HEIMWEE
__8L
Dieren in de wildernis
Vervolg van pag. 12
dere methoden, die wij kennen uit de be
schrijvingen van het leven in Duitse con
centratiekampen, worden toegepast.
Met de titel van het boek wordt de toe
stand aangegeven waarin de kampbewoners
verkeerden, maar ook is het de bijnaam van
een van de kamphoofden, die de gewoonte
had zijn slachtoffers half dood te ranselen.
Tenslotte komt toch de bevrijding, die ech
ter een periode van nieuwe gevaren in
luidde, daar de situatie direct na het ver
trek van de Japanners zeer verward was en
vele Indonesiërs zich tegen de Nederlan
ders bleken te hebben gekeerd. Het relaas
besluit uiteindelijk met de terugkeer van de
vader, die zich bij het geallieerde leger had
aangesloten.
Door zich verre te houden van iedere lite
raire pose, is Eliza Thomson er in geslaagd
een zeer authentiek boek te schrijven, ver
zorgd van stijl, goed opgebouwd, en on
danks de gruwelijkheid van de belevenis
sen verlicht door de humor en de onbevan
genheid van het kind dat zij toen was.
Het is niet verwonderlijk dat de auteur voor
haar manuscript in 1964 een prijs ontving
van de Indische Kulturele Kring. In de jury
zat o.a E. Breton de Nijs, die heeft mede
gedeeld het boek te zullen gebruiken in een
televisieprogramma over de bezetting in In
donesië, dat in aansluiting op de program
ma's van dr. L. de Jong in het najaar zal
worden uitgezonden.
Er is over de oorlogsjaren in Indonesië nog
betrekkelijk weinig bekend; dit boek draagt
in de eerste plaats het zijne bij tot opvulling
van die lacune. Het zal reeds om die reden
de aandacht trekken. Een nog veel grotere
belangstelling is er echter voor te verwach
ten in de kringen van de duizenden mensen
die in de jaren na de oorlog Indonesië
noodgedwongen hebben moeten verlaten.
Technische gegevens:
formaat en bindwijze: Van Ditmar paperback
omvang: 120 pagina's
verschijningsdatum: september 1965
prijs: 4,90
Een lezer stuurde mij een bespreking van het werk van Willem Brandt door een zekere
Martin Hartkamp in de uitgave van De Bezige Bij "Schrijf-krant" van 10 sept. en opeens
werd mij weer in zijn volle genadeloze omvang duidelijk hoe vreemd de Indischman nog
steeds is in Nederland. En vraag je je niet alleen meer af: "Wanneer zal dit veranderen?"
Kan dit ooit veranderen?"
eindpunt is en die (zoals een Joods Neder
lands dichter eens zong) in Amsterdam doet
verlangen naar Jeruzalem, en in Jeruzalem
naar Amsterdam. En dat is b.v. de nu eens
breder, dan weer smaller wordende water-
strook tussen schip en kade (het sinaas
appelkistje, de drijvende fles, de olievlek,
de meeuw) voor de geboren zeeman. Dit
is "melancholische eeuwigheid", maar voor
een landrot is het "rommel".
Soms is het heimwee "gericht", b.v. op
Indonesië, maar wie die gerichtheid onder
zoekt op redelijkheid of systeem, raakt
gauw de kluts kwijt. Willem Brandt verlangt
beurtelings (en even sterk) naar de oetan
naar het tropische stadsleven, naar een
Het Oranjeboek:
Prinsessen vinden Partners.
f 8,50 4- f 0,60 porto 9,10
maar:
Sleutel tot de waardeloosheid van de re
censie (want zelfs daar waar hij gelijk
schijnt te hebben, is zijn positiebepaling
fout, dus zijn oordeel fout!) is de uitspraak:
"Brandts voornaamste thema is het heim
wee". Zoek in Koenens woordenboek alle
definities en interpretaties van "thema" op,
tel ze desnoods bij mekaar op, en U mist
nog steeds "in alle standen" wat heimwee
IS. Een thema is handelbaar, behandelbaar,
inruilbaar, afwisselbaar. Maar heimwee is
een ziekte ,een vuur, een kanker, een beze
tenheid, een alles overheersende geestes
gesteldheid, die pijn doet en zoet is tevens,
bewust is nu en onbewust straks, een nauw
merkbare golfkarteling van een plas soms,
een oceaanbranding elders, onredelijk, on
meetbaar, een onrust en een rust tevens.
