SOETAN
SJAHRIR
Ea
Poekoel Teroes!
w
PoeJkoel
W jg
li
I f'v;.
...i3 het motto van onze "Delfts"-blauwe
Tong Tong tegel. Een motto, dat reeds door
een groot aantal Tong Tong abonnees ter
harte is genomen en in de praktijk gebracht.
In de afgelopen maanden hebben nl. vele
tegels hun weg gevonden naar evenzovele
abonnees, als dank voor het feit dat zij
ons een nieuwe abonnee bezorgden. Doet
U mee? Voor iedere jaarabonnee, die U
aanbrengt geeft Tong Tong U deze 15 x 15
cm. tegel cadeau, als decoratie aan de
muur of als onderlegger op tafel.
Kijkt U eens in Uw kennissenkring rjnd.
Wie heeft, elke keer belangstelling voor Uw
Tong Tong, die bij U op tafel ligt, maar is
zelf nog geen abonnee? Juist, die wil zelf
wel een abonnement nemen. Vooral als U
vertelt, dat Tong Tong door al die gontjen-
gers "over de kop" kan gaan, want wie kan
er nu van de lucht leven ?l Na-itoel
Of Tante Noes, die gek is op Tong Tong,
maar een te klein pensioen heeft om het
abonnementsgeld zelf te betalen. Weet U
wat? Geeft U haar eens een jaarabonne
ment cadeau. Wij sturen zo iemand een
mooie geschenkkaart, waarmee wordt aan
gekondigd, dat hij of zij het abonnement
van U cadeau heeft gekregen. En krijgt
of het nu een nieuw of een cadeau-abon
nement betreft, een mooie Tong Tong tegel
cadeau en de nieuwe abonnee 'n verzilverd
of verguld Tong Tong speldje naar keuze.
Doet U mee? Natuurlijk! Want dat gebeurt
niet vaak, dat U met maar 15,zóveel
tegelijk kunt doen: een cadeau géven, een
cadeau krijgen èn Tong Tong in stand hou
den en vooruit helpen! Vooruit, poekoel te-
roes dus. Wij zijn U eeuwig dankbaar.
NIEUWE ABONNEE j CADEAU-ABONNEMENT
Hierbij geef ik op als nieuwe abonnee:
Stuur een Jaar lang Tong Tong naar:
Naam:
Adres: Woonpl.:
HET ABONNEMENT GAAT IN OP 1 JANUARI 1966.
Stuur het verzilverd verguld») Tong Tong speldje
en het laatste nummer van Tong Tong.
Het abonnement wordt door de nieuwe abon
nee zelf betaald.
Het abonnement Is bedoeld als (verjaars)-ge-
schenk, stuur dus de geschenkkaart vóór
(datum).
Stuur de tegel, die Ik hiermee heb verdiend, na
ontvangst van het abonnementsgeld ad f 15,
naar:
Naam:
Adres: Woonpl.:
(Handtekening)
Doorhalen wat niet van toepassing Is.
Betreffende hokje aankruisen.
Zijn overlijdensbericht kwam toen ons
vorige nummer op de bus ging en sindsdien
is in alle Nederlandse bladen zó uitvoerig
over zijn leven geschreven dat wij zijn car
rière als bekend genoeg mogen veronder
stellen en alleen nog hoeven zoeken naar
wat in ons hart van deze wonderlijke Indo
nesiër geschreven is gebleven.
Dan vinden wij dat Sjahrir voor ons allen
tot het laatste moment de hoop gepersoni
fieerd heeft van het "gauw helemaal weer
goed worden tussen Indonesië en Neder
land".
"Als Sjahrir maar weer een kans kreeg..."
heeft tienduizenden Indischgasten voortdu
rend op de tong gelegen en de laatste
jaren, zelfs toen wij langzamerhand wel
moesten geloven dat die kans nooit weer
komen zou. Er waren geen berichten meer
van Sjahrir de laatste jaren, alleen maar
geruchten. Dat hij gevangen zat, op zijn
minst beperkte bewegingsvrijheid had, dat
hij ziek - en zelfs érg ziek was. Dat hij
diep down was en alle levenslust verloren
had. Dat hij tóch wel nooit meer een kans
zou krijgen omdat immers het socialisme
als partij in Indonesië practisch geheel weg
gewist was. Wat was ervan waar?
Niemand kon zich er ook een voorstelling
van maken hóe Sjahrir weer aan het werk
zou moeten gaan en welke rol hij zou kun
nen spelen; weinigen konden in hem nog
een staatsman zien met redelijke kansen.
