De orang pendek
Jos. van Arcken
„De vliegende Hollander"
Voor
EEN SYMBOLISCHE BALLADE
Jarenlang hebben verhalen over het be
staan van de Orang Pendek of Sedapa de
gemoederen van jagers en zoölogen in be
roering gebracht. Er was een groep die
er onvoorwaardelijk aan geloofde, terwijl
een andere er sceptisch tegenover stond.
Toen er in Amerikaanse kranten een foto
verscheen van een Sedapa in een boom,
besloot men onmiddellijk een expeditie uit
te rusten om deze "missing link" in handen
te krijgen. De toestemming voor deze ex
peditie werd echter door de Nederlands-
Indische regering niet verleend, omdat zij
de foto als een "hoax" beschouwde. Inder
daad bleek later dat iemand een vel van 'n
orang oetan over zich heen had getrokken
en in een boom was gaan zitten, om op
deze wijze het geloof aan het bestaan van
de Sedapa te stimuleren.
In 1924 besloot de Regering een poging
te doen om de waarheid te achterhalen.
Gekozen werd Poelau Rimau, een eiland
begroeid met oliepalmen en gevormd door
de Moesie en haar zijrivieren, op de plaats
waar deze stroom ten Noorden van Palem-
bang in zee uitmondt. Administrateur was
de Heer Fischer, voor wie de Sedapa een
haast tastbare werkelijkheid was, omdat hij
reeds meermalen diens sporen in zijn tui
nen meende te hebben gevonden.
Met de expeditie werd belast de toenmali
ge kapitein Bor, hoofd van de Veldpolitie
in het Gewest Palembang, en ondergete
kende werd er aan toegevoegd. Het plan
was om over de hele breedte van P. Rimau
stevige netten aan te brengen en het wild
te laten opdrijven, en verder maar af te
wachten of er een Sedapa bij zou zijn.
Bij de netten zouden posten komen, die
echter niet mochten schieten dan uit nood
en alleen in een richting tegengesteld aan
die waaruit de drijvers zouden komen, ten
einde ongelukken door eigen vuur te voor
komen.
Het resultaat was niet bepaald groots.
Toen kapitein Bor het startschot had ge
lost, togen de drijvers aan de slag. Naar
mate zij de netten dichter naderden vulden
deze zich met allerhande soorten wild. Er
waren zwijnen, kidangs, kantjils, en zelfs
enkele beren, maar een Sedapa was er
niet bij. Gipsafdrukken, genomen van ver
schillende sporen, werden voor onderzoek
naar Buitenzorg gezonden, naar Dr. Dam
merman, leverden niets op. De Sedapa
bleef een legende!
Enige jaren later werd plotseling bekend
dat, op instigatie van de Ass. Resident van
Serdang, een paar inheemse jagers een
Orang Pendek-jong hadden geschoten, en
dat zijn ouders, hoewel gewond, waren ont
komen. Van het jong werden huid en skelet
als overtuigings-stuk meegebracht. Het ge
val veroorzaakte een hevige deining in de
pers. In de Volksraad werden vragen ge
steld over het al of niet toelaatbare van
het doden van een Sedapa-kind, een mens
achtig wezen. Huid en skeletdelen werden
wederom voor onderzoek naar Dr. Dam
merman opgezonden. Diens conclusie luid
de dat het hier een aap betrof, één waarvan
men de staart verwijderd en de huid ge
schoren had, en van de soort Semnopitecus
Albonnicerus Schinz zoals op bijgaande fo
to. De sporen? Die bleken van een beer
te zijn! Tableau!
Het geloof aan het bestaan van de Orang
Pendek bestaat nog steeds. De Sumatranen
beweren zelfs, dat in het dorpje Banding
Agoeng bij Lahat een mens leefde, geboren
ALLE lezers van TONG TONG, maar zeker
diegenen, die de TONG TONG-kunstkalen-
der 1965 hebben besteld, geïllustreerd door
Eppo Doeve, weten, dat onze internationaal
befaamde illustrator één der hunnen is.
Geen twijfel mogelijk, want men heeft het
zelf meermalen op het TV-scherm kunnen
constateren.
Eppo Doeve verzorgt niet alleen de zo
markante illustraties in "Elsevier's Week
blad" en elders, doch stelt zijn kunstzinnige
tekenstift ook in dienst van onze bankbil
jetten-drukker. Heus, bekijkt U maar eens
een tientje.
