PATRONISEREN
NANTI IN TREM
■jyu fjbTK&t'
HET IS -TEN STRENGSTE-VERBODEN
IN EN UIT TE STAPPEN ZOOLANG
DE TRAM IN BEWEGING IS. WAAR-
SCHUWT DEN CONDUCTEUR/iJDIG
WAAR UWVENSCHT UIT TE .STAPPEN
EN -STAP AWrf UIT TUSSEN DE SPO
REN.
Eén onzer lezers herinnerde zich hoe op
bovenstaande wijze een waarschuwings
bordje in de Bataviase tram (Nanti Ini Trem
Mogog) door een scholier was "gecorri
geerd". Overigens moeten kolonialen-haters
niet al te haastig: "Hal! Die gemene kolo
nialen!!" roepen, want dit bordje dateert
uit het "Prae-Nozem-era" en hoe uitgelaten
en vechtlustig onze HBS-ers in Indië ook
waren in de 20-er en 30-er jaren, in de
tram gedroeg men zich voorbeeldigal
werd er vaak op adembenemende wijze uit
en in rijdende trams gesprongen, helaas
op inspiratie van onze conducteurs zelve,
die op onnavolgbaar sierlijke wijze als
Gatutkotjo (die immers vliegen kon) on
danks hun zware geldtas vóór uit rijdende
tramwagens konden springen en er meteen
achter weer op
Herinnert U zich hoe deze altijd vrolijke
(en in de middaguren slaapwandelende)
gentlemen in hun zwarte uniform met rode
biezen, met hoofddoek en op blote voeten
"lêmês" op het achterbalcon konden staan
als een srimpi? Zodra je gezeten was,
kwamen ze naar je toe. "Kartjies?" En jij:
"Abonmèn!" of "Pasar Baroe, balik!" Waar
op hij met plechtige gebaren zijn wijsvinger
met de tong bevochtigde, het kaartje uit
koos en je bediende, of, zoals een ambte
naar eens constateerde: "een portie sputum
op een tramkaartje serveerde"...
Controleurs waren meestal gepensioneer
de KNIL-militairen, dewelke vaak groot en
rood en "djangan main gil a"De sterkste
kerel die ik ooit als controleur heb zien
fungeren was een enorm Germaans type
met een Wilhelmsnor. Toen hij eens op het
voorbalcon naar buiten hing, achterwaarts
kijkend of er geen bontjèngers aan de tram
hingen, zag hij niet (het was op Pasar
Senen" dat er vier sjouwers op straat lie
pen, een ijzeren tweepersoons ledikant tor
send met die hoge spijlen, weetjewei. Ra
kelings langs de trambaan. Hij sloeg met
zijn ossen-nek tegen één van die spijlen
met zulk een kracht, dat de vier sjouwers
mét bed als door de bliksem tegen de
grond geslagen werden. De controleur cir
kelde alleen netjes de tram in, onthutst roe
pend: "Himmelkreuzdonnerwetter!" De tram
stopte. De sjouwers bleken ongedeerd, de
getroffen beddespijl was zo krom als een
hoepel en de controleur liep nog weken
met een dik verband om zijn vette nek.
De Indonesische conducteurs waren lang
zo streng niet en gunden ons (kwajongens
van 8, 10 jaar) wel een ritje op de tender,
waar je gehurkt zat, je vasthoudend aan al
lerlei uitsteeksels en één halte mocht mee
rijden na een "Permissie, Mas!" Dan draai
de hij zich (soms) om en deed of hij je
niet zag. Alleen heeft een keer een speelse
conducteur een tjitjak in mijn tjelana monjet
laten vallen en heb ik tot nu toe hemelhoog
respect voor mijn ijzeren koelbloedigheid
om niet met een schreeuw de tram los te
laten. Al weet ik tot nu toe hoe koelbloedig
ook tjitjaks kunnen zijn...
Ah, je maakte wat méé in die tram. Eén
van de mooiste gezichten: de één uurs tram
met een achterbalcon vol meisjes (die reis
den altijd eerste klasse en jongens altijd
tweede klasse - had niets te maken met
stand), vrolijk kwetterend en niets ziend
van jongens op de fiets op straat, die "toe
vallig" precies het tempo van de tram had
den en óók vrolijk kwetterden en helemaal
geen meisjes zagen...maar sommige van
die beauties herinner je je nou nóg! Tsk-
tsk! T.R.
MET SPEK SCHIETEN
"Wij kennen geen vleesloze dagen!" zo
kraait 'n advertentie van 't Voorlichtingsbu
reau Vlees, Vleeswaren en Vleesconserven,
onder het motto HOOFDSCHOTEL VLEES,
elke dag in de grote dagbladen.
Dan is er een smullende aanspraak voor
de huisvrouw die altijd "ongelooflijk knap"
is omdat ze "er steeds weer in slaagt een
heerlijke maaltijd op tafel te toveren. Wat
dacht U, vlees is bij ons altijd hoofdschotel!
