M—1
Laatste dag in si Rengo-Rengo
Indonesische 1
nachten
Willem Brandt t
Kampdoktoren
Het wordt langzaam licht in de hong. De ramen tegenover mij, die uitzicht geven op het
Oosten en op de "trem", beginnen zich vaag af te tekenen. Het zal waarschijnlijk mijn
laatste dag zijn als patiënt in de dysenteriehong. Als ik nu maar weer niet direct malaria
krijg zoals vorige maand, want dan gaat het natuurlijk ook weer mis met mijn darmen.
De oorlog kan nu toch niet lang meer duren. Alles wijst daarop.
Eerst die verdubbeling van de rantsoe
nen. Toen die Jappengeneraal die zelfs in
de hong kwam om de zieke kampleider
naast mij te begroeten. En dan Sammie, de
Jap van de houtploeg, die om een verkla
ring vroeg, dat hij nooit had geslagen. De
huichelaarl Gisteren die commandant van
Aek Pamienke, die mij de groeten van Be
atrijs overbracht. Wat bezielt die Jappen?
Zou dan toch werkelijk de vrede...
"Heden, Vrijdag 24 Augustus 1945",
roept oude Opa Kühn.
"God zij dank", antwoordt de 80-jarige
pastoor Wolf.
De dag is begonnen.
Ontbijt: Je kunt duidelijk zien dat we
dubbele rantsoenen hebben. De pap is veel
dikker en er is zelfs wat suiker bij. Zou
het waar zijn dat de Russen de 19e aan de
Jappen de oorlog hebben verklaard. De soe-
karilla's beweren dat er zelfs al wapenstil
stand is.
Doktersvisite: Ik ben als patiënt ontsla
gen, maar zal vannacht nog in de hong
blijven slapen en mag dan morgen naar
hong 9 terug. De Chinees, die de groenten
levert, zegt dat de Jappen in Rantau Prapat
gisteren een toespraak van hun kolonel
hebben gehad, waarop een groot gehuil en
geklaag volgde dat tenslotte uitliep op een
flinke dronkemansbende. We zouden wer
kelijk over een week vrij zijn.
Elf uur: De Jap laat vragen of ik al beter
ben, want dan moet ik in het vrouwenkamp
gaan werken. Dat hadden ze twee jaar eer
der moeten bedenken. Het zou anders wel
heel erg heerlijk zijn om Beatrijs in het hos
pitaal terug te zien. Ach, de Jappen bewe
ren altijd zo veel. Afwachten maar,
Vijf uur: Zojuist Monne begraven. De
sterkste man van ons vroegere werkkamp
in Pamienke. Tegen een heftige bacillaire
kon zelfs hij niet op. Arme Monne, zó vlak
voor de vrijheid.
De kreet gaat door het kamp. "Alle
kampleiders, hongcommandanten en dokto
ren direct bij de Jap komen". Nog nooit
werd een bevel zo snel opgevolgd. Daar
gaan we. ledereen voorvoelt wat er gaat
gebeuren. Achter ons, in het Westen, begint
de reeds bewolkte lucht pikzwart te worden
en bliksemt het af en toe. Er komt een
geweldige donderbui opzetten. Laat maar
komen. Wij gaan het grote nieuws horen.
Voor het huis van de commandant staan
een stel ons volkomen vreemde Jappen.
Onder hen herken ik Matseno, een arts
waarmee ik in het begin van de bezetting
af en toe te maken heb gehad. Hij groet mij
nu zeer beleefd en draagt zelfs een stoel
voor mij aan als hij hoort dat ik ziek ben
geweest. Alle doktoren moeten zich verza
melen op de voorgalerij van het huis van de
wacht, de anderen zitten bij de Jappencom-
mandant. De zwarte wolken zijn nu bijna
boven ons en in de verte horen wij de
regen komen.
Na wat heen en weer geschuifel zitten
we tenslotte met z'n allen om de vrij lange
tafel met Matseno aan het hoofd. Onder
tussen is het bijna schemerdonker gewor
den onder het lage dak van de galerij.
Dan staat Matseno een beetje schichtig
op, aarzelt even en zegt dan met een plech
tig gezicht: "Gentlemen, the war is over".
Daar zitten we dan, doodstil, kijken elkaar
met houten gezichten min of meer wezen
loos aan. Niemand zegt iets, iemand zucht
heel diep. Ineens is de regen er en slaat
met geweld en oorverdovend lawaai op het
zinken dak vlak boven ons. Dat breekt de
spanning. Als op bevel springen we alle
maal op van onze stoelen, slaan eikaar op
Lees verder pag. 25
"Kampong Makassai", het kamp aan de weg Djakarta - Bogor, waar ook zoveel krijgsgevangenen
gezeten hebben. De enorme barakken staan er nog steeds, hoewel ze van primitieve bouwmaterialen
zijn gemaakt. De krljgsgevangenentuintjes leven nog en staan er goed voor. Nu is er een militair kam
pement van gemaakt.
Een bundel kampgedichten van t
Verkrijgbaar bij: t
BOEKHANDEL TONG TONG t
Prijs: ƒ3,50 ƒ0,25 porto 3,75 t
Giro 6685 Telefoon 542.542 I
Op een enkele droevige uitzondering na,
waren de Nederlandse kampartsen voor
beelden van plichtsbetrachting, opofferings
gezindheid, en mensenliefde. Ik was vaak in
de ziekenzaal, èn als patiënt èn als "so
ciaal werker", zoals ze het tegenwoordig
zouden zeggen: mensen voorlezen, opbeu
ren, helpen, kortom alle mogelijke morele
steun geven. Uiteraard had ik veel contact
met de doktoren, en ik mag me dus be
voegd achten een oordeel over hen te vel
len. Van één van hen, een 24-karaats In
dische jongen, heb ik een speciale aante
kening in mijn "kladboek", dd. 4 Nov. 1944:
Voor Dr. Lammers van Buren, namens Hos
pitaalbarak 14 t.g.v. zijn verjaardag.
Dokter, op een dag als deze,
Drukt het juk U extra zwaar:
Waar er feestvreugde moest wezen
Is het gezin wreed uit elkaar!
Zonder bloemen of geschenken,
Zonder huis in feestgewaad,
Moet ge weer die dag herdenken
Achter haat'lijk prikkeldraad.
Maar hier is een groep van mensen,
Die in grote dankbaarheid
U het beste toe wil wensen
"Spoedig vrij in vredestijd
Dankbaar zijn zij voor de zorgen,
Al Uw krachten en Uw tijd,
Die ge gistren, heden, morgen
Steeds aan Uw patiënten wijdt!
Luistrend naar de vele klachten,
Die ge daaglijks van hen hoort,
Komt gij veler leed verzachten
Met de kracht van 't troostend woord!
Zonder hulp van medicijnen
Zijn er wonderen verricht,
Werden maandenlange pijnen
Door morele steun verlicht!
Geen van ons zal ooit vergeten
Hoe U in dit hospitaal
Slechts met rust en slreng-diëten
Ons genas van kwade kwaal.
Dokter, op een dag als deze,
Hebben wij tot slot de wens:
Zoals U te mogen wezen,
Werkend voor Uw medemens!
P. MONOD
14
