HEIMWEE __8L Dieren in de wildernis Vervolg van pag. 12 dere methoden, die wij kennen uit de be schrijvingen van het leven in Duitse con centratiekampen, worden toegepast. Met de titel van het boek wordt de toe stand aangegeven waarin de kampbewoners verkeerden, maar ook is het de bijnaam van een van de kamphoofden, die de gewoonte had zijn slachtoffers half dood te ranselen. Tenslotte komt toch de bevrijding, die ech ter een periode van nieuwe gevaren in luidde, daar de situatie direct na het ver trek van de Japanners zeer verward was en vele Indonesiërs zich tegen de Nederlan ders bleken te hebben gekeerd. Het relaas besluit uiteindelijk met de terugkeer van de vader, die zich bij het geallieerde leger had aangesloten. Door zich verre te houden van iedere lite raire pose, is Eliza Thomson er in geslaagd een zeer authentiek boek te schrijven, ver zorgd van stijl, goed opgebouwd, en on danks de gruwelijkheid van de belevenis sen verlicht door de humor en de onbevan genheid van het kind dat zij toen was. Het is niet verwonderlijk dat de auteur voor haar manuscript in 1964 een prijs ontving van de Indische Kulturele Kring. In de jury zat o.a E. Breton de Nijs, die heeft mede gedeeld het boek te zullen gebruiken in een televisieprogramma over de bezetting in In donesië, dat in aansluiting op de program ma's van dr. L. de Jong in het najaar zal worden uitgezonden. Er is over de oorlogsjaren in Indonesië nog betrekkelijk weinig bekend; dit boek draagt in de eerste plaats het zijne bij tot opvulling van die lacune. Het zal reeds om die reden de aandacht trekken. Een nog veel grotere belangstelling is er echter voor te verwach ten in de kringen van de duizenden mensen die in de jaren na de oorlog Indonesië noodgedwongen hebben moeten verlaten. Technische gegevens: formaat en bindwijze: Van Ditmar paperback omvang: 120 pagina's verschijningsdatum: september 1965 prijs: 4,90 Een lezer stuurde mij een bespreking van het werk van Willem Brandt door een zekere Martin Hartkamp in de uitgave van De Bezige Bij "Schrijf-krant" van 10 sept. en opeens werd mij weer in zijn volle genadeloze omvang duidelijk hoe vreemd de Indischman nog steeds is in Nederland. En vraag je je niet alleen meer af: "Wanneer zal dit veranderen?" Kan dit ooit veranderen?" eindpunt is en die (zoals een Joods Neder lands dichter eens zong) in Amsterdam doet verlangen naar Jeruzalem, en in Jeruzalem naar Amsterdam. En dat is b.v. de nu eens breder, dan weer smaller wordende water- strook tussen schip en kade (het sinaas appelkistje, de drijvende fles, de olievlek, de meeuw) voor de geboren zeeman. Dit is "melancholische eeuwigheid", maar voor een landrot is het "rommel". Soms is het heimwee "gericht", b.v. op Indonesië, maar wie die gerichtheid onder zoekt op redelijkheid of systeem, raakt gauw de kluts kwijt. Willem Brandt verlangt beurtelings (en even sterk) naar de oetan naar het tropische stadsleven, naar een Het Oranjeboek: Prinsessen vinden Partners. f 8,50 4- f 0,60 porto 9,10 maar: Sleutel tot de waardeloosheid van de re censie (want zelfs daar waar hij gelijk schijnt te hebben, is zijn positiebepaling fout, dus zijn oordeel fout!) is de uitspraak: "Brandts voornaamste thema is het heim wee". Zoek in Koenens woordenboek alle definities en interpretaties van "thema" op, tel ze desnoods bij mekaar op, en U mist nog steeds "in alle standen" wat heimwee IS. Een thema is handelbaar, behandelbaar, inruilbaar, afwisselbaar. Maar heimwee is een ziekte ,een vuur, een kanker, een beze tenheid, een alles