PASAR MALAM
Voor het eerst
op de
12
oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
PASAR MALAM 28 JUNI t/m 1 JULI HOUTRUST
o
ooooooooocxxxxxxx>oooooooooooocxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx>6
„Nanti malam moelai djamada kront
jongconcours, tampatnja muziekpaviljoen
Koeion", maar bovenal door het af te ste
ken vuurwerk, dat kan wedijveren met vuur
werk dat in Europa te zien valt.
Alvorens, dat aangestoken zou worden
deed de Bataljonsmuziek vele malen een
rondgang over het terrein, met achter zich
'n aangroeiende menigte van feestgangers.
Voorop de Heer Bakker, jarenlang admini
strateur van de Gem. Gezondheidsdienst,
in 1933 mijn vervanger als Commandant
van de Brandweer - een functie die ik tij
delijk naast m'n werk vervulde.
Hoewel Bakker geen staf ter beschikking
had, gaf hij als een volleerde tamboer-
maitre fier armzwaaiend het tempo aan.
Later, toen hij een uniform als commandant
"droeg, deed hij het met nog groter enthou
siasme en geestdrift.
Het crisisjaar 1929, waaraan de ouderen
onder ons nog herinnering hebben, stelde
het Comité voor de vraag: wel of geen
P.G.? Het niet houden zou, volgens Slees-
wijk, de rust onder de bevolking in gevaar
brengen.
Zo ernstig behoefde het niet te worden
ingezien: de P.G. 1929 is gehouden, de
resultaten waren zelfs gunstig. Maar ook
toen, die dreigende regen bij de opening.
Weg zon, een grauwe hemel en een storm
als hachelijk voorteken van een tropische
regenbui. Nog meer wind en toen slag
regens, al liet ook daardoor niemand zich
ontmoedigen.
De opzet van deze P.G. onderging door
het aanbrengen van de Westelijke Ingang
een ingrijpende wijziging.
Burgemeester Meijroos zou het openings
woord spreken vanuit de „IJzeren Toren",
onzichtbaar opgesteld ver van het terras,
waar een uitgelezen gezelschap wachtte op
de dingen die komen gingen. Opeens da
vert een stem door de luidspreker: onver
staanbare woorden van de Edelachtbare
Burgervader. Waaraan dit spraakgebrek te
wijten was kon niemand bevroeden. De
proefneming viel letterlijk en figuurlijk in
het water. Opnieuw maar nu rechtstreeks
richtte Mr. Meyroos het woord tot de aan
wezigen. Ende fontein spoot, de mu
ziek klonk, de Pasar Gambir 1929 was ge
opend.
ONDANKS MALAISE: MADJOE
De tiende P.G. 1930, in welk jaar de
malaise nog steeds voortduurde, onder
vond ondanks de algemene moedeloosheid
grote belangstelling. Mr. Wiessing schreef
in „De Jaarbeurs":
„Parallel met de tijdelijkheid van de Pa
sar Gambirgebouw en het bouwmateriaal
verschijnt de tijdelijkheid van personen,
welke zelden lang op dezelfde plaats wo
nen. Dat blijkt uit het programma, waarin
de namen der Comitéleden in vermeld
staan. Op een enkele uitzondering na
staan daar geen twee dezelfde namen.
Door dat steeds nabije spook der „tijde
lijkheid" ontstaat een drift, een élan, dat
we in het oude Europa soms node mis
sen.
In 1931 werd 't Ned. Paviljoen in Parijs, ar-
chitekten P. J. A. Mooyen en Zweedijk door
brand verwoest. Enkele maanden later, op
de middag van de 25ste augustus, de dag
vóór de opening, ging de middenpartij met
de hoge lichttoren van de 11de Pasar Gam
bir door een felle brand verloren. In kor
ter tijd haast dan het zich vertellen laat,
stond het hoge gevaarte in vlammen en
stortte de toren krakend ineen.
Het aantal officiële personen dat daar
van getuige was, was legio. De redaktie
van het Nieuws van de Dag schreef:
„Als straks de nieuwe G.G. arriveert,
zal het moeilijk zijn méér kopstukken op
te merken, dan gisteren bij de brand."
De laatste, die Burgem. Meijroos open
de was de P.G. 1932. Ook nu, evenals in
vorige jaren, stonden de gebouwen in de
rustige hoek van het Koningsplein.
