Tjilaka
en een pajoeng
O
R
8 R
Ik weet niet waarom ik dit opschrijf (het is middernacht 9 op 10 aug.) en nóg
minder waarom ik het afdruk in Tong Tong. Het zijn after all alleen maar "roer
selen van de ziel" en geen zaken van algemeen belang. En ook: er is geen
motief om ermee aan te komen bij mijn lezers. Zelfs weet ik geen oorzaak te
noemen waarvan deze regels een gevolg zijn.
Of het moest zijn de onmiskenbare toon
van mineur in gesprekken en brieven van
vrienden en abonnees gedurende de laatste
maanden. En de reeks kleinere en grotere
rampspoeden (tjilaka onheil, ramp), die
onze wereld bezoeken met de regelmaat
van een klok: de oorlogen in Vietnam. Chi
na, Arabië, Afrika, de revoluties en dreigen
de revoluties, de aardbevingen in Turkije en
Z. Amerika, de school die weggevaagd werd
door een wandelende berg, de branden in
de natuur en in warenhuizen en fabrieken,
de tankers die vergaan en weken lang drij
ven zwarte olievelden naar zomerkusten vol
vakantiegangers, het toenemend aantal fata
le verkeersongelukken (meer dan 40.000 in
het afgelopen jaar), die mensen die jaren
lang geduldig voor een auto sparen in één
moment verpletteren..zóveel en zó regel
matig, en gelukkig ook zó ver dat we aan
dit "onheils-klimaat" gewend zijn geraakt en
er nauwlijks meer op letten.
En wat ligt er in het nabije verschiet?
Welke economische en politieke schokken
wachten Europa als de drie "Oude Man
nen" (Frankrijks de Gaulle, Spanje's Franco
en Portugals Salazar) heengaan? Escaleert
de oorlog in Vietnam nóg verder? En in
het andere uiterste geval: welke economi
sche schok treft Amerika als de oorlogs-
produktie plotseling ophoudt indien Ameri
ka zich uit Vietnam terugtrekt? Welke esca
latie van spanning smeult er in het Nabije
Oosten nu de Arabische landen niet op de
knieën zijn na de bliksemoorlog met Israël?
Welke politieke ommekeer wacht India als
inderdaad de oude Congress Party ineen
zakt? Welke nieuwe en agressiever macht
ontstaat in China na de zuiverings troebelen
van vandaag? Waarop kan Generaal Soe-
harto in Indonesië bouwen en hoe lang?
Welke gevaarlijke machtvacuums dreigen in
Afrika nu het met zijn vrije staten verder
uiteenvalt? Hoe is het in werkelijkheid ge
steld met de agitaties van Castro in Z-
Amerika?...We kunnen deze vooruitzichten
in de huiskamer en aan de bridgetafel be
spreken en een discussie-overwinning be
halen of niet, maar dat is ondergeschikt.
Het gaat er niet om of Jan of Piet gelijk
heeft in een ruzie of de ginds naderende
onweersbui zich hier zal ontladen of niet.
Het gaat er om dat wij a. die donderbui zo
exact mogelijk meten en b. hier voorzorgs
maatregelen nemen!
Nu doet de mensheid me denken aan een
film die ik eens zag, gemaakt van enorme
scholen vissen voor de kust van Australië,
waartussen ook twee haaien zwommen, die
zich telkens tegoed deden aan enkele vis
sen in hun directe nabijheid, terwijl de vis
sen aan de buitenkant vrolijk en rustig mee
bleven zwemmen, zich niet bewust van zo
iets als een "heden gij, morgen ik"...
Twee reacties op de vele onheilen treffen
de opmerkzame toeschouwer:
1. Alles wat ons niet persoonlijk treft,
wordt snel weer vergeten en in elk geval
niet doorvoeld en doorleefd, noch als les,
noch als mogelijk Voorteken,
2. In een reeks van korte-verband-leg-
gingen worden de noodlottige gebeurtenis
sen "verklaard" als een schouderophalend
gevolg van een direct aanwijsbare oorzaak,
of wordt spoedig een schuld vastgelegd die
direct gestraft wordt. Klaar.
Dit alles is harteloos.
Deze kortzichtigheid in een reeks van
beperkte oordeelvellingen is schokkend kin
derachtig. Het is alsof wij 2000 jaren voor
spelde komst van Christus en 2000 jaren
Christendom daarna, terugbrengen tot een
"klein en onaangenaam incident" met 40
zilverlingen en een Judaskus, terwijl alles
een zaak is van langzame Wording, van
Planning en Voorbeschikking. En van On
afwendbaarheid.
In de eindeloze keten van incidentele
schuld-en-boetes en wraak-voor-onrechten,
die nooit verder terug kijken en nooit ver
der denken groeit de calamiteit van het
Leven, terwijl wij blind blijven voor Het
Grote Schema volgens hetwelk het leven
zich voltrekt...alle leven op aarde alle tijden
door...en waarin wij, beperkte mensjes, ge
neratie na generatie als schakels slechts
fracties zijn van het Al-Patroon...nog steeds
niet wetend waarom wij geboren zijn nóch
waarom wij sterven moeten en tóch elkan
der voortdurend lasttig vallen met boete en
wraak.
