16,50
8,90
Vervolg van pag. 6
al een heel eind mee op weg, want Holland
heeft b.v. nog nooit zoveel millionairs ge
had als nu. Maar misschien had de bescha
ving beter gedaan als wij gezocht hadden
naar een ander "ambitie"-patroon (begeer
tepatroon).
Het merkwaardige is namelijk dat hoewel
de bodem omhoog komt, ook het deksel
steeds hoger moet gaan, zodat het verschil
tussen wat een mens heeft en wat hij "heb-
be mot" even groot blijft. Wonderlijk is ook
dat hoewel er in de andere beschavingen
even erge armoe bestaat als in de be
schaving van Kollwitz en Daumier, het
"tjap" van dierlijk lijden en begeren ont
breekt dat armoe in Europa zo naargeestig
maakt. Ik ben in de slums van Mexico ge
weest en in de beroerdste kampongs van
Djakarta, maar zulke gezichten als Kathe
Kollwitz getekend heeft en die ik in de
Bowery in New York en in de achterbuur
ten van Chicago en L.A. zag heb ik werke
lijk alleen bij hoge uitzondering gezien. In
Mexico en Indonesia was ook in de armste
kampongs nog altijd een duidelijk zichtbaar
gevoel voor b.v. zindelijkheid en zelfrespect
aanwezig. Ik geloof dat zulke gevoelens
niet worden aangekweekt met meer studie
of meer geld, maar iets te maken hebben
met een bepaald patroon van zedelijke vor
ming, waarvan ik het geheim nog niet door
vorst heb. (Men moet nu niet komen aan
draven met de "djembels", wier bestaan
veroorzaakt werd door een sociale ramp
van verschrikkelijke omvang).
Mijn zoon heeft nog niet in de gaten dat
de dingen die hij gelukkig nog steeds als
luxuries ziet, intussen al laagste norm ge
worden zijn. Wat de Amerikaan noemt
"rock-bottom". In Los Angeles kosten hui
zen gemiddeld 100 per maand (in huur
of huurkoop) voor de gewone mensen. Dat
betaalt iedereen normaal. Daarvoor heb je
een huis, dat in vergelijking met b.v. de
huizen in Mexico "hartstikke beroerd" is:
van pleisterwerk en latwerk aan mekaar
hangend en zo zwak, dat huizen b.v. niet
verzekerd kunnen worden tegen aardbevin
gen. In Mexico worden huizen nog steeds
"Indisch" gebouwd, op funderingen van ba
saltstenen, vier voet diep, bakstenen muren
en daken. Maar in Amerika verdienen met
selaars, timmerlui, tussenhandelaren, archi
tecten, loodgieters, etc. allemaal zo veel,
dat het natuurlijk "ergens af moet", en dus
lijdt het huis eronder. En de koper (huur
der) betaalt alle bovengenoemde gentlemen.
In Nederland mag dit door de bank beter
zijn, maar in essentie leeft men ook in
Europa schrikbarend duur voor zijn normale
behoeften. Het is niet mogelijk om hier
zoals toentertijd in Indië je na volbrachte
diensttijd terug te trekken in een "pondok"
boven Tjipatat van 3 riks in de maand en
toch "toewan" te blijven. In Indonesië wa
ren en zijn nog steeds andere varianten
mogelijk. Takdir Alisjabana bouwde zijn
"bungalow" van bamboe voor een habbe-
krats. Gaat die bungalow niet zo lang mee?
Okay, dan bouwen we na vijf jaren weer
een andere bungalow voor een habbekrats.
Maar er is geen onontkoombare dwang om
te wonen zoals de woonstandaard heeft
voorgeschreven. "Omlaag gaan" is alleen
maar theoretisch mogelijk .praktisch niet,
want het is domweg verboden om "slech
ter", dus goedkoper huizen te maken. Zo
gaat het ook met kleding, meubilering, stu
die, gebruiksartikelen, voeding, enz. enz.
Sommige mensen, die zich jaar na jaar
"het pleuris" werken om doodgewoon "bij"
te blijven bij een levensstandaard die ze
zelfs niet lusten, krijgen er opeens genoeg
van. Twee jaar terug woonde ik dicht bij
iemand, bij wie ik als ik zijn huis passeerde
en naar binnen keek, alleen maar een TV-
toestel en een stoel zag. "Eeuwig" zag ik
hem op die stoel naar zijn TV kijken of de
TV was af en hij was onzichtbaar. Ik ging
eens bij hem praten en rondkijken (wat een
buurtmentaliteit, ja?) en merkte dat deze
man behalve die stoel en TV verder alleen
nog een ouwe oven had met wat potjes en
pannetjes, en een bed, en verder niets.
