„LE CINQ-SOUS DE LAVARÈDE"
BIJ DE VOORPLAAT
i
Of "Met een kwartje de wereld rond",
nou ja, 85 cent dan, de prijs van één Tong
Tong. Maar in de tijd van Paul d'lvoi, die
het boek met bovenstaande titel schreef,
was 'n kwartje aanzienlijk veel meer waard
dan 85 centen nu, dus apa boleh boewat,
we reizen tóch goedkoop de wereld rond.
In de Kaartenbak Buitenlandse Abonnemen
ten Tong Tong. En vandaar naar overal
waar onze Adiks uit het Morgenland wonen.
En zoals alleen wij, Indischgasten, doen
kunnen, met een énder oor voor poezie en
een eigen gevoel voor contrasten. Want hoe
groot en wonderlijk de wereld ook is, wij
zien haar altijd door het tul Ie gordijn van
onze Herkomst.
Of, zoals een lezeres het zegt: "Wij ban
nelingen van het Java Paradijs hebben het
zo nodig af en toe "een dronk uit het
diepe blauw van onze herinneringen"! Wie
is het die dat zegt? Mme Gertrude Erimes-
co, Rue des Papillons, Oasis, Casablanca,
Marocco. En alsof dat alles samen nog niet
poëtisch genoeg is, zendt "Kleine Non van
Java" mij haar lievelingspantoen:
Petiklah daon Angsana
Anak kadal main soeling
Nantilab saja kesana
Asal sedia: bantal dan goeling
En dit is "incredibly beautiful", in de
uitbeelding Alice in Wonderland-achtig, in
de diepere beeldspraak onnavolgbaar teder
en bezonken.
Zie je, als wij onze Adee's en Nonnie's
de wereld door volgen, leven we opnieuw:
in de hele wereld en in Indonesië tezelf
dertijd. Want je vindt een abonnee in West
End, New York, en als je zijn naam leest,
zie je tot je verbazing dat dit een echte,
onvervalste, branie Anak Krembangan is!
Lol You start life in Krembangan and you
end up as a West End Kid! Poekoel teroes,
Tjih! Als er ooit een Krembangan/West End
in de hemel mocht zijn, dat zal je hierna
maals zijn!
En je vindt een adres als Lista de Cor-
reos, Finca Isabelita, Villafranqueza, Ali
cante, Espana (sedep!) en één stap verder
vind je: Bubutan, Surabaja: twee Indische
dames, zó vér van elkaar en zo zusterlijk
bijeen in onze kaartenbak als "bantal dan
goeling"!
Of je vindt: Gaston de Rochemont, Ewa
Beach, Hawaii, waarop je gedachten direct
terugsnellen naar het oude vriendelijke huis
aan de Hospitaalweg in Bogor, waar de De
Rochemonts zoveel generaties woonden.
Tsk-tsk-stk! Eén kaart verder: De Roock,
Djalan Merdeka, Bogor, Indonesia. Bantal
dan goeling lagi!
Je hebt adressen in Brooklyn en in Ra-
choi Nachom, Tel Aviv, Israël, voor wie de
samenhang weet. Je hebt een terugkeer
naar Het Geheim van de Witte Bison met
het adres: White Wing Ranch (voordien
Apache Junction), Arizona, en "Madame
Butterfly" in Naniwo-cho, Ikuta-Ku, Kobe.
En een Nyvej, Kobenhavn naast Santa Cruz
de Tenerife; Palazzo Orchida, Ospedaletti
(Imp) naast Black Rock, Australia. Of Ma-
ramba Estate, Tanganyika naast Kaunaoa,
Honolulu (Dag mevrouw Oost!); Hobart,
Tasmania, naast Calgary, Canada; Ouaga
dougou, Haute Volta, naast Lima, Peru; er
is een "Sudi Mampir" in Cheshire, Enge
land en een Jardines Look Out in Hongkong
(Hello there, old folks! Sampai ketemu lagi
di Tanah Aer Kital). Er zijn adressen als
een geheimcode van James Bond: 97-11
HRCE HRDG XPWY apt 18 G (minta am-
poen!) en ellenlange oud-aristocratische Ja
vaanse namen, die eeuwen teruggaan naar
de keizerrijken van Singosari, Dhoho en
Mataram; namen die de tijd der Conquis
tadores terugroepen als Holambra Fazenda
Ribeiro, Brasil, en namen als Blandongan
en Kebajoran, waar je jezelf weer ziet slen
teren met een kartepil om je nek, tjangkok-
kans om je poten een gepijpte stang teboe
als een paardenbit in je jonge tandjes...
tsk-tsk-tsk!