Het tragische is dat als wij maar ruimer
willen denken en zien, wij ontsnappen kun
nen aan de beperktheid van ons bestaan,
leder mens heeft in zich het vermogen om
vér te schouwen over Tijd en Ruimte, als
hij de Tekenen aan de Wand in dieper be
raad beschouwen wil en afzien wil van
klein recht en klein gewin. Zodat wij niet
langer hoeven te leven met een uitzichtloze
reeks van kleine onheilen zonder zin, alsof
we strompelen van kilometerpaal naar kilo-
meterpaal maar kunnen lopen van Am
sterdam naar Utrecht omdat déér een wér
kelijke bestemming ligt.
Wij kennen allemaal een menselijk ver
schijnsel zo oud als de wereld: mens ver
moordt mens. Bij onderzoek stellen wij de
directe oorzaak vast: drift, geestelijke ge
stoordheid, hebzucht. Dienovereenkomstig
wordt de dodende mens gevonnist en wij
wandelen opgewekt weer verder naar de
volgende moord: na de eerste wereldoorlog
de tweede en daarna de chaos van van
daag, de derde wereldoorlog van morgen.
En het kan ons niets schelen als het maar
niet hier gebeurt. We leven als de burgerij
van een pestbesmette stad. Als de pest-
slachtoffers maar niet in onze straat, in ons
huis, vallen, zijn we tevreden. Wie ziet de
ratten en wie bestrijdt de ratten? Ook in
ons eigen huis?
Pas als wij een moordzaak veel dieper
en veel verder onderzoeken vinden wij bij
de moordenaar een jeugd vol pesterijen en
krenkingen, van ongeneeslijke kwetsing en
ontroostbaar verlies. Dan vinden wij, verder
zoekend, een mislukt huwelijk van de ou
ders (knap verborgen), tbc bij een groot
vader, drankzucht bij een overgrootvader...
Langzaam groeit voor onze ontstelde
ogen de Historie van Onontkombaar Nood
lot, dat zich plotseling als in een bliksem
slag ontlaadt...een onweersbui die al groei
de honderden kilometers ver weg, terwijl
hier alles nog zon en vrolijkheid was.
Als wijzelf NU zon en vrolijkheid hebben,
welke onweersbui is ook NU AL onderweg
naar óns toe?
999 van de 1000 mensen zullen, deze
wetmatigheid ontdekkend, opeens bang wor
den en klein en radeloos. En wrevelig. Men
wendt zich boos van "praedestinatie" en
"noodlot" af, schimpt erop en gaat liever
voort met het kleine overzichtelijke reken
sommetje, biddend dat in elk geval IK ge
spaard zal blijven...maar waérom moet die
kleine "ik" gespaard worden?
Pas wie de milliarden bewoners der aarde
overziet, de moeizame karavaan der mens
heid van eeuwen her en nog eeuwen voor
de boeg, wordt zich bewust van zijn nietig
heid. En beseft: er is geen enkel motief
voor het Lot om speciaal mij te sparen...
Wie dat beseft, schrikt en wendt zich
af van het "wrede" Lot, probeert liever op
eigen houtje zoveel mogelijk van deze we
reld af te gappen en slaat er op los
naar links en rechts: klassetwist, partij
twist, godsdiensttwist, ras-twist, familietwist.
Met daarnaast: meer salaris plus pensioen
plus AOW plus lijfrente plus een spaar
banksaldo plus...plus...plus.
Niet alleen één man doet dat, maar dui
zenden, millioenen. Dat is: een ontzaglijke
cumulatie van vernietigende krachten. Dat
is de wérkelijke wereld van vandaag.
Nogmaals: de omvang van dit alles wordt
ons zelden bewust. Er is immers toch ook
zoveel leuks en veelbelovends? En het is
toch gemakkelijk om een sombere bui kwijt
te raken met een humoristisch tijdschrift,
de TV of een bioscoopje? We WILLEN de
vele onheilen niet tellen, we WILLEN geen
overzicht hebben. We willen "ons plezier
niet laten bederven" en al weten we dat we
ons hiermee schuldig maken aan "struis-
vogel-filosofie", we gaan er wanhopig mee
verder omdat er tóch geen uitzicht is.
Lees verder pag. 11
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
O ONZE BOEKENLIJST 8
O o
O Op verzoek zenden wij U gaarne O
8 de lijst toe van alle boeken die wij
in onze winkel voorradig hebben. O
O Handig zo'n lijst. Overzichtelijk, o
0 niet al te veel boeken die tóch Uw 0
O interesse niet hebben. O
O o
O Stuur ons een briefkaart: O
Zend mij Uw boekenlijst! En U O
O hebt hem per kerende post. 0
DOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
10
