GANDJELGANDJELGANDJEL
IN MEMORIAM GERRIT BALK
In zijn Piekerans van een Straatslijper
noemde Tjalie de Betawiese opelette "A
streetcar named despair" (een volksbus,
genaamd Wanhoop), omdat dit gammele
busje, aan elkaar geflanst uit versleten
onderdelen, eindeloos opgelapt (ge-gand-
jel) met ijzerdraadjes en beugeltjes, toch
maar dapper voort-dokkerde op Djakarta's
gammele straten.
Zo op het eind van het jaar, bij de
stockopname en inventarisatie, als wij onze
bezittingen tellen (en onze wonden lekken!),
bevinden wij ons met Tong Tong opnieuw
in een "Streetcar named Despair", want
letterlijk ALLES bij ons is gegandjel!
Onze "staf" (klinkt mooi, ja?) verloor
bij de jaarwisseling VIJF werkkrachten en
werd opgelapt met anderhalve!...
...we werken bij een nijpend tekort aan
werkruimte nog steeds met een fantastische
collectie opbergdozen i.pl.v. met stijlvolle
brandvrije kasten...
...onze auto is een wrakker wordend
wrak ("Zit er voor het nieuwe jaar mis
schien tóch wel een nieuwe wagen bij,
Wim, een stationwagon liefst...? vroegen
wij onze Thesaurier (h'm!)...en hij schudde
van het lachen, ,man, hij kótjokte van het
lachen!!)...
...zelfs ons oude gebouw ontbeert vele
reparaties en lijkt meer en meer op een
romantisch spookhuis...Good Old Prins
Mauritslaan 36...we love you!...
...we moeten in méér dingen handeldrij
ven om het geld bijeen te schrapen om te
kunnen blijven verschijnen ("Je moet niet
dagang, Tjalie, je moet schrijven!" My God!
Ik schrijf, honderden lezers schrijven,, maar
er zijn geen lezers genoeg!...En het doet
deugd als de direkteur van een heel grote
uitgeversmaatschappij je de hand drukt en
zegt: "Verrek, Tjalie, je lapt het toch maar!
HOE lap je het zo?" En dan kan ik met
een buiging langs me heen wijzen naar
jullie, lezersi Shake hands!)...
...en astrologen en economen betuigen
om het hardst dat de komende jaren nóg
zwaarder dobbers brengen zullen...dus ook
voor onze toch al crazy dobberende Street
car!...
Vooral na mijn bezoek aan Indonesië,
waar ik de kleine man moedig zag vechten
om te "berdiri di kaki sendiri", en vaak
van hoofdofficier tot jongste Davidje thuis,
ONZE NIEUWE FEUILLETON
Wij menen er goed aan te doen, U na
het verlaten van de avontuurlijke tijger
paden terug te voeren naar de rustiger
straatjes in de bewoonde wereld van In-
dië, toen vroeger.
Greet Gaudreau, de schrijfster van ons
nieuwe feuilleton "Achteraf bezien", dat in
ons volgend nummer begint, voert ons met
haar glasheldere en toch boeiende verhaal
trant naar de omgeving waar ze als meisje
opgroeide.
U zult geboeid haar terugblik volgen en
ongetwijfeld in vele passages eigen ervarin
gen en emoties herbeleven want Greet is
een Indisch meisje dat onze taal spreekt.
Mist deze feuilleton niet
zag dagangen op alle mogelijke manieren,
NOOIT janken om steun, ondanks hoon
van de hele wereld, altijd goedlachs en
altijd branie, wist ik: wij lezers van Tong
Tong kunnen alleen bestaan als wij in ein
deloos tulung-menulung en eindeloos kop
pig "tida maoe kalah" doorBEUKENL.Jaat
maar gandjel-gandjel-gandjel!
MADJOE ANAK-KOE! Dan Selamat Ber-
djoang!
T(eroes) R(ansel)
(en dat is Indisch, ja?)
MEMO
Het jaar 1966 is weer voorbij; het nieuwe
jaar staat voor ons.
Voor zover het abonnementsgeld, dat BIJ
VOORUITBETALING verschuldigd is, nog
niet is overgemaakt, verzoeken wij U be
leefd dit alsnog te willen doen.
U helpt onze krappe kantoorbezetting
hier zéér mee, omdat dan geen herinne
ringsbrieven meer geschreven hoeven te
worden.
Bij de overmaking (giro, etc.) steeds dui
delijk aangeven waarvoor de betaling ge
schiedt. Wat betreft de abonnementsgelden
steeds MET VERMELDING VAN HET TIJD
VAK, zodat eventuele wederzijdse misver
standen direct kunnen worden rechtgezet.
Het abonnement kost f 18,voor een
vol; f 9,voor een half jaar.
AWAS, AWAS, AWAS
Het gebeurt herhaaldelijk dat bij ons ge
dane bestellingen niet op tijd bezorgd kun
nen worden. Dat gebeurt ALTIJD wanneer
de bestelling te laat geschiedt. Men wil dus
voor Sint of Kerstmis of een verjaardag
iets bezorgd hebben en doet de bestelling
2 of 3 dagen tevoren.
