BRIEVEN VAN TIJD EN RUIMTE
OVER „LUXURIES" EN EEN NIEUWE NAAM
TEMPO DOELOE
"No, I don't want to go to Indonesia! I can't live without these luxuries..." Nee, ik wil
niet naar Indonesië. Ik kan niet leven zonder deze weelde Dit werd gezegd door een
jongen van veertien jaar, dus niet door een ouder en wijzer mens ais U. Nu moeten we
niet te gauw zeggen dat kinderen van veertien jaar nog niet rijp genoeg zijn om op hun
uitlatingen te reageren .Vaak zijn hun gedachten maar VARIANTEN van wat wij denken.
En in vele opzichten zijn hun gedachten een weerspiegeling van die van ALLE jongelui
van hun leeftijd. Wie zijn tijd wil kennen en een gis wil maken naar de tijd van morgen
(als deze jeugd volwassen is en de maatschappij overeind moet houden, waarin wij onze
laatste dagen uitzingen), zal ook NU moeten luisteren.
Deze jongen tussen twee haakjes is mijn Hij kon dus met een papieren molentje tus-
zoon. Hij zat, toen hij deze plotselinge op
merking maakte, misschien weer te luisteren
naar mijn jeugdherinneringen. En ik weet
dat alle jongelui wrevelig worden als ze
naar die jeugdverhalen moeten luisteren. En
als ze ouder worden en pienterder, krijgen
ze vaak doodgewoon een hekel aan ons
om die onzakelijke en onbegrijpelijke ver
halen.
Maar deze jongen had ditzelfde leven
van mij ook meegemaakt, want hij ging al
tijd mee op stap, als Tjalie Robinson zijn
Bataviase straten ging slijpen (en dus net
zo leefde als toen hij zélf acht jaar was en
jonger). Mijn zoon was toen 3 jaar oud. Hij
kon ongelooflijk ver lopen en op alle uren
van de dag en soms ook diep in de avond
of ver vóór dag en dauw 's morgens. De
hitte deerde hem even weinig als mij. Het
maakte weinig verschil uit of wij de hele
afstand liepen van Tanah Abang Boekit
tot Pasar Ikan, of in de djoerangs of op de
sawahs rondzwierven achter Dennelust
(Bandoeng). Of we in 's Lands Plantentuin
liepen in Bogor of in de Arabische wijk of
de Chinese kamp daar of in kampong Tji-
waringin. Want de hele wereld was mooi
en letterlijk overlopend van avontuur en
rijkdom.
In die tijd verdiende ik ook al "machtig
weinig" en onze straatmaaltijden bestonden
ook maar uit sop dengkiel of roedjak of
koeweh tjintjin of taogeh reboes, enz. enz.
Maar hij werd er nooit ziek van, had altijd
razende trek en was zo rond als een man
darijn. Verkopers hadden altijd de grootste
schik als hij zelfbewust zijn dingklik aan
schoof en zijn portie bestelde. Hij was een
echte kleine blanda, want van zijn groot
vader heeft hij de blanke huid, de blauwe
ogen en het blonde (toentertijd zelfs vlas
blonde) haar geërfd. "Kajah gambarl" rie
pen verkoopsters vaak verrukt uit, "net een
plaatje!", en ze tracteerden hem extra.
In tegenstelling met andere kinderen was
zijn standaardvraag niet: "Waarom?", omdat
immers voor de meeste kinderen de aan
wezigheid van vele dingen vanzelfsprekend
is en men verder moet informeren naar de
oorzaak. Mijn zoontje vroeg altijd: "Apa
itoe?" Wij leefden samen immers niet al
leen in de beschaafde Europese wereld,
maar ook in de Indonesische, Chinese, Ara
bische, en overal hoog en laag. Hij had
dus een enorme massa te leren. Hij kende
niet alleen alle bestaande automobielen en
zelfs vermomde automodellen in opelettes,
maar ook de diverse soorten haaien, die
wij in de vishallen van Pasar Ikan zagen,
de vele soorten mensen die op de wereld
bestonden en de vele soorten ontspanning
en geluk die voor deze mensen mogelijk
waren.
sen bruine kindertjes op Tanah Rendah ge
lukkiger zijn dan in Capitol met een luxe
ijsje. Ook verlangde hij (begeerde hij) niets,
want er was van alles zo krankzinnig veel,
dat hij de opname alleen al nauwelijks aan
kon. Bij wijze van spreken bood elke stap
die hij maakte, hem ontspanning en studie,
Wij leefden van anderhalve cent (ook bij
wijze van spreken) en dat was nóg te veel!
