COMPUTERS
JAQUES
SPECX
c/ï&l.cWiB-
(1629-1632)
Grondlegger
van onze handel
op Java.
Geboren ca 1588 te Dordrecht(?) als zoon
van Jan Specx die om de geloofsvervolgin
gen uit Brabant was uitgeweken.
Van zijn jeugd weten wij alleen, dat hij
het bekende beleg van Ostende (1601-1604)
heeft meegemaakt.
Hij voer 22 december 1607 uit als onder
koopman op de vloot van Pieter Willems
zoon Verhoeff en vertrok 10 mei 1609 op de
Griffioen van Johor naar Japan, waar hij de
eerste leider werd van het Nederlandse
kantoor te Ikrado.
Hij was aldaar werkzaam van juli 1610 tot
februari 1613 en wederom van september
1604 tot januari 1621. Daartussenin had hij
een tocht naar Bantam gemaakt om bespre
kingen te voeren met Coen.
3 mei 1622 aanvaardde hij het president
schap van de Schepenbank te Batavia en
6 september d.a.v. werd hij buitengewoon
lid van de Raad van Indië.
In het voorjaar van 1627 vertrok hij naar
Nederland, daar hij door bewindhebbers
was geroepen om inlichtingen te geven
over de Japanse handel.
De 25ste October 1628 benoemden de XVII
hem tot eerste Raad van Indië en hij vertrok
daarop 25 januari als admiraal over een
vloot van 8 schepen.
Het eerste dat hij na aankomst te Batavia
op 21 september 1629 vernam, was dat
juist in de afgelopen nacht Jan Pietersz
Coen was overleden. Drie dagen later be
noemde de Raad van Indië hem tot provisio
neel Gouverneur-Generaal. Heren XVII heb
ben die benoeming nimmer bekrachtigd, zo
dat hij gedurende zijn driejarig bewind
steeds waarnemend G.G. is geweest.
Tijdens zijn verblijf in Nederland had te
Batavia het beruchte rechtsgeding plaats
gehad tegen zijn natuurlijke dochter Sara
geboren uit een Japanse moeder. Sara had
zich ten huize van Coen, aan wiens vrouw
zij als "staatsjuffer" was toegevoegd, ver
geten met haar geliefde, de vaandrig van
de kasteelwacht Pieter Cortenhoeff, die
er was binnengedrongen onder het mom
van een spoedbericht, waarna hij naar haar
kamer kon gaan. Hij werd daarvoor ont
hoofd, en Sara publiekelijk gegeseld. Specx'
houding tegen de leden van de Raad van
Justitie, die dit vonnis hadden uitgesproken
en daarvoor door Specx aandringen door
de Kerkeraad van het avondmaal waren
uitgesloten, is wel een van de redenen ge
weest, waarom de XVII zijn benoeming niet
hebben bekrachtigd. Vast staat dat zij dit
hem en de Kerkeraad zeer kwalijk hebben
genomen.
Batavia heeft veel aan Specx te danken.
Hij heeft het kasteel en de stad zeer uit
gebreid, na de schade van het beleg te
hebben doen herstellen.
Hij liet een aantal kreken dempen en door
een brede stadsgracht vervangen. De z.g.
Hier in Amerika heb ik voor het eerst
kennisgemaakt met computers en heb ik er
een (gebrekkige) studie van gemaakt. De
computers zijn inderdaad "foutloze denkers
met een practisch ongelimiteerd terrein en
een ontzaglijke snelheid. Wie weet dat com
puters in luttele seconden niet alleen de
ingewikkeldste calculaties foutloos uitvoe
ren, maar b.v. Uw karakter kunnen lezen
uit Uw handschrift, Uw ideale toekomstige
huwelijkspartner kunnen kiezen, zonder spe
culatie uitwijzen in welke richting steden
uitgebreid moeten worden, enz. enz. staat
inderdaad "versteld van ontzag".
Langzamerhand is echter mijn opinie
"wantrouwiger" geworden in het ideale en
volmaakte nut van computers. Als wij b.v.
bedenken dat ook kwaadgezinde en belli-
gerente machten van computers gebruik
kunnen maken om ons te verdelgen, dan
kan de ontzettende snelheid waarmee dit
gebeurt ons ook wel eens "van achteren
overvallen". Eens vloog de eerste China
Clipper over de Pacific en bracht het snel
le contact tot stand tussen de Nieuwe en
Oudste wereld, en beloofde vriendschap,
welvaart, geluk. Nu vliegen super-jets met
bomladingen over de oceaan....
Soedah, elke "zegenrijke" uitvinding heeft
ook een vloek met zich meegebracht, hier
over zorgen maken "helpt niet".
