De Indonesische revolutie (III)
Reeds na het eerste artikel over de Indonesische revolutie kwamen de eerste ongedul
dige vragen binnen, hoofdzakelijk van twee soorten, die eigenlijk weer duidelijk bewijzen
hoe slecht men het wezen van ELKE revolutie begrijpt, zelfs van dit volk dat men denkt
zo goed te kennen. De vragen waren: "Waarom noem je de sleutelfiguren niet van de
Indonesische revolutie?" en "Maar zelfs de grootste ezel ziet dat deze revolutie naar een
catastrophe leidt. Durf je dat niet te zeggen?"
Wel, in de "Piekerans" al schreef ik her- onze tamelijk gemakkelijk. Denkt men. Hoe-
haalde malen dat ik een ezel ben in verge
lijking met zoveel pientere beoordelaars.
Laat mij eerst vaststellen dat ik (vooral na
de ezeltjes gezien te hebben in Marokko
en Algerije) groot respect heb voor de ezel
met zijn fantastische incasseringsvermogen,
zijn vermogen om van distels te leven,
voortdurend tot enorme arbeid in staat is
en tenslotte onomkoopbaar koppig durft te
zijn, waar het nobele paard meegaand is.
Dank dus voor het compliment. Laat ons
in het algemeen nooit te gauw "ezelen"!
Nu een poging tot analyse van wat er om
gaat in de Indonesische revolutie.
A. Het noemen van sleutelfiguren. Zoiets
is in een evolutionaire maatschappij als de
Vervolg van pog. 5
ment haar ogen als water uit de oogkassen
liepen en ze nooit meer zien kon?
Zoals eens een Indonesische vriend me
diep in de nacht, toen na lange gesprekken
een bijzondere sfeer van intimiteit ontstaan
was, me vertelde hoe bij een houwitser
bombardement tijdens de politionele acties
zijn moeder aan flard engeschoten werd?
Indonesiërs praten NOOIT over wat hen
overkomen is in de bersiaptijd. Zij weten
het persoonlijke leed om te zetten in rui
mer menselijke wijsheid. Wat doen wij?
Twintig jaren is de wereld ouder gewor
den sinds de kamptijd. In twintig jaren heb
ben wij een schijnbaar nimmer eindigende
voortgang gezien van menselijk leed, van
prikkeldraadkampen, van mutilatie en dood.
Korea, de Kongo, Vietnam...
Ergens in de wereld schreit ALTIJD een
gewond kind, ergens in de .wereld knielt
ALTIJD een weduwe aan de kist van haar
echtgenoot, ergens in de wereld sneuvelt
ALTIJD een soldaat met een laatste blik
van verbazing in zijn ogen. Wat niet is,
kan nog komen. Wat was, kan wéér komen.
Het prikkeldraad schijnt een nieuwe door-
nenenkroon te zijn voor de mensheid. En
alleen hij, die deze doornenkroon niet
vreest, niet vlucht, er niet eindeloos over
twist, maar kalm en moedig aanvaardt als
een poort naar een hoger levensinzicht,
aan hem is het prikkeldraad niet verspeeld.
Na twintig jaren, waar staan wij?
Dat wij het allemaal overleefd hebben,
dat wij ook de twintig jaren daarné over
leefd hebben, dat alleen is al een geluk
wens waard. Die de redactie van Tong
Tong U hierbij gaarne aanbiedt.
Maar ons respect en onze eerbied gaan
uit aan hen, die bovendien de wijsheid ge
vonden hebben, die dit prikkeldraad ons
heeft moeten brengen. Saluut! En Hormat!
En dat U nog vele jaren genieten moogt
van deze oude wereld in een Nieuw Licht!
T.R.
wel ook hier de sleutelfiguren van vandaag
morgen onbelangrijk kunnen zijn en omge
keerd. Denk eens aan b.v. Marijnen, Zwols-
man, Verolme, Drees, en zo een hele ris
van de afgelopen jaren. Wie is belangrijk
en waarom? En wie beinvloedt het leven
inderdaad voor een zo lange tijd dat hij
een sleutelfiguur genoemd kan worden? Pas
na een eeuw kan vrij betrouwbaar worden
vastgesteld wie sleutelfiguren waren.
In een revolutie gaat alles zo snel, wis
selen figuren elkander zo snel af, dat zij
(althans tijdens de revolutie) moeilijk aan te
wijzen zijn. Wat is er van sleutelfiguren
van gisteren zoals Hatta, Sjahrir, Takdir
Alisjabana, Sjafrudin, Tan Malakka nu nog
overgebleven? Ik noem nu alleen namen die
elke lezer kent; een ris andere namen van
gisteren zijn bij de doorsnee lezer niet
eens voldoende bekend geweest toen zij
prominent waren!
Gemakkelijker is b.v. te zeggen dat een
persoon als Douwes Dekker (Setiabudhi)
een sleutelfiguur was in het voorspel van
de Revolutie. Als zodanig is hij ook in Indo
nesië erkend en geëerd, zelfs al was hij
geen "asli" Indonesiër.