overheersende geestes gesteldheid, die pijn doet en zoet is tevens, bewust is nu en onbewust straks, een nauw merkbare golfkarteling van een plas soms, een oceaanbranding elders, onredelijk, on meetbaar, een onrust en een rust tevens. Om te weten wat heimwee is, moet men heel lang weggeweest zijn. Over Oceanen en continenten. Jaren lang. Hoe kan ooit een thuiszitter weten wat heimwee is? Thuis, dat is: veilig, geborgen, onveranderlijk, knus, meetbaar. Iemand die altijd thuis is, KAN niet weten wat heimwee is. En dat wat je voelt als je "een blokje om" maakt in Europa, is GEEN heimwee. Hierover zal men mij uiteraard aanvallen, maar het is helaas onwrikbaar waar, zo onwrikbaar dat mensen die weten wat heim wee is, er zelfs niets voor voelen om er met wie ook en welk doel ook over te dis cussieren. Helaas is het heimwee nooit diep genoeg onderzocht, zelfs niet door ons. We kunnen het dus ook niet definiëren, we kunnen het alleen herkennen waar we het waarnemen: bij Camoens en bij Goethe, bij Conrad en Kipling, bij Maria Dermoüt en bij Willem Brandt, in Tong Tong en in de sage van De Vliegende Hollander, in dui zenden variaties, maar nooit ergens thema. Alleen mensen die niet weten wat heim wee is kunnen zoiets dwaas veronderstel len als dat heimwee een "thema" kan zijn. En bouwen daarop eventueel een hele toren van waar en wijsklinkende gevolg trekkingen, die allemaal fout zijn omdat het eerste blokje van de toren fout is. Wat is heimwee? Heimwee in zijn prilste eenvoud: Niet Thuis Zijn; Zich Niet Thuis Voelen. Dit is een "state of mind", waarvoor niet gedis cussieerd kan worden, waarvoor geen houd bare motieven aan te voeren zijn en waar dus ook niet houdbaar op geattaqueerd of veroordeeld kan worden. Het is nu eenmaal zo, dat alle heerlijkheden van het thuis zijn voor een bepaald soort mensen niet genoeg zijn. Wat doet de geest van de "heimweelij- der"? Hij wil "weg". Dat weggaan kan ge richt zijn of ongericht. Ongericht is b.v. de geest van De Vliegende Hollander (die in wezen de ultra-niet-Hollander is), de "Sau- dade" van de Portugese conquistadores en b.v. de melancholische grondtoon van de Portugese "fado's", ja ook van de Indo krontjong. Ongericht is ook de drijfveer van De Zwervende Jood, voor wie Zion niet het modderbank, muskieten en een krokodil en naar een whiskey-soda. En wie veel met Indischgasten omgaat zal spoedig merken dat ieders heimwee "wilde uitersten" kent, onbestemd is, vaag, maar nochtans mous serend, smeulend en zelfs verterend als Lees verder pag. 32 lllllslllll van F. A. ROEDELBERGER i Een werkelijk "vorstelijk boek! Niet alleen de grote zoogdieren, krijgen j een beurt, maar ook de kleinere, de reptielen, de insecten, de vissen en I de amphibieën. I Het is een fotografisch boek, ont- j staan uit de medewerking van 70 fotografen, zoölogen, jagers, piloten en jachtopzieners, die allen het bes- te hebben ingezonden, wat zij heb- ben verzameld. Het resultaat is een I schitterend boek, dat elke dieren- liefhebber als een schat zal beschou- wen, dat hij geregeld weer moet op- nemen om er in te bladeren. De 1 tekst is van H. Rensenbrink, is kort I f en bondig en vol treffende wetens- waardigheden. Wij kunnen dit boek - ondanks de hoge prijs f 26,90 - alle lezers zonder meer dubbel aanbeve- 1 len, en zeer zeker de dierenliefheb- 1 bers. Zij zullen er geen sakit hati j van hebben indien zij dit boek in hun j verzameling hebben staan! In drie keer te betalen, neem de kans 1 waar! 1 13

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1965 | | pagina 13