HAJOM HAJEM
van Arcken
Jos.
hem zag het sociologische en historische
belang van dit verzamelen van gegevens
uit het verleden.
In de jaren '56-'57 kreeg hij een eenmalige
subsidie van ZWO voor een bronnenonder
zoek t.b.v. de Indisch-Nederlandse letter
kunde. Hieruit resulteerden o.m. het boek
over Van der Tuuk en een aantal artikelen
over de zaak Lebak. In '62 werd opnieuw
een aanvraag voor subsidie ingediend voor
een historisch bronnenonderzoek van de
sociale en culturele historie in de 19e en
20e eeuw. Door toedoen van Prof. Uhlen-
beck is dit een doorlopende subsidie ge
worden, die stilzwijgend wordt verlengd
zolang het werk voortduurt.
WAT GEPRESTEERD WERD
Het is ongelooflijk wat er in die korte tijd
dat het werk aan de gang is, gepresteerd
werd. Vooral dank zij het geweldige en
thousiasme, niet alleen van Nieuwenhuys,
maar ook van zijn medewerkers, die dit
werk al lang niet meer beschouwen als
"kerdja-sadja" om het dagelijks brood mee
te verdienen. Het is veel meer geworden:
"Iedere dag worden we ons meer bewust
van onze positie, beseffen we hoe ons le
ven daar onze persoonlijkheid en ons leven
hier heeft bepaald". Alle drie zijn ze in
Indië geboren: Rob Nieuwenhuys in Sema-
rang, Maus Rugebregt op Ternate en Frits
Jaquet is een anak Betawi.
Met z'n drieën hebben zij een hoeveelheid
materiaal verzameld, die boven verwachting
groot is. Bijna vertwijfeld roept Nieuwen
huys uit: "We zitten hier in een mer-è-boire
van gegevens, maar het is nog niets verge
leken bij al het materiaal, dat nog bij de
mensen is en dat dagelijks verloren gaat!
Je moet er niet aan denken: terwijl wij hier
zo gezellig zitten te keuvelen gaan er mis
schien unieke foto's en brieven verloren".
Omdat men er zelf niets meer aan heeft
gooit men "die rommel" maar weg. En niet
alleen daarom, ook omdat men meestal het
historisch belang van een foto of brief niet
onderkent.
Het gebeurt wel eens, dat iemand Nieuwen
huys aarzelend benadert met de bijna ver
ontschuldigende opmerking: "Ik heb -hier
nog wat oude brieven, maar daar zult u
wel niets aan hebben". "Wel niets aan heb
ben! Natuurlijk hebben we er wél wat aan;
wat in de ogen van de buitenstaander een
onbelangrijke briefwisseling is, vormt voor
ons een document van grote historische
,,'t Werk groeit me al jaren volkomen over het hoofd", vertelde ik m'n oude en
goede vriend Rob Nieuwenhuys, ,,al was het alleen het beheren van de steeds groeiende
massa brieven, foto's en copy, méér dan Tong-Tong ooit publiceren kan! En er is veel
bij té goed om vergeten te worden. Hoe beheer ik De Schat van Aladin?" „Breng hier,
man!" riep Rob verheugd uit, „ik zal alles graag voor je opbergen en registreren. Hier
is alles veilig bewaard in stalen kasten èn hier komen de studenten van volgende
decennia ervan profiteren! Mocht Tong-Tong ooit wat overkomen, dan is hier een
veilige vluchthaven vot>r alles wat jij en je lezers zoveel jaren lang trouw verzameld
hebben!"
Dat is aan geen dovemansoren gezegd. Al beseffen velen het niet, dat gekke kan
toortje van Tong-Tong is zo zoetjes aan een archief geworden van veel kostbaars uit
ons verleden dat NOOIT verloren mag gaan. Het aanbod van hulp is dankbaar aan
vaard en in bijgaand artikel presenteren we onze lezers „De Man en Zijn Werk" van
HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR LAND-, TAAL- EN VOLKENKUNDE te
Leiden.
waarde. Ik kan het niet vaak genoeg her
halen!
Het gaat vaak om één enkele zin. Vaak zijh
juist de intieme brieven van grote waarde,
omdat iemands persoonlijkheid er zo goed
in uit komt. Een voorbeeld vormen de ver
lovingsbrieven van Multatuli die ons een
verrassend inzicht geven in zijn karakter.