Hij was enorm sterk en oer-gezond, en voor
een klein kind merkwaardig wijs en kalm.
Nu is hij lang en mager en nerveus. Hij
weet zelf niet hoe nerveus hij is. En hoe
nerveus alle jonge mensen zijn. Denk maar
aan oedikers en kleinlandbouwers en boer
tjes-van-buten en U begrijpt wat ik bedoel.
Ergens heeft hij opeens een zweepslag ge
kregen en zijn leven is langzamerhand in
gesteld op zweepslagen (die immers auto
matisch gevolgd worden door "beloning").
Hij is ook langzamerhand vol begeerten ge
komen: een racefiets, een electrische gui
taar, een Honda, een pistool, moderne kle
ren (hij spreekt graag over een "wardrobe",
een volle klerenkast), waarmee hij gelijk
staat aan andere jongens, enz. enz. enz.
Had hij tot voor kort nog een normale af
schuw van de school, nu studeert hij hard.
Een jaar terug zwoer hij nog een "drop-out"
te worden (een leerling die voortijdig- de
school verlaat om zelf te verdienen), maar
gisteren maakte hij bekend naar U.C.L.A.
te willen gaan, de grote universiteit van
Los Angeles. Hij is niet op zijn achterhoofd
gevallen. Hij heeft wel in de gaten gekregen
dat al die bordenwassers en zo toch te
kort hebben in het leven, terwijl je als je
b.v. dokter of ingenieur bent, je je veel
meer veroorloven kan. Ook heeft hij op
school langzamerhand verschil leren ma
ken tussen twee soorten klasgenoten: het
stupide volksjongen-soort en de lui waar
mee "te praten valt", die manieren hebben
en zo. Aangezien we het niet breed hebben
en die betere jongelui vaak wel, en hij hun
"status" hebben wil, gaat hij harder stu
deren en vormt zich langzamerhand een
"set" van onmisbaarheden in het leven, die
hij veroveren moet. Goed, goed. Hij zal het
ver brengen.
En opeens is ook het besef gegroeid van
dit basisbezit, de som van "luxuries" die hij
nu al niet missen kan en die hij stelselmatig
verbreden moet. Gelukkig noemt hij ze nog
steeds "luxuries" en niet vanzelfsprekend
heden. Dat komt omdat-hij een Pa heeft,
die niet zoals andere Pa's automatisch ver
der denkt van een Chewie '58 naar een
Valiant '60 en dan naar een Cadillac '70
(en soortgelijke "klimsommetjes"), maar
over een soort onbegrijpelijk "basisgeluk"
van een vriend in Indonesië, die woont in
een bamboehuis, zonder waterleiding, elec-
trisch licht, gas, radio, TV, auto, enz. enz.
Hij heeft dus toch wel geleerd verschil te
maken tussen "luxe" en "gewopn" en vindt
dus niet alle luxe "gewoon" en wat min
der is, is arremoej. Maar honderdduizenden
kinderen groeien wèl zo op. In de Westerse
beschaving bestaat geen 'terug" of "om
laag", maar alleen een eeuwig "voorwaarts'
en "omhoog". En daar is geen grens.
Nu is het zeker waar, dat alles wat in
de Europese beschaving beneden "normaal"
leeft, automatisch behoeftig is: krotbewo
ner, achterbuurtjongen, hobo, paria. En in
een staat van neerdrukkende ellende, die bv.
door Kathe Kollwitz, Daumier en andere
kunstenaars hartverscheurend is uitgebeeld.
Daarom is de Europese beschaving sinds
een halve eeuw naarstig bezig met de "op
heffing van het proletariaat". Daar zijn we
Lees verder pag. 7
Denk nü reeds aan Sinterklaas en
Kerstmis: bestel het prachtige foto
boek
van
E. Breton de Nijs
Thans verkrijgbaar voor bijna de
helft van de oorspronkelijke prijs:
f.14,50
Na storting van dit bedrag op giro
6685 ontvangt U het boek franco bij
U thuis.
Of U kunt het afhalen bij
BOEKHANDEL TONG TONG,
Prins Mauritslaan 36,
Den Haag - telefoon 542.542.
Stuur mij:
ex. Tempo Doeloe van Breton
de Nijs 14,50
Het bedrag ad. zal
op giro 66 85 of per postwissel/bank
worden overgemaakt.
Naam:
Adres:
Woonplaats:
(Handtekening)
6
