DEMONSTRATIES
PASAR MALAM
TONG TONG
28, 29, 30 JUNI 1 JULI
HOUTRUST
DEN HAAG
handel daarbij een plaats van betekenis
innam. De opmerking, die weieens gehoord
werd uit plaatsen, die konden bogen op
permanente gebouwen voor dit doel: ,,0,
die Pasar Gambir is niet meer dan een
kermis!" is duidelijk in tegenspraak met
haar plaats tussen de'andere Jaarmarkten.
De groei van de betekenis is gepaard
gegaan met die in architektonische zin. In
de mogelijkheid van de telkens weer ver
nieuwde conceptie lag mede het succes,
dat de P.G. steeds heeft gehad.
Het navolgende moge het herinnerings
beeld sterker doen spreken: Over de P.G.
1921 zijn te weinig gegevens bekend voor
een naderende bespreking; deze moest in
vier maanden in elkaar worden gezet.
De ontwerpen van 1922 en 1923 waren
van de hand van Ir. Cramer; voor de eer
ste had de architekt de pagodestijl van het
eiland Bali gevolgd: de hoofdingang met
aansluitende gebouwen bestonden uit twee
ten hemel gerichte pagodes.
Voor 1923 hadden vorm en uiterlijk van
het Westsumatraanée huis hem geïnspi
reerd tot het feestelijk hoofdgebouw, dat
zich goed aanpaste bij het zilveren rege
ringsjubileum en de verjaardag van de
Vorstin. Het gebeuren kreeg nog meer 'n
feestelijk karakter door het bezoek van de
Hertog van Mecklenburg-Schwerin aan de
tentoonstelling. Deze was een broer van
Prins-Gemaal Hendrik.
Ass. Res. Van Helsdingen verrichtte de
opening in tegenwoordigheid van de Heer
Zeilinga, Leden van de Raad van Indië, de
Voorzitter van de Volksraad, Mr. Wr.
Schumann, Consuls en vele, vele anderen.
De uitvoering van het door Ir. Cramer
van snelwerkende haarkruller
aardgasverwarming wasma
chines kleurentelevisie elec-
trische rijststomer pottenbak
ken ui- en groentensnijder
dit, en nog veel meer op de
'Ontelbare waroenkjes rond de Pasar Gambir"
ontworpen frontgebouw alsmede die van
de overige gebouwen en de „fontaines
lumineuses" werd in mijn handen gesteld.
Vanaf dat ogenblik werd mij de belang
rijkheid duidelijk Van de opgedragen taak
de Pasar Gambirs na 1924 te ontwerpen.
Een afbeelding van het hoofdgebouw
zou doen zien dat reeds grote vorderin
gen waren gemaakt bij de afwerking van
het geheel. Dit jaar geschiedde de ope
ning door Res. Schenk de Jong en kon de
verkarde ceintuurbaan aan beide zijden
omzoomd door volgebladerde regenbomen,
die een weldadige beschutting gaven tegen
de zonnestralen worden aangelegd.
Reeds dadelijk deed de weg goede
diensten bij de zware regenbui die het
terrein drassig, modderig en moeilijk be
gaanbaar maakte.
Bijzonderheden over de P.G. 1925, waarbij
bewust gebruik werd gemaakt van de Chi
nese dakvorm.
Architekt Mooyen schreef hier aldus
over: ,,Het imposante pagode-complex is
een stijging van decoratieve waarde, het
slot een hoogtepunt van de gehele archi
tektonische conceptie."
Vermakelijke anecdotes, maar ook en
kele van ernstige aard passeren in ge
dachte de revue. Hier volgt slechts één
van hen:
Gouv.-Gen. Fock had bijzondere belang
stelling voor de Pasar Gambir. Bij zijn be
zoek in 1925 werd hij aangetrokken door
de lichttoren, die toegankelijk was voor
het publiek.
De 67-jarige Landvoogd werd voorge
steld de klim naar hoger sferen langs de
vele trappen te wagen, waarin deze op
gewekt toestemde. Met enige angst en
zorg werd het experiment gevolgd. Toen
de grijze Excellentie na deze „tour de
force" goed en opgeruimd weer voet aan
de grond zette, was ieder opgelucht. Hoed
af voor die ongewone prestatie! I
Bij de P.G. 1926 viel de succesvolle
Middenstands- en Reclametentoonstelling
op, waarvoor 'n apart gebouw was ontwor
pen. Er werd door de omwoners geklaagd
over de ontsiering van de omgeving, de
rommel en het rumoer, veroorzaakt door de
ontelbare warongkjes langs het Konings
plein, hetgeen aanleiding was om deze
rameh-rameh te verbieden, te vergeefs
echter.
Het was de Heer Hallegraeff, gemeente
raadslid, maar meer nog bekend om zijn
aktiviteiten op het amateurtoneel in stuk
ken als „De Paria van Glodok", „De
Dochters van de Resident" en andere, die
zich een waardig pleibezorger betoonde
voor de onofficiële Pasar Malam met zijn
duizenden nontonners.
De P.G. 1927 was een samenbinding van
gebouwen, waaruit duidelijk de tijdelijkheid
van de constructie tot uitdrukking kwam,
zonder aan de soliditeit en deugdelijkheid
te kort te doen. Ook nu weer daalde de
regen in stromen neer op het uur van de
opening. De traditie, dat voor, tijdens of na
de opening een regenbui valt, werd ook
deze keer door de weergoden niet door
broken.
Het omvangrijke „Perspaviljoen", waar
de Heer Berretty de scepter zwaaide, was
voor de P.G. 1928 zeer belangrijk. Door
zijn bemiddeling was als bijzondere novi
teit door de P.T.T. de gelegenheid geopend
radio-telefonische gesprekken met Neder
land te voeren, een unicum voor die da
gen, waar druk gebruik van werd gemaakt.
„MEESTERBREVET".
Van Den Eeckhout sprak in „The Ne
derland Mail" over het bereikte resultaat
van de opzet van de P.G. 1928 „een mees-
terbrevet voor de tentoonstellingsarchitek-
tuur" uit.
Dr. Vrijburg heeft destijds het initiatief ge
nomen voor het houden van karapan-wed-
strijden, die een aantal jaren lang deel uit
gemaakt hebben van het programma.
Op Koninginnedag van elke Pasar Gam
bir bereikte het dagbezoek zijn hoogtepunt,
leder jaar werd gewed om het feit of het
hoogtepunt van het vorige jaar zou worden
overschreden ja of neen; het ging om het
gewin, of het verlies.
Het bezoek had als trekpleisters: het
krontjongconcours overal aangekondigd
(Lees verder pag. 6)
4