Het is een voortdurend zoeken naar hóe
men dacht en voelde. Hoe dacht Totok over
Indo, Indo over Totok, hoe reageerde de
Totok op de Indonesiër, wat dacht hij over
het land? Waarom ging iemand in 1850,
'60 '70 überhaupt naar Indië toe?
Het gaan naar Indië en het leven daar, het
gaf een gevoel van vrijheid, macht, zelfbe
vestiging. Zo'n periode in de tropen was
vaak uitermate belangrijk voor de karakter
ontwikkeling. Zo hebben mensen als Rum-
phiué, Junghuhn, Van der Tuuk, P. A. Daum
e.a. zich pas ten volle ontplooid tijdens hun
verblijf in Indië en men kan zich afvragen
wat er van hen geworden zou zijn als ze
niet naar Indië waren getrokken. Zouden ze
het dan ook mannen zijn geworden, waar
over men nu toch met enig ontzag en be
wondering spreekt?
Als het om bekende persoonlijkheden gaat,
blijkt soms uit een persoonlijke correspon
dentie dat de man in kwestie heel anders
was dan de officiële bronnen doen vermoe
den. Zo staat de GG Otto van Rees be
kend als de sterke man "Koning Otto", die
met ijzeren vuist regeerde. Uit een brief
wisseling met zijn dochter komt hij echter
naar voren als een gevoelige, kwetsbare,
bijna hypochondrische figuur. Overigens
was deze complete, uiterst waardevolle
briefwisseling bijna verloren gegaan. Bij
toeval las Nieuwenhuys in de Haagse Cou-
"koel eri verkwikkend"
zo heet de ruim 600 m2 grote TROPISCHE TUIN
op de PASAR MALAM TONG TONG.
Dank zij de medewerking van de Haagse Plant
soenendienst en de afd. Zuid-Holland van de
Nederl. Orchideeën Vereniging kunt U van 28
juni t/m 1 juli rust en verkoeling vinden tussen
groen en orchideeën in
HOUTRUST DEN HAAG
rant over een tentoonstelling van keramiek
in het Gemeentemuseum van Etie van Rees.
"Kleindochter van GG van Rees" stond
erbij. Nieuwenhuys nam direct contact met
haar op en dat bleek maar net op tijd te
zijn, want zij stond op het punt de hele
stapel brieven te vernietigen...
OOK DE EENVOUDIGSTE...
En zo gebeurt het op een keer, als vader
of moeder sterft, gaat dochter bij de kachel
zitten met alle oude foto's, brieven en sou
venirs. Ze kijkt alles nog eenmaal door, en
dan wordt het meeste verscheurd en ver
dwijnt in de kachel, het ene kostbare do
cument na het andere!
Terecht zou men kunnen opmerken: maar
de belangrijke mensen uit Nederlands-ln-
dië zijn toch bekend, men kan contact op
nemen met de nabestaanden. Natuurlijk, en
dat wordt ook voortdurend gedaan. Maar
hoe vaak is het niet zo, dat de nalaten
schap bij een dochter terecht is gekomen
die door haar huwelijk een andere naam
draagt. Zo'n geval als van Etie van Rees,
die onder haar meisjesnaam exposeerde is
een grote uitzondering. Bovendien gaat het
niet alleen om bekende personen en namen.
De uitingen van de meeste onbekende
personen kunnen juist sociologisch van
groot belang zijn.
Het is voor Nieuwenhuys een voortdurend
zoeken naar verborgen schatten, die je zou
kunnen vergelijken met ongeslepen dia
manten: de leek denkt dat het dood
gewone kiezelsteentjes zijn, maar de ken
ner ziet de waarde ervan en slijpt de
grauwe klompjes tot fonkelende edelstenen,
die door vele generaties na ons bekeken
en bewonderd kunnen worden. "Misschien"
overpeinst Rob Nieuwenhuys, "kan de ge
neratie na ons er zelfs meer mee doen dan
wij, die zal beter kunnen objectiveren, wij
zitten er nog te dicht op. Ook daarom zijn
we verplicht materiaal te verzamelen, ook
voor de mensen na ons".
Toch is er nog altijd een groep mensen,
die zegt: "Waarvoor al dat verzamelen van
gegevens uit het verleden; voorbij is voor
bij, soedah niet meer oprakelen maar",
Lees verder volg. pag.
HORLOGERIE
I Kom bij ons langs
J tijdens de Pasar Malamdagen
Laan van Meerdervoort 520
Den Haag - Telef. 33 64 41
13
