DE EERSTE MAN ROND DE WERELD
De Sumatraan Enrique (I)
Zijn werkelijke naam is niet eens bekend; zijn portret werd nooit getekend; hij was
"maar een slaaf" en droeg alleen de Europese naam die zijn meester hem gaf; Enrique
In de wereldhistorie is hij "uitgevlakt" tegen de naam die zijn meester (overigens met
ere) droeg; Fernao de Magelhaes (of Magellanes, Magellan, enz.), de Portugees in Spaanse
Dienst, die met de daad bewees dat de aarde rond was.
En tóch was Magelhaes niet de eerste
man die de aarde omzeilde, omdat hij im
mers halverwege om het leven kwam. En
inderdaad is de onbekende Sumatraan "En
rique" eerder de eerste man om de aarde
geweest dan welk lid van de bemanning
van Magelhaes' vloot ook, omdat hij immers
al bij de aankomst van die vloot in de Indo
nesische archipel zijn wereldreis volbracht
had.
Laat ons nochtans niet peuterig "tawarren".
Daarvoor zijn de verdiensten van Magel
haes en Enrique té groot. En laat ons eerst
rechtzetten wat het woord "slaaf" op ver
keerde wijze suggereert. Dat kan alleen
in dit Indische tijdschrift dat het begrip en
de figuur kent van de "dardanel", de wa
penbroeder "non-pareil" in onze Indische
historie.
Laat ons eerst beginnen met (wederom)
vast te stellen dat alle veroordelingen van
slavernij en dienbaarheid ten spijt (hoe
verdiend ook), de historie voorbeelden ge
kend heeft van dienaarschap van de hoog
ste menselijke kwaliteiten, verhoudingen
van mens tot mens, waarin vriendschap,
verknochtheid, opofferingsgezindheid uitste
gen. tot uitzonderlijke hoogte,
De historie van het KNIL b.v. kent talloze
voorbeelden van dardanels, die méér waren
dan een dienaar van hun luitenant: een
vriend die dag en nacht zijn leven veil had
voor zijn meester, die hem verpleegde,
raadgaf, leidde in moeilijke beslissingen en
vaak meer behoeder was van zijn baas dan
de baas van hem. Er zijn vriendschappen
geweest tussen officieren en dardanels,
waarbij de laatsten "maar" domme Javanen
of Timorezen of Ambonnezen waren, primi
tieven uit de een of andere oedik, en hun
meesters "rasechte" kaaskoppen, Hollan
ders uit families van distinctie en eer, waar
bij nochtans deze vriendschappen mijlen
hoog uitstaken boven massa's "vriend
schappen op gelijk niveau".
De Amerikaanse geschiedenis kent ei
genlijk ook zo'n vriendschap, die tussen de
Poolvaarder Peary en zijn negerknecht Mat
thew Henson, en wie de ijzingwekkende
pooltochten van dit tweetal leest, wordt
op gelijke wijze bewogen door de prachtige
kwaliteiten van Peary èn van Matthew Hen
son, die door zijn geloof in zijn baas, zijn
volharding en zijn bereidheid tot "mede
lijden", Peary's successen mogelijk maak
ten waar hij elders zeker gefaald zou heb
ben.
Wie meer verhalen kent van roemrijke
meesters en knechten (of slaven) ontdekt
twee onbekende, maar zeldzaam mooie
waarden: 1. slechts zij van de hoogste en
nobelste statuur hadden de nobelste die
naren; 2. tussen meester en knecht kunnen
vriendschappen bestaan, hoger dan elke
andere vorm van vriendschap.
Tong-Tong heeft dit altijd geweten en
hooggehouden, alle verdachtmakingen van
koloniale uitbuiting of "baboeisme" ten
spijt. Want alleen deze wetenschap maakt
fnogelijk dat men b.v dit verhaal begrijpen
kan en dus - zij het verlaat - achting en
respect kan opbrengen voor een vergeten
mens.
Foto's uit: "Die erste Erdumseglung" door Oscar
Koelliker.
Fernao de Magelhaes
DE MEESTER
Encyclopedieën vertellen over Fernao de
Magelhaes eigenlijk alleen in de beschrij
ving van zijn tocht om de wereld. Zijn
geboortedatum is niet bekend; men schat
dat hij in 1480 geboren werd. Maar alleen
al de beschrijvingen van die tocht zijn vol
doende om ons een voorstelling te maken
van zijn buitengewone eigenschappen. De
verhalen van deze tocht zijn volgens onze
maatstaven doodgewoon sprookjesachtig of
absurd. Zelfs onze zwaarste beproevingen
in oorlog en krijgsgevangenschap halen niet
bij de lotgevallen van Magelhaes en de zij
nen op deze tocht, die drie jaren duurde,
aangevangen werd met vijf schepen en
256 man en voleind werd met 1 schip en
18 man.
De schepen van dit kleine vlootje waren
eigenlijk afgedankt voor de normale vaart;
ze lekten als een mandje en van de eerste
tot de laatste dag hebben mannen aan de
houten pompen gestaan om de notedoppen
drijvende te houden. Magelhaes zeilde zon
der kaarten, met een bemanning die telkens
muitte, in voortdurende oorlogsbedreiging
(hoofdzakelijk van het concurrerende Span
je). Er werd onvoorstelbare honger geleden;
keer op keer was de toekomst volslagen
uitzichtloos. Deze Magelhaes moet bezield
geweest zijn met de inspiratie van een
ziener, anders zou de tocht minstens vijf
malen afgebroken geweest zijn "op onaan
tastbare gronden". Onze opvattingen van
moed en volharding zijn slechts kinderach
tig en waardeloos vergeleken bij de boven
menselijke prestaties van deze man, die het
einde van zijn tocht niet zag en op een ver
geten strand sneuvelde door een "blunder".
Elke verkorte samenvatting van de be
schrijving van deze man en zijn reis doen
hem tekort. Men leze b.v. Stefan Zweigs
"Magellan" om een indruk te krijgen van
zijn zeldzame grootte.
Lees verder volgende pagina
Allegorische voorstelling van de reis van Magelhaes,
