee meter
lang ietwat verzakt soort "zwembadje",
waar wij op een sensationeel week-end
een levend krokodilletje, gevangen bij de
jacht, in loslieten. Normaal gebruikten wij
kinderen dit smalle lange bad om er op
warme dagen in rond te plassen. Mijn
broers plachten bij voorkeur als ik er in was
de glazen dakpannen die de donkere kamer
van buitenaf wat licht gaven, op te tillen
en sawohs naar binnen te gooien,
's Avonds vond ik het helemaal niet leuk
als ik langs de donkere bediendengalerij
waar in de bomen opvliegende vleermuizen
je aan het schrikken maakten, een verge
ten kledingstuk moest ophalen in de mandi
kamer.
Louis Couperus beschrijft in "De Stille
Kracht" beklemmend de mandikamer-scène
met Leonie, de residentsvrouw. Oerip, de
meid. die het licht aansteekt, het schaduw
spel van de lampoe-templok op de groen-
marmeren vloer, de flacon met ajer-wangi
die Oerip de "Kandjeng" aanreikt en uit
eindelijk de hysterische Leonie die de ge
heimzinnige badkamer uitvlucht na een
merkwaardige goena-goena-achtige beleve
nis.
Ook hier is het de sfeer van de ouderwetse
mandikamer die beschreven wordt en niet
die van de klinische, witbetegelde douche-
annex badkamer die wij later in een modern
huis lieten aanbrengen.
In HET BAD van Eline Canter Cremers-
van der Does wordt in hoofdstuk 15 onder
"Baden in verschillende landen" ook het
voormalige Indië niet vergeten. De beschrij
ving is zodanig dat ik veronderstel dat de
schrijfster dit uit eigen belevenis vertélt
of wel van een insider aantekeningen heeft
gehad over een Indische mandikamer. De
tekening die U hierbij ziet afgebeeld is uit
het genoemde boekje.
De uitgeverij van Dishoeck die met de be
kende serie o.a. Antiek, Juwelen, Wandta
pijten enz. veel succes oogstte, heeft met
dit geestige en goed gedocumenteerde
boekje over een aspect uit het menselijk
leven, weer een schot in de roos gedaan.
In grote lijnen wordt hier de geschiedenis
van het bad verteld en alle mogelijke we
tenswaardige details die bij het baden ho
ren, zoals bijv. lichaamsverzorging in het
oude Oosten, rituele baden, de 18e eeuwse
watervrees, de historie van het badkostuum.
Er is altijd behoefte geweest aan lichame
lijke zindelijkheid of (zoals de schrijfster in
haar voorwoord zegt) de afkeer hiervan!
In onze schooljaren leerden wij bij geschie
denis de anekdote van het hemd van Isa
bella, dat zij van 12 juni 1601 tot 22 sep
tember 1604 droeg!
In de 16e eeuw was het met de Europese
zindelijkheid treurig gesteld. De geestelijk
heid had nl. de badhuizen gesloten om de
eenvoudige redenen dat het meer huizen
van plezier waren geworden. In die eeuw
kreeg men een aversie tegen water en de
mode werd bepaald ongezond, stijve, af
sluitende kleding.
Op statige portretten uit die tijd vindt men
voorname vrouwen afgebeeld met vlooien-
bontjes, krabbertjes, zakdoeken en gouden
reukbollen aan een ketting op de japon
hangend. Dit alles, omdat HET BAD uit de
gratie was. Het resultaat nl., ongedierte dat
wat graag zich in al dat textiel nestelde,
trachtte men aangezien er toen nog geen
verdelgingsmiddelen waren, met het bontje
aan te trekken. De indicatie krabbertje zegt
U genoeg!
Persoonlijk heb ik dit voortreffelijk geïllus
treerde boekje met veel plezier en be
langstelling gelezen en er mijn serie van
Dishoeck-boekjes mee aangevuld. CC.
Uitgave C. A. J. van Dishoeck, Bussum
'65; Prijs 5.90 en te bestellen bij Boek
handel Tong Tong.
i waren 2 bekende Wijzen, toen schre- 1
j ven ze al:
Kokkie heeft de laagste prijzen I
Witte de Withstraat 128
Telefoon 89438
Slotermeerlaan 125
Telefoon 130362
Simonskerkestraat 11
Osdorp, Telefoon 199323
AMSTERDAM -W.
P.S. WIJ verzenden over de gehele 1
wereld.
Iiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniuif
15