Wat echter het meest verontrust is het
feit dat deze super-denkers, deze compu
ters, geen enkele originele gedachte kun
nen voortbrengen. Alleen maar denken kun
nen als ze gevoed worden met onze ge
dachten. Onze gedachten zijn feilbaar en
gebrekkig. In elk geval is onze visie be
perkt en zelfs bij het vergaren van alle
"voorradige" denk-eenheden, waarmee we
de computer voeden, kan er een eenheid
'"vergeten" zijn, niet overzien zijn. En ook
dit tekort wordt in de computer ontzaglijk
Oosterstad is door hem gebouwd en zijn
vrouw legde 30 mei 1632 de eerste steen
voor de nieuwe stad en kerk, daar de oude
tijdens het beleg was afgebrand.
De chinezen, die hij terecht als een zeer
nuttig element in de stad beschouwde, kon
den steeds op zijn bescherming rekenen.
Hun waardering daarvoor hebben zij bij zijn
vertrek tot uiting gebracht. Zij schonken
hem een gouden gedenkpenning, waarin
een plattegrond van de stad was gegra
veerd.
De 4e december 1632 vertrok hij als admi
raal der retourvloot. Op die thuisreis nam
hij St. Helena voor de Staten-Generaal in
bezit, door op een paal aan het strand een
perkament te bevestigen.
Het jaar van zijn overlijden is niet bekend.
J.C.H.
Uit: Dr. F. W.
Stapel, gouverneur-
generaal van Neder
lands Indië.
versneld en gemultipliceerd. We wéten het
alleen NU niet. En NU lijkt de uitrekening
van de computer volmaakt. Maar later...?
Net alsof we na een hobbelige zijweg
op een mooie gladde asfaltweg komen en
ons gas opvoeren tot 150 km. per uur. En
een bordje niet zien waarop staat: "Weg-
omlegging. Brug afgebroken. Pas op!"...
Wat aan computers ontbreekt, is het be
raad, de contemplatie, de zelfcritiek, de
zelfcontrole, het geweten. De computer kan
nergens "een nachtje over slapen". Ons
denken raast erin voort. En alleen het feit
al dat de computer inderdaad foutloos
denkt, moet eigenlijk elk redelijk mens voor
zichtig, zo niet achterdochtig maken. Omdat
immers niets foutloos is op deze wereld.
Omdat deze wereld de som is van zijn
deugden én zijn fouten!
Toen mijn broertje nog klein was, zat
hij eens vast met een cijfersom. Die kwam
ook volgens Ma niet uit. Ik bekeek de som
eens en zei na een paar seconden pieke
ren: Hij komt wel uit. Er komt 376 uit.
Broertje en Ma nog eens na-cijferen. En
weratje. de som kwém uit. Hoe had ik dat
uit het hoofd kunnen doen, al die enorme
vermenigvuldigingen en staartdelingen?
"O, dat doe ik met algebra", zei ik (een
beetje blufferig). Ik had immers in één
oogopslag het systeem van de som gezien:
(a2 b2) (a b) a b natuur
lijk; één aftrekkinkje en klaar is kees.
Toen Ma een tijdje later vroeg of ik gauw
met algebra even wilde controleren of de
optellingen in haar blandjaboekje wel klop
ten, was ik natuurlijk ontstemd. "Daar moet
je dan maar een rekenmachientje voor ge
bruiken", zei ik, "de moderne huisvrouw
is ten achter bij de tijd!"
Ma zat vaak uren lang op te tellen met
likken aan potloodpuntjes en zo. DUS had
ze veel tijd om allerlei boekingen te be
schouwen: 75 ct. voor een kip was toch
veel te erg: 1,60 voor limoen gewoon
spilziek: 2,60 voor een blik boter "koerang
adjar van Hap Tjiong", want dat moest maar
2,54 zijn, enz. enz. Reken maar dat de op
telling van de volgende maand beter in
mekaar zat!
Maar hoe schieten we op als we zo ou-
werwets blijven? De wereld gaat toch voor
uit! Tjalie gaat niet met z'n tijd mee! Ja-
ja-ja, nou is Tjalie weer achterlijk, net als
Ma vroeger. En straks is mijn zoon achter
lijk. Maar aangezien we allemaal op onze
beurt achterlijk zijn, waarom proberen we
niet een beetje met onze achterlijkheid te
Leven? Misschien ontdekken we andere en
mooiere waarden dan de computer...
Het ergste is dat de computer geen origi
nele gedachten kunnen voortbrengen, dus
niet verjongend kunnen werken. Dat moet
misschien weer komen van een Kameel
drijver ergens bij Medina of een Timmerman
van Nazareth. "Zo'n slome, achterlijke, ar
me kerel..."
Laten we, als we in Tong Tong met de
modernen vooruit gaan, de ouwerwetsen
niet vergeten! Voor ons eigen bestwil.
T.R.
6