Er zijn gelukkig plenty vleessoorten... Bief
stuk tartaar. Halskarbonaden. Saucijsjes!...
En dan komt Tip No. 10 van chef-kok
Henri Eksteen: SPEKSCHNITZELS: spek
lappen zouten en bestrooien met nootmus
kaat, wikkelen in plakjes spek en dan door
een losgeklopt ei en wat paneermeel halen.
Bakken in de koekepan met boter of mar
garine én een stukje rundvet. Eet smakelijk!
Ló! Vlees-nja waar!
Spek in spek wikkelen, itoe nama-nja
lood-om-oud-ijzer. Ik lach me altijd het
heen en weer om zulke advertenties. Doet
aan m'n jonge jaren denken als Si Bentiet
me animeerde om naar de Pasar Gambir
te gaan: Restaurant Kanton! Martabak! Sa
té kambing! Soto Madoera!...ik heef noh
helt foor één és lilin...
Zo weten we in elk geval hoe de uit
drukking "met spek schieten" is ontstaan:
maar de mensen lekker met veel vlees en
dan "lellen met spek"!
Mijn Pa zou zeggen: "Geef mij maar
een stukkie empal..."
(En heeft U die VETTE saucijzen wel
eens zien krimpen in de koekepan? Het
krimpen van wol is er niets bij Overigens
wordt hier een oude wet van de physica
getorpedeerd: dat nl. stoffen UITZETTEN
door hitte. Maar je hebt wel lol, hoor...)
T.R.
Wat in veel Nederlands geschrijf over de
Indische groep, over Indonesië (en ook
over andere volken) vaak zo uitermate irri
teert, is de patroniserende toon (waarvan
de Hollander zich overigens niet bewust is),
zo'n toon van: "Ga jij nou maar eerst je
handen wassen en in de hoek staan, man
netje, en een uur je mond houden. Dan
zullen we straks nog eens praten".
Het is overigens ook een nationaal ver
schijnsel "in eigen huis". Reden waarom
b.v. de jeugd vaak zo weerspannig is en
zelfs furieus. Maar in internationale verhou
dingen doet het vaak grappig aan. Zoals
b.v. over het Indonesische volk van 100
millioen zielen gesproken wordt. Doet den
ken aan een krielkippetje dat op een ca-
suaris-ei klautert en zegt: "Daar zullen we
eens een kanjer van een kip uit broeden!"
Als het ei breekt, klautert Pa Kip er af en
zegt: "Dat heb ik 'm geleverd!" Maar als
het causariskuiken opgroeit en af en toe
een lelijke pik geeft naar Pa Kip, is onze
broeier natuurlijk erg in z'n wiek geschoten
en deelt lelijke standjes uit.
Niet te gauw boos worden. Natuurlijk
gaat elke vergelijking mank. En ongetwij
feld is een kip in alle opzichten een nut
tiger wezen dan de casuaris; ongetwijfeld
ook veel aardiger en sympathieker.
Maar de serieuze studenten van historie
en ethnische verhoudingen weten dat het
toch wel waar is, dat a. de Indonesische
vrijheid uit zichzelf is uitgebroed En b. dat
er uit het ei een casuaris komt, en zelfs
geen casuaris met kippenmanieren.
Het probleem van de verhouidng tot In
donesië moet serieus, objectief en weten
schappelijk onderzocht worden. Want met
eenvoudiger maatstaven: het is ook een
loopvogel, het hep ook twee pote en vere
(of haren?), komen we er werkelijk niet.
Meester Pennewip wéét immers ook dat
Juffrouw Laps een zoogdier is?
Wat de patroniserende houding tegen
over de Indische groep betreft: val daar niet
over. Dat ondervindt elke minoriteitsgroep
in Nederland en is om de beurt elke groep,
politiek, religieus, sociaal, zodra er een
mening ontwikkeld wordt, die de meerder
heid niet lust.
Als we niet snel genoeg assimileren, dan
is dat helaas een ingeboren Hollandse
deugd: die van koppig zijn! Alle gepatroni-
seer helpt hier niets. T.R.
INDISCH EN INDONESISCH
Sommige lezers vinden het "blijvend ver
warrend" dat ik nu eens over Indië, dan
weer over Indonesië spreek, terwijl ik "toch
hetzelfde land bedoel".
Vooral Indonesiërs zijn er nogal over in
de wiek geschoten soms, en noemen me
dan "koloniaal". Weldenkende mensen ech
ter zullen inzien dat er inderdééd een
groot verschil is tussen Indië en Indonesië,
zowel historisch als staatkundig, sociaal en
cultureel. Als men voortaan eerst even na
denkt voor men boos opstuift, wordt alles
kalm duidelijk. Tussen Indische en Indone
sische zeden en gewoonten is een heel
groot verschil, maar het is altijd Indonesi
sche vruchten.
7