We zagen hem alleen nog als Mens, van
wie wij hoge menselijke verwachtingen had
den.
Want Sjahrir hadden wij zelf naar Boven
Digoel en later naar Banda Neira gestuurd
als gezagsgevaarlijk, héél vroeger, toen wij
nog onvoorwaardelijk geloofden dat hij een
communist was en een opstandeling. Toen
we uit krijgsgevangenschap terugkeerden,
behoorde Sjahrir "uiteraard" tot de leiders
van de revolutie en diende om die reden
"moesoeh nomor satoe" te zijn. Maar we
hoorden méér van hem: hoe hij in de on
dergrondse verzetsgroepen tegen Japan had
gezeten, hoe hij - o.m. in zijn Sjahrazad -
positief westers georienteerd bleef. Meer
en meer begon hij voor ons allen te bete
kenen "de laatste kans".
Keer op keer heeft Sjahrir ook wel zijn
kans gehad - leek het. Niet minder dan drie
kabinetten heeft hij kunnen leiden in die
eerste jaren van de revolutie. En zelfs de
bittersten onder ons weten dat Sjahrir niet
alleen heeft gefaald omdat zijn Indonesische
broeders tegen hem waren, maar ook omdat
het besluiteloze gedrag van Holland telkens
weer een stap in de goede richting onge
daan maakte, zodat op het laatst Sjahrirs
wantrouwen t.a.v. elke integriteit van Hol
landse zijde niet meer weg te nemen was.
En zijn prestige in de ogen van vele repu
blikeinen intussen onherstelbaar was ge
schaad.
Dit is de plaats en de tijd niet om aller
lei echte en vermeende fouten uit te pluizen
en zeker niet om met beschuldigende vin
gers te wijzen. Wij weten te weinig en de
tornado van de revolutie is te groot voor
ons om haar wispelturigheid en omvang
betrouwbaar te kunnen beoordelen. Maar
vooral: aangezien het de mens Soetan Sjah-
1
JBBF 1 m
rir is geweest die altijd tot onze verbeel
ding heeft gesproken, is ook de bewogen
heid om het verloren gaan deze mens, waar
door de ontwakingsworsteling van het In
dische volk dieper tot ons spreekt dan ooit
tevoren.
Hoeveel mensen als hij zullen nog ver
loren gaan? Hoeveel dromen - ook voor
Indonesiërs zelf - zullen alsnog in rook ver
vliegen? En waar toch, wanneer toch en met
welke mensen zal de uiteindelijke gedaante
van ons Land van Herkomst uit de nevelen
van de Tijd tevoorschijn treden, zoals wij
het allen wensen: gezond, sterk, bloeiend
en met de grote toekomst die het verdient?
Soetan Sjahrir is de zoveelste Indonesi
sche vriend van ons die wij in al deze jaren
verloren. Wat zijn er velen gevallen door
Onmacht, Onbegrip en Haat...eens haatten
en veroordelen wij ook hém. En zelfs zijn
socialistische vrienden in Nederland begre
pen hem niet meer. En zijn eigen "vader
landers", de Minangkabauers, niet toen de
"opstand-Sumitro" uitbrak en Sjahrir zich
ervan distancieerde. Hoe vaak heeft hij
moeten aanhoren van vrienden: "Je hebt te
lang in Holland gestudeerd; je denkt niet
Indonesisch genoeg voor een wérkelijke
vrijheidsbeweging..."
Hoe verlaten moet deze eerlijke en moe
dige kerel zich gevoeld hebben in zijn laat
ste levensjaren, hoe vertwijfeld moet hij ge
weest zijn toen ook zijn lichaam hem in de
steek liet en hij verzwakt en half verlamd
maar een schaduw was van de geweldige
dynamo die hij eens was.
Is de schrijvende Vinger werkelijk voor
alles en allen aan de muur?
En dan beseffen wij dat de geest van
Soetan Sjahrir niet dood is, dat er meer
zijn die denken zoals hij, dat zijn sterke
voorbeeld niet vergeten zal worden, en dat
als de tijden kalmer worden, deze geest
zijn goede kansen krijgen móet. Noch wij,
noch zijn volk zullen hem vergeten. De
Vinger die het Lot van Indonesië aan de
muur schrijft, heeft tevens Soetan Sjahrirs
naam voorgoed, eervol en met een nieuwe
belofte opgetekend. T.R.
4