Dan zult U aan de achterzijde, waarop
een weegschaal staat afgebeeld, links onder
zijn naam lezen: J. F. Doeve. Want zijn
voornaam luidt eigenlijk Joseph, door de
baboe in zijn jeugd verbasterd tot Jossep
en tenslotte tot Eppo!
Het vervult alle oud-lndischgasten met
een zekere trots, dat Eppo Doeve als kun
stenaar zo'n welverdiende reputatie geniet.
En daarom vestigen wij - als primeur - de
aandacht op een ander meesterwerk, dat
aan zijn welversneden tekenpen is ontsnapt,
namelijk meesterlijke illustraties van een
binnenkort te verschijnen symbolische bal
lade, getiteld: "De Vliegende Hollander",
van de duivelsvloek verlost veilig thuisge-
varen".
ledereen kent de sage van de ongeluk
kige schipper, die in doodsnood verkerend,
op weg naar de Oost, zijn ziel aan de dui
vel verkocht en sindsdien gedoemd werd
als spook eeuwig te blijven rondzwalken.
Welnu: de oud-Indische journalist Jacq.
Vreke heeft de ongelukkige van de duivels
vloek verlost, op symbolische wijze, welte
verstaan. Immers: het schip verzinnebeeldt
het Schip van de Staat; de gezagvoerder
is het symbool van de soms dwalende ziel
van ons volk; zijn vrouw is het symbool
van de trouwhartigheid van de jongere ge
neratie. En deze weet de dolende schipper
uit een Orang Pendek en een meisje. Door
het eten van zout zou de Orang Pendek
zijn haren hebben verloren. Een ander ver
haal betreft een Orang Pendek, in een
stalen strik gevangen door de geo
loog Nash. Deze zou zich met achterlating
van een paar tanden uit de strik hebben
weten te bevrijden. De tanden werden inder
daad ter plaatse aangetroffen, doch bij on
derzoek, alweer door Dr. Dammerman, even
eens als berentanden geidentificeerd.
Door dergelijke verhalen zal de mythe van
de Orang Pendek blijven bestaan. Zeker
nu waar, naar men tegenwoordig beweert,
de voeten van de Orang Pendek naar ach
teren zouden wijzen. Men kan het mens
achtige wezen dus niet achterhalen, tenzij
men hier terdege rekening mee houdt, ge
looft men!
Een eenvoudiger verklaring: waarschijnlijk
zal ook in Sumatra de Orang Oetan heb
ben geleefd en heeft de bevolking in deze
aap de Orang Pendek gezien!
J.C.H.
tot inkeer te brengen en, weer bouwend
op God, naar ons land terug te varen.
Deze symbolische ballade, bestaande uit
50 strofen van 8 regels elk, heeft Eppo
Doeve zozeer getroffen en geïnspireerd, dat
hij zich spontaan bereid verklaarde de tekst
van vele pakkende illustraties te voorzien.
Temeer, omdat ook H.K.H. Prinses Beatrix
auteur en illustrator groot succes toewenste
en de opbrengst van de luxe-uitgave be
stemd zal worden voor de Kon. Noord- en
Zuidhollandse Redding Maatschappij, wier
bestuur met enthousiasme van het een en
ander kennis heeft genomen.
Aangezien de sage van "De Vliegende
Hollander" ook al sinds eeuwen in het bui
tenland bekend is - "Der fliegende Hollan
der" van Wagner; "The Flying Dutchman";
"Le bateau fantöme" enz. - voorspellen zij,
die het kunnen beoordelen, dat de symboli
sche ballade ook buiten Nederland belang
stelling zal wekken. Dit doet ons temeer
genoegen, omdat twee oud-lndischgasten,
auteur en illustrator, dit werk ten bate van
een menslievend doel tot stand hebben ge
bracht!
"De Vliegende Hollander" is voorlopig in
vrij beperkte oplage van de pers gekomen.
Het verdient dus aanbeveling zo spoedig
mogelijk kenbaar te maken of men zich
in het bezit wil stellen van de typografisch
bijzonder goed verzorgde druk. De prijs
van dit ongeëvenaarde boekwerk is ƒ17,50.
Te bestellen bij Tong Tong door storting
van genoemd bedrag, vermeerderd met
1,25 portokosten, op giro 6685.
OMEGA HORLOGES
naar
Laan van Meerdervoort 520
Den Haag - Telef. 33 64 41
13