Adik-adik-koe, waarom só fer jullie! Di-
lèmpar, di-banting, di-djiprat over de chee-
eeele wereld! God's wegen zijn onnaspeur
lijk. En déswege zij Zijn Naam geloofd!
Amen.
Want hoe ver wij ook uit elkander zijn,
als uit de verte de roep van onze Tong
Tong komt, dan komen snel de brieven met
groeten en wensen los: Hallo Tjih (van een
ouwe manggajatter), amigo estimado (xan
een Spanjol-kesasaran), lieve Tjalie (van
een nooit geziene, wildvreemde dame), A-
mice (van een edelman), notre sobat extra
ordinaire (van een Indo-Didong asli),
Hoogstcontroversionele Heer Robinson (van
een prof), Goede Jacht! (van een onster-
fzlijke jager), Dengan Segala Hormat Sau-
dara Tong Tong (van een volslagen onbe
kende Indonesiër in een oedik) en Geachte
Heer...van de belastinginspectie! Oesj, sa-
lah wesel deze! Alhoewel: "Geachte" mag
er zijn want onze Tong Tong heeft nog
nooit één cent van de Staatsruif gekregen
en wél in de afgelopen jaren duizenden en
nog eens duizenden voor Staats Welzijn
geofferd. Kandjeng Besar, lol Laat maar
met kartepil en blote kakkiesl...
Zijn wij een Garde die sterft?
Welaan! Zij die sterven gaan, groeten UI
Saluut!
Geen traan en geen snik. Want wij hebben
wél geleefd. Wij zijn trouw gebleven aan
een goede traditie, we leven branie over
de hele wereld en zullen ondernemend blij
ven bestaan in vele nieuwe generaties. Sluit
de gelederen! Blijf strijdbaar!
En toch, als deze Tong Tong-karavaan van
Tijd en Ruimte (want dat IS zij) verder
gaat, begrijpen wij dat onze gelederen
dunnen móeten. Dat er telkens weer uit
vallers zijn. Om in een vriendelijk kerkje
aan de kant te gaan zitten. Of in een loge
ment om te slapen, slapen, slapen, "sebab
tjapeh". Of in een blinkend restaurant te
gaan zitten met chroom en glas en broodjes
half-om. Of in een tingel-tangel-draaiemolen
...nee, niet meer verder! I
En er zijn er ook die zeggen: "Nee, die
tent is tóch niks gedaan. Ik sjouw toch
liever mee!" en de karavaan komen ver
sterken.
Er bij - er af - erbij - eraf - en in het
middencarré de onverzettelijken, de poe-
koeltroesers...Wie nooit het Manisee be
grepen heeft, begrijpt het NU: geen mars
lied van soldaten, geen krijgszang van kolo
nialen, maar een lied van menselijke strijd
baarheid en onverzettelijkheid zonder vlag,
zonder vaderland, zonder soldij, "The Song
of Destiny".
En wie herinnert zich dan nog het ref
rein van dat andere soldatenlied, gezongen
door Siccama, Pattinama en Singawirama
gelijk, door van Lawick van Pabst en Uljaki
en Tampanawas en Matitakapa gelijk, door
Anemaet en Alting van Geusau en Campioni
en Raden Ario Soro Admodjo gelijk (want
zij dienden alle samen als wapenbroeders*):
"Soenggoeh mati djadi orang serdadoe!
Soenggoeh mati djadi serdadoeoeoe
Nee, wederom niet huilerig of jammerig
of tragisch, maar als een Declaratie van
Onbevreesdheid in het aangezicht van alle
Doden!
Zouden wij dan wenen om de verloren
jaren? Pah! Aantreden geblazen voor het
Nieuwe Jaar! 1967! Appèl!
Gelukkig Nieuwjaar, lezers!
En een knipoog van
TJALIE ROBINSON
Alle namen zijn historisch. Uit officiële
archieven.
Noot; op het omslag konden lang niet alle
brieven mee. Zóveel, zóóóveel Dank, bui
tenlanders, namens alle Tong Tong-ers!
TONGEN
tongen van vuur
op de geheven hoojden
van eenvoudigen
en vlammend van één tale
in vele talen sprekend
zijn zij van daar gegaan
en onze tong
die wereldtalen leerde
spreekt vaak zo vaag
die éne taal
wij worden niet verstaan
Heilige Geest
steek met Uw vlammend vuur
onze stille tongen aan
NINA
3