Geen tapijten, sofa's, enfin alles wat U in
Uw huis heeft. Hij had er blijkbaar opeens
een streep door gehaald. Het dure huis
moest hij wel nemen, maar al het andere
moest niet. DUS kocht hij niets verder. Dat
was natuurlijk schrikbarend a-sociaal, want
hoe moest je nu zitten als je bij 'm op
bezoek kwam? Hij leefde dus volslagen
verlaten en had alleen af en toe als hij dat
wou contact met de wereld door zijn TV.
Zijn tuin verwilderde en produceerde alleen
maar bij tijd en wijle bossen onkruid, met
soms toch ook wel aardige bloemen.
Het vreemde is, dat zulke mensen altijd
eenzaam zijn. Onze levenswijze is dus blijk
baar "conditio sine qua non" om in de
gemeenschap te blijven bestaan, een "offer"
aan anderen, waarvoor wij zelf werken moe
ten. Heel vreemd. In Indië heb ik veel meer
zulke mensen gekend. B.v. de oude heer
Barrès met zijn cello in het verhaal "Tjoek".
En wie ik nooit vergeten zal hoewel ik hem
maar éénmaal gezien heb in mijn leven (ik
deed op een reis Banda Neira één dag aan
om weer verder te gaan), de ouweheer
Schneewolf, die in een geweldig groot, oud
Perkeniershuis helemaal alleen leefde. Het
huis was zó geweldig sterk, dat het door
verwaarlozing niet achteruit ging. Voor- en
achtererf stonden vol onkruid. Het huis was
praktisch leeg. In de achtergalerij stond
een oude verroeste fiets, waarmee de heer
Schneewolf naar badkamer en privaat reed
helemaal achter in de bijgebouwen. Verder
had hij een telescoop, waarmee hij elke
nacht zijn speurtochten maakte in het heel
al. Hij was een stil en vriendelijk en wijs
man, weinig spraakzaam maar benevolent
zoals ik maar heel weinig in mijn leven ge
kend heb. Wat ik alleen het wonderlijkste
vind is dat ik juist dat wildvreemde erf op
liep om zonder enig excuus met deze man
te praten. En dat is mij heel vaak overko
men. Waarom? Waartoe? Waartoe deze
brieven van Tijd en Ruimte, die geinspireerd
worden door wonderlijke mensen, die ik
nooit gezien heb en van wie ik niets weet,
voor wie ik niets kan doen en die mij ook
in niets kunnen bijstaan?
Het krankzinnige is dat ik in de "be
keken wereld" zo gemakkelijk misluk of uit
gestoten raak (zó vaak dat ik mezelf soms
doop "Bad Luck Charley") en dat in de
"onbekeken wereld" met wildvreemden ban
den worden gesloten van begrip zo diep en
zo ver, dat je er een gevoel door krijgt dat
eigenlijk alle mensen leven op een thema,
dat met de wereld van thans niets heeft
uit te staan...
Ah, maar welk thema? "Geef mij elke
dag een nieuwe naam en de wetsteen van
een nieuw geloof!"
Mijn instinkt zegt mij dat deze nieuwe naam
voortdurend om ons heen "hangt", zó dui
delijk en in het oog vallend nabij, dat het
"stom" is dat je het niet ziet. Als een gou
den ring op een grintpad en je loopt er
honderd keer naar te zoeken, je kruipt zelfs
op je knieën rond om hem te vinden en
je ziet hem niet. En vijf dagen later zit je
op de stoep en kijkt suf voor je uit, den
kend aan niets en dan zie je hem opeens!
Is misschien de tijd nog niet rijp?... T.R.
LAND
VAN BIJ
ONS BUITEN
Wie het vml. Ned.-Indië kent of wil kennen
móet dit boek lezen. M. H. du Croo, alias
Exodus, zo bekend uit schetsen en eigenwijze
liedjes, werd terecht door Dr. J. W. Meyer-
Ranneft ingeleid met de woorden:
"Daarom zal geen ernstige historikus die over
het vroegere Nederlands-lndië schrijft mogen
nélaten te lezen wat "Abraham Exodus" op
eigen wijze heeft beschreven, als typisch re
presentant van die typisch gemengde Indisch-
Nederlandse maatschappelijke struktuur, aan
welker bestaan in 1942 een einde kwam".
Van dezelfde schrijver verschenen:
De makelaar en ik f 1,50
Nahak f 1,50
Hiervan zijn nog enkele exemplaren
in voorraad.
Prijs
■WAN
DE
VERSCHRIKKELIJKE
Hoe verschrikkelijk Dr. P. V. van Stein-Cal-
lenfels wel kon zijn vertelt B. D. Swanenburg
U in talrijke anekdoten, zonder echter deze
belangwekkende en zonderlinge mens uit het
vml. Ned.-Indië te kort te doen in de be
schrijving van diens archeologische en prae-
hlstorische aktiviteiten.
Leest alles over deze eruptieve figuur, die
als bestuursambtenaar de haren te berge deed
rijzen door zijn onkonventionaliteit.
Voor de luttele prüs van
7