Ook nu, evenals vroeger, met een fan
tastische illuminatie van vele torens en
torentjes, die de contouren tegen de don
kere lucht prachtig deed uitkomen. Voor
het eerst een parterreverlichting langs de
perken en paden, alles het werk van de
technici van de Gas- en Electr. My
De Gebr. Waldman hadden het Pano
rama Jeruzalem, dat eens in Amsterdam het
oog van duizenden streelde, hier naar Ba
tavia gebracht. Het had hier ook veel be
zoek.
„SAT" KAMBING STIJL"
Alles ging dat jaar goed, ondanks de
voortdurende crisis. De Pasar Gambir 1933
had zijn nieuwe voorzitter, Batavia een
nieuwe Burgemeester, Ir. Voorneman, die
met gloed en bezieling zich inwerkte in
beide functies.
Tot een avondbezoek was nog geen en
kele Landvoogd gekomen, maar de P.G.
1933 ontving zo'n bezoek van de G.G. en
Mevr. de Jonge. Het gold een speciale ge
legenheid en er waren vele gasten die
Burgem. Voorneman een welkom toeriepen.
Voor deze P.G. gold, dat de mogelijk
heden van bamboe als tentoonstellings
materiaal wel bijzonder goed waren benut,
hetgeen vooral sprak uit de opzet van het
paviljoen voor Indo-China. Deze stijl kreeg
al gauw de bijnaam Sateé-kambing-stijl"
vanwege de pinakels op de daken aange
bracht.
De bouw van de P.G. gaf in het tijdsbeeld
waarin wij leefden een goede gelegenheid
voor werkverruiming. Het economisch
kwartaalrapport van de Residentie Batavia
memoreerde: dat door de bouw vele han
den werk vonden.
De P.G. 1934, de 14e in volgorde, de
12de van mijn hand. Zij werd onder grote
belangstelling van „tout Batavia" door
Burgem. Voorneman geopend, na eerst het
overlijden van Koningin Emma en Prins
Hendrik in herinnering gebracht te hebben.
Voor het houden van deze P.G., werd
wederom de vraag gesteld of het niet beter
ware, gezien de weinig rooskleurige eco
nomische toestand, deze niet door te laten
gaan, maar ook nu werd besloten „door
gaan!"
Pasar Gambir 1935, de laatste die ik heb
ontworpen, eist een woord van waardering
voor de Heren Timmermans en Steenstra,
voor hun zorgvuldige uitvoering van het
moeilijke werk. Ook de aannemer Phang
Teng Yam betrek ik in die hulde: alle P.G.'s
behalve die van 1925 heeft hij met zijn be
kwame medearbeiders opgebouwd.
Laat ik dan niet vergeten mijn vriend
Klerks, de altijd klaarstaande secretaris te
gedenken. Hij werd opgevolgd door André
Wiltens die ook een woord van waarde
ring toekomt.
Voor 1936 ontwierp architekt Robert
Deppe de Pasar Gambir. Hij schreef: „Dat
kan ik er wel tussendoor doen. Ik stopte
een pijp, zette mij voor m'n tekenbord om
de P.G. te ontwerpentoen gingen mijn
ogen open en besefte ik pas wat daaraan
vast zitenz."
Wie na Deppe met evenveel fantasie als
hij het sprookjesrijk voor de grote en kleine
mensen in Indië's hoofdstad heeft ontwor
pen, weet ik U niet te vertellen.
En tocher is nooit één dag na ons
heengaan uit het land vol schoonheid en
herinneringen voorbijgegaan, zonder aan
Indië en het interessante werk dat ik er had,
gedacht werd.
Nu de foto's opnieuw door mijn harlden
gaan, komen stuk voor stuk fragmenten uit
het geheel van al die Pasar Gambirs naar
boven.
Dat zou weemoedig kunnen stemmen,
maar er was en is zovepl meer dat onze
belangstelling vraagt en had en dat aan
leiding geeft om met een groot gevoel van
dankbaarheid terug te kunnen denken aan
ons leven onder de tropenzon.
O
rrYVTYYl^-^
In vier maanden tijd heeft een kleine groep Tong Tong abon
nees onder leiding van Dr. Soedjaja (hoofd van de Indon.
School) wekelijks teroes gepoekoeld en zijn zover dat ze voor
het voetlicht durven treden.
Dagelijks één voorstelling en zaterdag drie uitvoeringen!
6