Soms komen de brieven zelf al te laat,
maar in elk geval komen de giro'tjes altijd
te laat (die hebben er circa 5 dagen voor
nodig om bij ons te komen).
Gevolg: ngamoek! Matjam apa! Het
MOET...enz. enz.
We begrijpen dat U aan een bepaalde
feest- of verjaardag niet op tijd denken
kunt. Bént U al "kedjepit", sluit dan het
girobiljetje meteen bij de brief in, maar
vermeld óók op het girotje Uw bestelling.
Brieven gaan immers naar het correspon
dentie-archief, giro's naar het giro-archief.
En als later blijkt, zoeken we ons "bonjot"
naar de juiste bestelling!
Vele lezers denken: ik snap niet dat ze
dat niet onthouden! Of: ik snap niet dat
ze zich vergissen! Maar pas als U ziet
hoeveel "tientallen meest uiteenlopende be
stellingen en betalingen binnenkomen, die
allemaal naar verschillende afdelingen of
archieven moeten, beseft U hoeveel ver
warringen kunnen ontstaan. Vaak komen
vier verschillende bestellingen plus twee
informaties aan de redactie op één brief
binnen, die dus op ons kantoor "het rijtje
af" moet en door veel uitzoekerij ergens te
lang blijft liggen. Als dan op zo'n brief
het afzendadres ook al niet staat en de
handtekening "w.g. onleesbaar" is en de
enveloppe per abuis is weggegooid, zoe
ken wij ons gek!
Tulung-menulung, jol
Vanavand stond het overlijden van Gerrit
Balk in het plaatselijk dagblad. En bij het
lezen van de advertentie voel je scherp,
dat het heengaan van Balk het verlies is
van een mens, om wie je veel gaf, al had
je hem niet eens zo héél vaak ontmoet-
Vóór de oorlog had hij een kapperszaak
in Batavia. Bij zijn talrijke klanten zal nog
ongetwijfeld de herinnerir g bestaan aan zijn
vriendelijkheid, zijn welgemoedheid, ,zijn
gevoel voor humor.
Die eigenschappen bewaarde hij ook in
gevangenschap. In het begin van die peri
ode ging hij met hart en ziel op in het aan
deel, dat hij door zijn medewerking leverde
aan het cabaret van Povel en Vredevoogd,
in "Luchtdoel" in Bandoeng; dat uitsteken
de cabaret, dat er telkens in slaagde, de
bewoners van het kamp de geestelijke
weerstand te verschaffen, die ze nodig
hadden om de onaangenaamheden van hun
nieuwe situatie beter te kunnen dragen. En
hij bleef ook in andere kampen aan cabaret
en toneel meewerken, in Tjilatjap bijv.
Nooit trad hij op de voorgrond; een plaats
achter de schermen, of in de achterste
helft van een toneelpaard, was hem liever.
Maar daar was hij dan ook bijzonder effec
tief. Verschillende medewerkers van het
toneel en cabaret hebben hem eens, uit
dank voor al wat hij deed, een "bokaal"
aangeboden, gemaakt van een conserven
blik. Hij was er gelukkig mee en trots op.
Erg best was de conditie niet, waarin hij
uit gevangenschap terugkeerde; zijn ge
zichtsvermogen was sterk verminderd. Het
belette hem niet, met zijn oude welgemoed
heid in een nieuwe buurt van Deventer
samen met zijn vrouw een kapperszaak op
te zetten, die een uitstekende naam kreeg.
Maar zijn ogen werden steeds minder en
de tijd kwam, dat hij zijn zaak moest over
dragen aan zijn zoon.
Het was zijn aard niet om te klagen over
het verder achteruitgaan van zijn lichame
lijke gesteldheid. Hij wist ook het weg
nemen van een gedeelte van één van zijn
benen te aanvaarden. Alleen het verlies
van een zoon, die omkwam bij het spoor
wegongeluk bij Harmeien... daarover sprak
hij bij voorkeur niet.
Door zijn trouw, zijn hartelijkheid en zijn
gemoedelijkheid was Gerrit Balk een ty
pische figuur in de bonte samenleving van
Batavia van voor de oorlog en in de kam
pen tijdens de oorlog. Zijn plotseling heen
gaan doet je beseffen, ,dat je hem te wei
nig hebt getoond, hóé je hem waardeerde.
DEVENTER, 23 november 1966. F.G.C.
(Zulke berichtjes zijn zeldzaam in Tong
Tong. Hoezeer is het leven van de kleine
Hollandse middenstander in Indië aan het
grote publiek voorbij gegaan! Kleine Totok
drukkers, kappers, restaurateurs (Oude
Doelen!), hoteliers en pensionhouders, mu
sici, enz. enz., hoe slecht kennen wij ze.
En hoe raken ze ook in Tong Tong ver
drukt door de "Grote Kangs"! Soms ston
den ze bekend als "rae tjets", maar er
waren heel bijzondere mensen bij. Mensen
als Servei, "Dobro", Markov, Grosz, Som-
mer, mijn hemel, wat kan deze lijst lang
worden!, wie schrijft ooit over ze?)
5