Om te weten wat heimwee is, moet men
heel lang weggeweest zijn. Over Oceanen
en continenten. Jaren lang.
Hoe kan ooit een thuiszitter weten wat
heimwee is? Thuis, dat is: veilig, geborgen,
onveranderlijk, knus, meetbaar. Iemand die
altijd thuis is, KAN niet weten wat heimwee
is. En dat wat je voelt als je "een blokje
om" maakt in Europa, is GEEN heimwee.
Hierover zal men mij uiteraard aanvallen,
maar het is helaas onwrikbaar waar, zo
onwrikbaar dat mensen die weten wat heim
wee is, er zelfs niets voor voelen om er
met wie ook en welk doel ook over te dis
cussieren. Helaas is het heimwee nooit
diep genoeg onderzocht, zelfs niet door
ons. We kunnen het dus ook niet definiëren,
we kunnen het alleen herkennen waar we
het waarnemen: bij Camoens en bij Goethe,
bij Conrad en Kipling, bij Maria Dermoüt en
bij Willem Brandt, in Tong Tong en in de
sage van De Vliegende Hollander, in dui
zenden variaties, maar nooit ergens thema.
Alleen mensen die niet weten wat heim
wee is kunnen zoiets dwaas veronderstel
len als dat heimwee een "thema" kan zijn.
En bouwen daarop eventueel een hele
toren van waar en wijsklinkende gevolg
trekkingen, die allemaal fout zijn omdat het
eerste blokje van de toren fout is.
Wat is heimwee?
Heimwee in zijn prilste eenvoud: Niet
Thuis Zijn; Zich Niet Thuis Voelen. Dit is
een "state of mind", waarvoor niet gedis
cussieerd kan worden, waarvoor geen houd
bare motieven aan te voeren zijn en waar
dus ook niet houdbaar op geattaqueerd
of veroordeeld kan worden. Het is nu
eenmaal zo, dat alle heerlijkheden van het
thuis zijn voor een bepaald soort mensen
niet genoeg zijn.
Wat doet de geest van de "heimweelij-
der"? Hij wil "weg". Dat weggaan kan ge
richt zijn of ongericht. Ongericht is b.v. de
geest van De Vliegende Hollander (die in
wezen de ultra-niet-Hollander is), de "Sau-
dade" van de Portugese conquistadores en
b.v. de melancholische grondtoon van de
Portugese "fado's", ja ook van de Indo
krontjong. Ongericht is ook de drijfveer van
De Zwervende Jood, voor wie Zion niet het
modderbank, muskieten en een krokodil en
naar een whiskey-soda. En wie veel met
Indischgasten omgaat zal spoedig merken
dat ieders heimwee "wilde uitersten" kent,
onbestemd is, vaag, maar nochtans mous
serend, smeulend en zelfs verterend als
Lees verder pag. 32
lllllslllll
van F. A. ROEDELBERGER
i Een werkelijk "vorstelijk boek! Niet
alleen de grote zoogdieren, krijgen j
een beurt, maar ook de kleinere, de
reptielen, de insecten, de vissen en I
de amphibieën.
I Het is een fotografisch boek, ont- j
staan uit de medewerking van 70
fotografen, zoölogen, jagers, piloten
en jachtopzieners, die allen het bes-
te hebben ingezonden, wat zij heb-
ben verzameld. Het resultaat is een I
schitterend boek, dat elke dieren-
liefhebber als een schat zal beschou-
wen, dat hij geregeld weer moet op-
nemen om er in te bladeren. De 1
tekst is van H. Rensenbrink, is kort I
f en bondig en vol treffende wetens-
waardigheden. Wij kunnen dit boek
- ondanks de hoge prijs f 26,90 - alle
lezers zonder meer dubbel aanbeve-
1 len, en zeer zeker de dierenliefheb- 1
bers. Zij zullen er geen sakit hati j
van hebben indien zij dit boek in hun j
verzameling hebben staan!
In drie keer te betalen, neem de kans
1 waar! 1
13