Maar vandaag? Zonder enige twijfel is
President Soekarno, hoe men hem ook
wenst te beoordelen, de belangrijkste sleu
telfiguur. En zeker is een man als Pah Ban
(Soebandrio) een buitengewoon prominente
figuur van heden. Maar een sleutelfiguur?
Dat zal morgen moeten blijken. En dat geldt
ook voor mensen als Leimena, Jani, Nasu-
tion, Aidit, Chairul Saleh, Abdul Malik...en
nu al begin ik de kluts kwijt te raken, niet
uit vrees om namen te noemen maar uit
vrees om namen over te slaan. Wat bergt
elke revolutie in haar schoot? Welke zijn
inderdaad de richtlijnen waarlangs zich de
techniek van de revolutie voortbeweegt?
Een revolutie brengt machten en krachten
in beweging bij massa's. En de persoon die
op het juiste moment de sterkste massa's
inspireert, wordt een sleutelfiguur. Naar
mijn gevoelen zullen er uit de religieuze
De EIGEN WEG
Voorbestemd om commies te wor
den in de Nederlands-Indische admi
nistratie, heeft het vrij geworden In
donesië besloten een eigen keuze te
maken. Laat ons aannemen dat hij
bokser worden wil. Geschikt? Kijk
naar de rechte rug, de brede schou
ders, de goede spieren. Geschikt.
Zijn hele vorming en levensinstelling
veranderen. Pa-commies kijkt ont
steld toe. Niet ontsteld zijn.
Proberen te begrijpen.
kringen sterke figuren naar voren komen,
maar wanneer en hoe en wie? Er is een
merkwaardig cachet in de Indonesische re
volutie dat in de Europese revoluties ont
breekt: dat is het uitblijven van het
complot, de contra-revolutie, de machts
greep. Zo'n kern-gebeurtenis als bij
de Franse Revolutie de Eed in de
Kaatsbaan of de instelling van de "Ter
reur" hoeft in Indonesië niet verwacht te
worden. Want in Indonesië leeft de Musja-
wara, een moeilijk te vertalen woord, dat
althans door het woord "overleg" niet ge
dekt wordt, al is de uiterlijke vorm onge
veer gelijk. Musjawara is een bepaalde
techniek van zelfbeheersing, waarbij men
crises nooit te ver laat komen. Worden be
paalde figuren te onrustig en eventueel te
gevaarlijk? Praat ernstig met ze. Ontwikkelt
een politiek van geven en nemen. Probeer
een modus van constructieve samenwerking
te vinden. (In vele maatschappelijke en ge-
zagslichamen zit het "tolong-menolong" als
een sterk cement. Het begrip gaat veel die
per dan "elkaar helpen").
U denkt: dat bestaat in Europa toch ook.
Maar dat is niet waar. In Europa wordt op
dit terrein vaak het woord "koehandel" ge
bruikt, maar zelfs in zijn beste vorm heeft
het Europese politieke overleg het karakter
van kundige machtsverdeling, terwijl de
Musjawara zoekt naar machtsbundeling met
een nieuw accent.
Dit is in Indonesië mogelijk omdat daar
de familiebanden en vriendschapsbanden
een enorme rol spelen. Als je vertrouwelijk
met Indonesiërs omgaat en hun familieban
den leert kennen, sta je verbaasd hoe
breed verdeeld broers en zusters en aange
trouwde broers en zusters en neven en
nichten in de diverse politieke geledingen,
in regeringsfuncties, in sociale groeperin
gen en in zakenkringen zitten. Ah, roept
men licht uit, dat is nepotisme. En dat is
juist niet het geval. Nergens is namelijk een
zo sterke "opeenhoping" van familie dat
een aparte overheersende machtsfiguur
ontstaat. Verschijnselen van nepotisme, zo
als b.v. in de Zuid-Amerikaanse staten (de
familie Trujillo is toch nog steeds genoeg
bekend?), zijn in Indonesië niet mogelijk
Alleen al omdat het aantal "concurrerende"
families te groot is en vooral omdat deze
families bijna alle min of meer aan elkaar
verwant zijn.
Wie een beter inzicht wil hebben in de
balancerende machtsverhoudingen in Indo
nesië, make niet de fout van de meeste
westerse observers die "net als bij moeder
thuis" figuren beoordelen alleen naar het
politieke naamkaartje dat om hun nek hangt,
maar probeert te leren waar b.v. de Tjon-
dronegoro's, de Salehs, de Djajadiningrats,
enz. enz. zitten. In Europa en Amerika is
de vrouw van een prominent staatsman
meestal "niets". In Indonesië speelt de
echtgenote van een staatsman en haar fa
milie een belangrijke rol.
De sleutelfiguren in de Indonesische re
volutie moeten op een gans andere wijze
worden opgespoord! De familiekringen en
vriendenkringen spelen een veel groter rol
in de maatschappelijke en politieke ontwik
kelingen dan de Europese parties. Zij dek
ken de politieke patronen vaak niet.
6
